Στις 30 Ιουνίου έληξε η πολυήμερη εθνική απεργία στο Εκουαδόρ, με την υπογραφή της «ειρηνευτικής συμφωνίας» ανάμεσα στη Συνομοσπονδία Ιθαγενών Εθνοτήτων (CONAIE) και την κυβέρνηση του Προέδρου της χώρας Γκιγιέρμο Λάσο.
Μετά από 18 μέρες έντονης κοινωνικής αναταραχής, βίας στους δρόμους και καταστολής, επιτεύχθηκε μια δύσκολη ανακωχή ανάμεσα στην κυβέρνηση και τις ιθαγενικές και ευρείες κοινωνικές ομάδες, που κινητοποιούνταν με αιχμή του δόρατος τη μείωση της τιμής των καυσίμων αλλά και άλλες διεκδικήσεις για την κοινωνική και οικονομική ισότητα, την παύση των εξορύξεων και της εκμετάλλευσης των υδρογοναθράκων, τα συλλογικά δικαιώματα.
Με βάση τη συμφωνία που επιτεύχθηκε, η κυβέρνηση συμφώνησε τη μείωση των καυσίμων κατά 15 σεντάβος το γαλόνι (αντί 40 σεντάβος που ήταν το αρχικό αίτημα), δεσμεύτηκε για την κατάργηση διατάγματος που επεκτείνει την πετρελαϊκή εκμετάλλευση του Αμαζονίου, ενώ θα ακολουθήσει ένας διάλογος 90 ημερών πάνω στις ευρύτερες διεκδικήσεις της CONAIE.
Θεωρούμενο ως ένα από τα πιο καλά οργανωμένα ιθαγενικά κινήματα της Λατινικής Αμερικής, το ιθαγενικό κίνημα του Εκουαδόρ είναι μοιρασμένο στον τρόπο που αποτιμά την ειρηνευτική συμφωνία που επιτεύχθηκε. Ορισμένοι/ες εκφράζουν απογοήτευση για τις ελάχιστες νίκες που επιφέρει η συμφωνία, ενώ άλλες/οι κάνουν λόγο για ένα σημαντικό βήμα. Σε μια χώρα με βαθιές κοινωνικές πληγές, είναι βέβαιο ότι ο δρόμος για την οικοδόμηση μιας στέρεης ανακωχής δεν θα είναι εύκολος. Η Μανουέλα Πικ, Καθηγήτρια Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο San Francisco de Quito του Εκουαδόρ αναλύει τις προκλήσεις αυτής της διεργασίας.
Της Manuela Lavinas Picq
Μετάφραση-Εισαγωγή: Συντακτική ομάδα pass-world.gr
Η 18ήμερη εθνική απεργία στον Ισημερινό ολοκληρώθηκε στις 30 Ιουνίου με την υπογραφή μιας «ειρηνευτικής συμφωνίας» μεταξύ της Συνομοσπονδίας Ιθαγενών Εθνοτήτων του Ισημερινού (CONAIE) και της κυβέρνησης του προέδρου Γκιγιέρμο Λάσο.
Η ειρηνευτική συμφωνία έγινε δεκτή με ανακούφιση αφού έθεσε τέλος σε εβδομάδες βίας. Αφού η CONAIE προκήρυξε απεργία, μια κοινωνική έκρηξη έπληξε τη χώρα, με εκατοντάδες οδοφράγματα, κήρυξη κατάστασης έκτακτης ανάγκης σε διάφορες επαρχίες και βαριά κυβερνητική καταστολή.
Χιλιάδες διαδηλωτές επαγρυπνούσαν μέρα και νύχτα και χιλιάδες άνθρωποι έμειναν χωρίς την καθημερινή εργασία που χρειάζονται για να θρέψουν τις οικογένειές τους.
Δεν υπάρχουν νικητές εδώ. Ο λαός έχασε, με τουλάχιστον 6 νεκρούς, περισσότερους από 500 τραυματίες και πάνω από εκατό κρατούμενους.
Αλλά και η κυβέρνηση έχασε επίσης. Ο Πρόεδρος Λάσο παραλίγο να καθαιρεθεί από το Κογκρέσο, μια κίνηση που ξεκίνησε εν μέσω των διαδηλώσεων από το αντίπαλο κόμμα UNES, με επικεφαλής τον πρώην Πρόεδρο Ραφαέλ Κορέα. Ο Λάσο έχασε την ελάχιστη νομιμοποίηση που του είχε απομείνει και τώρα εμφανίζεται πιο ευάλωτος από ποτέ. Η ειρήνη έβαλε τέλος στην ένοπλη βία, αλλά η κοινωνική αναταραχή παραμένει.
