O φανατισμός του Νικολά Σαρκοζί και η μεταποικιακή Γαλλία




Σε άρθρο της στον Guardian, η δημοσιογράφος και φεμινίστρια Christelle Oyiri σχολιάζει τις πρόσφατες σκανδαλώδεις δηλώσεις του Νικολά Σαρκοζί για τη μετανάστευση, που επαναφέρουν τη ρητορική περί λευκής κυριαρχίας του αποικιακού παρελθόντος της χώρας.

«Αν θέλεις να γίνεις Γάλλος, μιλάς Γαλλικά και ζεις ως Γάλλος. Δεν θα αρκεστούμε πλέον σε διαδικασίες ενσωμάτωσης που δεν λειτουργούν, θα απαιτήσουμε αφομοίωση». Αυτά ήταν τα λόγια του πρώην Προέδρου της Γαλλίας στις 19 Σεπτεμβρίου. Στα οποία πρόσθεσε: «Όταν γίνεσαι Γάλλος, οι πρόγονοί σου είναι οι Γαλάτες. Θα πρέπει να λες: “Αγαπώ τη Γαλλία, έχω μάθει τη γαλλική ιστορία, βλέπω τον εαυτό μου ως Γάλλο”».


Της Christelle Oyiri


Κατά τη διάρκεια της προηγούμενης εβδομάδας, προσωπικότητες από όλο το πολιτικό φάσμα εξέφρασαν την ανησυχία τους για τη συγκεκριμένη δήλωση του Σαρκοζί, στο πλαίσιο της ομιλίας που έδωσε σε συγκέντρωση στο Franconville, ένα βόρειο προάστιο του Παρισιού.

Το σημείο που συγκέντρωσε τη μεγαλύτερη αντίδραση ήταν εκείνο στο οποίο ισχυρίζεται ότι μόλις κάποιος γίνει Γάλλος, έχει προγόνους τους Γαλάτες. Καταρχάς πρόκειται για μια ιστορικά λανθασμένη δήλωση. Η Γαλατία είναι στην πραγματικότητα μια γεωγραφική κατασκευή που επιστρατεύθηκε από τους Ρωμαίους για να αναφερθούν σε μια περιοχή που συγκέντρωνε ανθρώπους με διαφορετικές καταγωγές. Χρησιμοποιήθηκε αργότερα από την Τρίτη Δημοκρατία, μετά από την ήττα στον γαλλοπρωσικό πόλεμο το 1870, για να αναπτερώσει το ηθικό των Γάλλων και να τους συσπειρώσει γύρω από σύμβολα που έδιναν κουράγιο και δύναμη.

Αυτή η υπεραπλούστευση του γαλλικού παρελθόντος αφαιρέθηκε και από τα σχολικά βιβλία τη δεκαετία του 1960 και αντικαταστάθηκε από μια πιο έγκυρη ανάγνωση της γαλλικής ιστορίας, μετά την αποικιοκρατία, η οποία ακολουθούσε την έκδοση  του  πρώτου σχολικού βιβλίου για την ιστορία της Αλγερίας του Max Marchand.

O Σαρκοζί απλώς επαναλαμβάνει τη ρητορική που τον έκανε δημοφιλή. Άλλωστε, εκείνος ως Πρόεδρος δημιούργησε το αμφιλεγόμενο υπουργείο Εθνικής Ταυτότητας και Μετανάστευσης, το 2007.

Όπως ήταν, όμως, αναμενόμενο, τα υπόλοιπα σχόλιά του δεν δέχτηκαν την ίδια κριτική. Η επιλεκτική οργή παραβλέπει την επαναφορά της αρχής της αφομοίωσης, η οποία ανάγει τη «λευκότητα» σε ιδεώδες και ακυρώνει για μια ακόμα φορά την ύπαρξη των μη λευκών ανθρώπων.

Την ίδια στιγμή που η πλειοψηφία της κοινωνίας μπορεί να θεωρεί ότι ο Σαρκοζί εννοούσε απλώς ότι όσοι μεταναστεύουν στη Γαλλία πρέπει να υπακούν στους νόμους της χώρας, αυτές οι δηλώσεις αποσιωπούν την ύπαρξη όλων των μη λευκών Γάλλων και αποκρύπτουν τη βία της αφομοίωσης. Η λέξη «αφομοίωση» παραπέμπει στη δεύτερη φάση της διαδικασίας της αποικιοποίησης: το πρώτο βήμα ήταν η «κατάκτηση» και το τελευταίο η «ειρήνευση».