Ειρήνη, αλλά με ποιο τίμημα;
Σύμφωνα με τη συμφωνία, που υπογράφηκε υπό την αιγίδα της Επισκοπικής Διάσκεψης του Ισημερινού, η κυβέρνηση μείωσε τις τιμές των καυσίμων κατά 15 σεντάβος το γαλόνι, κατήργησε το διάταγμα 95 (που επεκτείνει την πετρελαϊκή εκμετάλλευση στον Αμαζόνιο) και ανέστειλε την κατάσταση έκτακτης ανάγκης σε αρκετές επαρχίες.
Η κατάργηση του διατάγματος 95 είναι ίσως το μόνο σημαντικό επίτευγμα. Η υπόλοιπη συμφωνία είναι κυρίως ένας κατάλογος καλών προθέσεων: να «τροποποιήσει» η κυβέρνηση το διάταγμα 151, το οποίο χορηγεί περιβαλλοντικές άδειες για εξορύξεις, εντός δύο μηνών αντί για δεκαπέντε μήνες, να «εργαστεί» για τις πολιτικές επιδοτήσεων, να «εγγυηθεί» την ελεύθερη, προγενέστερη και τεκμηριωμένη διαβούλευση με τις ιθαγενικές κοινότητες για έργα που βρίσκονται στα εδάφη τους και να «εκδώσει» μια δήλωση έκτακτης ανάγκης στο σύστημα υγείας. Πολλά από αυτά τα δικαιώματα είναι ήδη κατοχυρωμένα στο Σύνταγμα.
Οι διεκδικήσεις του ιθαγενικού κινήματος
Η CONAIE ξεκίνησε την απεργία με δέκα αιτήματα, μεταξύ των οποίων ο σεβασμός των συλλογικών δικαιωμάτων των αυτοχθόνων πληθυσμών, το μορατόριουμ για την εξόρυξη σε πηγές νερού, η οικονομική βοήθεια προς τους αγρότες καθώς και το μορατόριουμ για τα μικρά χρέη, η βελτίωση της απασχόλησης και των εργασιακών δικαιωμάτων και οι μεγαλύτερες επενδύσεις στην υγεία και την εκπαίδευση.
Πρόκειται για σημαντικά και νόμιμα αιτήματα που αγγίζουν πολλούς κατοίκους του Εκουαδόρ, όχι μόνο τους ιθαγενείς, και ένωσαν πολλούς τομείς της κοινωνίας, συμπεριλαμβανομένων των νέων, των φοιτητών, των φεμινιστριών και των εργαζομένων.
Όλα τα αιτήματα είναι εφικτά, αλλά τα περισσότερα παραμένουν ανεπίλυτα.
Η απεργία είχε βαρύ ανθρώπινο και κοινωνικό τίμημα. Σε αυτό το τίμημα, συμπεριλαμβάνεται η κληρονομιά της τόσης στρατιωτικής και ρατσιστικής βίας που εκδηλώθηκε (μεταξύ άλλων και από δημοσιογράφους), η κοινωνική πόλωση και οι επιθέσεις από πολίτες σε πολίτες –όπως αυτές ορισμένων διαδηλωτών εναντίον δημοσιογράφων, γυναικών διαδηλωτριών εναντίον γυναικών που βρίσκονταν στην αγορά, διαδηλωτών εναντίον όσων αρνήθηκαν να διαδηλώσουν.
Το στίγμα της διακυβέρνησης του Γκιγιέρμο Λάσο
Το Εκουαδόρ υποφέρει από τον αυταρχισμό, τον εξορυκτισμό και τη διαφθορά που μαστίζουν την υπόλοιπη Λατινική Αμερική. Αλλά η εθνική απεργία είχε το τοπικό της πλαίσιο.
Μετά από μια δεκαετία «προοδευτικού αυταρχισμού», βρισκόμαστε τώρα αντιμέτωποι με τον νεοφιλελευθερισμό του προέδρου Λάσο, ενός πρώην τραπεζίτη και οπαδού του Opus Dei που εμπλέκεται στα Pandora Papers και ζει σε μια φούσκα κοινωνικής αναλγησίας.
Με την ανάληψη της Προεδρίας το 2021, ο Λάσο αύξησε τις τιμές των καυσίμων, άσκησε βέτο στο νόμο που επέτρεπε την άμβλωση λόγω βιασμού (όπως είχε εγκριθεί από το Συνταγματικό Δικαστήριο) και δεσμεύτηκε στον εξορυκτισμό των ενοικιαστών γης.
Ο Λάσο υποσχέθηκε να διπλασιάσει την εκμετάλλευση πετρελαίου στον Αμαζόνιο, συμπεριλαμβανομένου του καταφυγίου βιοποικιλότητας Yasuní (σ.τ.μ. μια από τις πλουσιότερες σε βιοποικιλότητα τροπικές περιοχές του πλανήτη). Αυτό το ενδεχόμενο θα ήταν ικανό να προκαλέσει οικοκτονία, καθώς και να απειλήσει την ύπαρξη των λαών Ταγκαέρι και Ταρομενάνι που ζουν σε εθελοντική απομόνωση.
Δεσμεύτηκε να επεκτείνει τον εξορυκτισμό, επηρεάζοντας τα εύθραυστα οικοσυστήματα στις Άνδεις. Αυτό θα αυξήσει την περιβαλλοντική ρύπανση, θα επιταχύνει την κλιματική αλλαγή και θα στερήσει τις ιθαγενείς και τις αγροτικές κοινότητες από πολύτιμους για τη διαβίωσή τους φυσικούς πόρους.
Το 2022, σχεδόν μόνο το 30% του ενεργού πληθυσμού του Ισημερινού έχει πλήρη απασχόληση, το ένα τρίτο των παιδιών υποσιτίζεται και το επίπεδο της εφηβικής εγκυμοσύνης είναι από τα υψηλότερα στην περιοχή. Ο αναλφαβητισμός αυξάνεται και πάνω από ένα εκατομμύριο είναι αποκλεισμένοι από τα πανεπιστήμια. Ο αποκλεισμός αυτός έχει οδηγήσει σε μια άνευ προηγουμένου αύξηση της βίας, μεταξύ άλλων και στο σωφρονιστικό σύστημα.
Χιλιάδες οικογένειες έχουν μεταναστεύσει, αναγκασμένες να διακινδυνεύσουν τη ζωή τους σε αναζήτηση εργασίας στη Βόρεια Αμερική. Εν τω μεταξύ, ο Πρόεδρος κατηγορείται ότι έχει μεταφέρει εκατομμύρια δολάρια σε φορολογικούς παραδείσους στις ΗΠΑ. Η αίσθηση της στέρησης, της κλοπής και της κακοποίησης είναι βαθιά.
Καταπίεση, ρατσισμός και βία
Όλα αυτά εξερράγησαν κατά τη διάρκεια της εθνικής απεργίας. Η κυβέρνηση έριξε λάδι στη φωτιά με την παράνομη σύλληψη του ηγέτη της CONAIE Λεωνιδάς Ίζα τις πρώτες ώρες της απεργίας.
Ο Πρόεδρος διέταξε κατάσταση έκτακτης ανάγκης για τους ιθαγενείς διαδηλωτές, ενώ ταυτόχρονα καλούσε σε «πορείες για την ειρήνη» κατά της απεργίας σε πλούσιες γειτονιές και επικαλούνταν τον διάλογο στην τηλεόραση, ενώ έστελνε τον στρατό να καταστείλει τους διαδηλωτές, στους οποίους συμπεριλαμβάνονταν παιδιά.
Ήταν ένα εκρηκτικό μείγμα καταστολής, ρατσισμού και μη διαλόγου που το μόνο που έκανε ήταν να δημιουργήσει περισσότερη αντίσταση, να αυξήσει την κοινωνική βία και να βαθύνει την απεργία.
Η ειρηνευτική συμφωνία αμφισβητήθηκε έντονα από ηγέτες του ιθαγενικού κινήματος, οι οποίοι ορκίστηκαν να επαγρυπνούν κατά τη διάρκεια των 90 ημερών από την υπογραφή της συμφωνίας, δηλώνοντας ότι αν η κυβέρνηση δεν συμμορφωθεί με τη συμφωνία, θα επιστρέψουν στους δρόμους.
Τώρα να απολαύσουμε αυτή την πικρή ειρήνη. Μας μένει μια κοινωνία πληγωμένη στο σώμα και την ψυχή. Πρέπει να βρούμε τρόπους να επουλώσουμε τις κοινωνικές πληγές εν μέσω μιας κληρονομιάς ρατσισμού, μίσους και βίας, σε μια χώρα που εξακολουθεί να είναι βαθιά φτωχή, άνιση και πιο πολωμένη από πριν. Δεν θα υπάρξει κοινωνική ειρήνη όσο δεν υπάρχει οικολογικο-κοινωνική δικαιοσύνη.
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο Open Democracy, στις 15 Ιουλίου 2022.
Για τη συγγραφέα
Η Manuela Picq είναι καθηγήτρια Διεθνών Σχέσεων στο Universidad San Francisco de Quito (Εκουαδόρ) και λέκτορας στα Τμήματα Πολιτικών Επιστημών και Σπουδών Σεξουαλικότητας, Γυναικών και Φύλου στο Amherst College (ΗΠΑ). Είναι συγγραφέας διαφόρων βιβλίων και άρθρων, μεταξύ των οποίων το “Vernacular Sovereignties: Indigenous Women Challenging World Politics” (University of Arizona Press 2018).