Όπως είπε ο μαρτινικανός συγγραφέας και φιλόσοφος Edouard Glissant: «Το να μιλάς Γαλλικά θεωρείται πιο σημαντικό από το να έχεις να πεις κάτι». Η νεαρή συγγραφέας Fanta Sylla σχολιάζει αυτή τη σχέση με τη γαλλική γλώσσα στο δοκίμιό της Μια χρονιά στη Γαλλία: «Ποιος γνωρίζει καλύτερα από τους ποιητές της Μαρτινίκας και της Καραϊβικής τι προκαλεί η αποικιακή κατοχή και η αφομοίωση στην ικανότητα ενός ανθρώπου να μιλά και να εκφράζεται; Ποιος περιέγραψε καλύτερα αυτή τη βωβότητα και το πάγωμα της έκφρασης που παρήγαγε η γαλλική αποικιοκρατία και αφομοίωση; Ποιος περιέγραψε καλύτερα αυτή τη γλωσσική ισοπέδωση και αποδυνάμωση; Δεν θα μπορούσα να γράφω αν δεν υπήρχαν εκείνοι. Στέκομαι στηριζόμενη στους ώμους τους. Είναι εκείνα τα ευγενικά πρόσωπα που με έμαθαν να μιλάω».

H νοσταλγία της αποικιοκρατίας επιστρέφει στη Γαλλία. Ποτέ δεν εξαλείφθηκε οριστικά, αλλά οι προεδρικές εκλογές που πλησιάζουν φαίνεται ότι απελευθέρωσαν κάποια δυναμικά. Πριν από δυο εβδομάδες, ο Φρανσουά Φιγιόν, πρώην πρωθυπουργός της χώρας, δήλωσε δημόσια ότι «η αποικιοκρατία ήταν στην πραγματικότητα ένα μοίρασμα της κουλτούρας».

Αυτός είναι ιστορικός ρεβιζιονισμός. Τι να πούμε για τους βιασμούς, τις δολοφονίες, την αναγκαστική εργασία ή για «τον φόβο, το αίσθημα κατωτερότητας, την τρεμούλα, το γονάτισμα, την απόγνωση», όπως έγραφε ο Εμέ Σεζέρ. Θυμάται κανείς τα λόγια της Ναντίν Μοράνο πέρυσι; Η πρώην υπουργός δήλωσε στην τηλεόραση ότι η Γαλλία είναι μια χώρα της «λευκής φυλής».

Αυτό το απεγνωσμένο κυνήγι επαναδιεκδίκησης των μύθων και των συμβόλων της λευκότητας, θα ήταν ίσως λιγότερο επικίνδυνο, αν κάθε συγκέντρωση μη λευκών δεν αντιμετωπιζόταν ως αυτό-γκετοποίηση· θα ήταν λιγότερο παράλογο, αν όλοι εμείς οι άνθρωποι με τις πολλές ταυτότητες δεν αισθανόμασταν ότι μας διατάζουν διαρκώς να συρρικνωθούμε· θα ήταν λιγότερο υποκριτικό, αν δεν ερχόταν από μια χώρα που ισχυρίζεται ότι δεν κάνει φυλετικές διακρίσεις.

Η «ριζωματική ταυτότητα» είναι αυτή που αναγκάζεται να αναπτυχθεί στο υπέδαφος. Είναι ο μόνος τρόπος να σκεφτούμε έξω από αυτό το διπολικό και νοσταλγικό αφήγημα των γάλλων πολιτικών.

O Glissant παραπέμπει σε αυτή την ιδέα των μεταδομιστών Ζιλ Ντελέζ και Φέλιξ Γκουαταρί: την εικόνα ενός ριζώματος –τη διακλαδωμένη ρίζα ενός φυτού– που χρησιμοποιήθηκε για να περιγράψει την πολλαπλή ταυτότητα σε αντίθεση με την ταυτότητα που έχει μια μοναδική προέκταση.

Σε αντίθεση με το μοντέλο των αταβιστικών πολιτισμών, η μορφή του ριζώματος συνδέει την ταυτότητα με την ανάπτυξη πολύπλευρων πολιτισμών μέσα από μια δικτύωση εξωτερικών αναφορών.

Ας είμαστε ξεκάθαροι: δεν είναι ο Σαρκοζί το πρόβλημα. Δεν είναι ο μόνος που προωθεί αυτές τις εχθρικές ιδέες. Πρέπει να παραμείνουμε ενωμένοι ενάντια σε αυτή την υποτίμηση της νοημοσύνης των Γάλλων, σε αυτή την απόπειρα απαγόρευσης κάθε κριτικής σκέψης.  Ο μόνος τρόπος που εμείς, τα παιδιά των μεταναστών, έχουμε για να παλέψουμε είναι να αρνηθούμε την αφομοίωση, να εξοικειωθούμε με την ιδέα της κρεολοποίησης και να σταματήσουμε να προσδιορίζουμε τον εαυτό μας και την αξία μας μόνο ως αντίδραση σε αυτή τη μισαλλοδοξία.

Το άρθρο δημοσιεύτηκε στον Guardian, στις 22 Σεπτεμβρίου 2016.