Ο πρώην πρόεδρος της Βολιβίας, Έβο Μοράλες, αμφιβάλλει ότι η νέα κυβέρνηση θα αναγνωρίσει πιθανή νίκη του MAS, στις εκλογές του Μαΐου. Επιμένει στη νομιμότητα της προσπάθειας επανεκλογής του και πιστεύει ότι η λύση στο πρόβλημα που αφορά το θέμα της ηγεσίας στην Αριστερά της περιοχής περνάει μέσα από την αλλαγή νοοτροπίας των Λατινοαμερικανών. Στη συζήτησή του με την εφημερίδα Brecha [1], επιτίθεται σε εκείνους που αμφισβήτησαν το εξορυκτικό μοντέλο στη χώρα του και μιλάει για τη σχέση του με το φεμινισμό.
Συνέντευξη στον Fabian Kovacic
Λευκό πουκάμισο με κοντά μανίκια, μαύρο παντελόνι και παπούτσια στο ίδιο χρώμα. Ο Έβο Μοράλες στα γραφεία του στην οδό Χιλής, στη γειτονιά Σαν Τέλμο του Μπουένος Άιρες, μιλάει συνεχώς στο κινητό του. Είναι Τετάρτη πρωί και η προθεσμία για το κλείσιμο των υποψηφιοτήτων στη Βολιβία πιέζει: τελευταία ημέρα είναι η 3η Φεβρουαρίου.
Από νωρίς είχε συνάντηση με περισσότερους από 20 αντιπροσώπους από διάφορες περιφέρειες της Βολιβίας. Συγκεντρωμένοι σε ένα μεγάλο δωμάτιο, με συνελευσιακές διαδικασίες, μιλώντας όλοι με σειρά, ορίζουν τους υποψήφιους. Οι διαφορετικές φωνές ακούγονται πίσω από την κλειστή πόρτα. Ο Μοράλες παρακολουθεί, ακούει, λέει την άποψή του. Βγαίνει από την αίθουσα, χαιρετάει χαμογελαστός τους δημοσιογράφους που περιμένουν, μπαίνει σε άλλο γραφείο, έχει μια συνομιλία με κάποιον στη Βολιβία. Η ομάδα της Brecha είχε ραντεβού για συνέντευξη με τον πρώην Πρόεδρο στις 8.30 π.μ. Η αναμονή τελειώνει στις 12.45 π.μ., όταν ο Έβο Μοράλες έρχεται τελικά στο σαλόνι διατεθειμένος να καθίσει για να απαντήσει στις ερωτήσεις. «Ζητώ συγγνώμη για την καθυστέρηση», λέει.
Μια μέρα νωρίτερα, ο Luis Arce, ο προεδρικός υποψήφιος του Κινήματος για το Σοσιαλισμό (MAS) και πρώην υπουργός Oικονομίας του Μοράλες, προσγειώθηκε στο έδαφος της Βολιβίας για να ξεκινήσει την προεκλογική εκστρατεία.
Η κυβέρνηση της Jeanine Áñez τον περίμενε με την απειλή να τον συλλάβει με την κατηγορία της διαφθοράς, το lawfare [νομικός πόλεμος] της μόδας, διότι δεν άσκησε έλεγχο όσον αφορά τη χρήση του Ιθαγενικού Ταμείου σε διάφορα έργα που είχαν εγκριθεί προς εκτέλεση. Η εισαγγελέας που έχει αναλάβει την υπόθεση αναγκάστηκε να διαψεύσει την ύπαρξη εντάλματος σύλληψης εναντίον του Arce και απλώς έλαβε από εκείνον μια δήλωση, περιμένοντας τους δικηγόρους του να παραλάβουν και να μελετήσουν τον ογκώδη φάκελο με τα πορίσματα είκοσι θεσμικών οργάνων που στοιχειοθετούν την υπόθεση.
Αυτό αποτέλεσε θέμα συζήτησης στα γραφεία της οδού Χιλής, όπου ήδη διαθέτουν στοιχεία από τις πρώτες δημοσκοπήσεις: το 35% της πρόθεσης ψήφου για τον Arce και λίγο περισσότερο από 15% για τον Carlos Mesa. Η Πρόεδρος Áñez εμφανίζεται λίγο χαμηλότερα. Ο ηγέτης των επιτροπών των πολιτών Fernando Camacho και ο Jorge “Tuto” Quiroga ούτε καν εμφανίζονται με άξια λόγου ποσοστά, τουλάχιστον σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις που βρίσκονται στα χέρια της ομάδας Tύπου του Μοράλες. «Θα προσπαθήσουν να μας κυνηγήσουν», λέει ο πρώην Πρόεδρος, και τα μέλη της συνέλευσης συμφωνούν.
Όταν η Brecha τον ρωτά για την πιθανή υποψηφιότητά του, προτιμά να αποφύγει το ζήτημα. «Είμαι εδώ για να υποστηρίξω τους συντρόφους μου», απαντά τελικά. Αργά το απόγευμα της ίδιας μέρας θα δοθεί στη δημοσιότητα δελτίο Τύπου του MAS, το οποίο ενημερώνει ότι ο Έβο συμφώνησε να εγγραφεί ως υποψήφιος για την Πολυεθνική Νομοθετική Συνέλευση. Ωστόσο, η ανακοίνωση διευκρινίζει ότι η εγγραφή θα γίνει μόνο για να έχει τη δυνατότητα –σύμφωνα με το νόμο και τις οριζόμενες προθεσμίες βάσει του εκλογικού χρονοδιαγράμματος – ενδεχόμενης υποψηφιότητας σε περίπτωση που οι συνελεύσεις αποφασίσουν να τον εκλέξουν ως εκπρόσωπό τους. «Η συζήτηση για τις τελικές υποψηφιότητες εξακολουθεί να είναι σε ξέλιξη», διευκρινίζει το δελτίο Τύπου.
Ερ: Μετά από 14 χρόνια στην εξουσία και ενώ το πραξικόπημα έχει ήδη ολοκληρωθεί, ποια συμπεράσματα έχουν ξεκαθαρίσει και ποια αυτοκριτική κάνετε σήμερα σχετικά με τη διακυβέρνησή σας;
Απ: Πρώτον, πάντα με το λαό, όλα για το λαό. Αυτός είναι ο ιστορικός αγώνας των περιθωριοποιημένων ανθρώπων. Ο αγώνας έρχεται από τα χρόνια της αποικιοκρατίας, περνάει από τη δημοκρατία. Και για να είμαστε μαζί με τον λαό, θεωρήσαμε σημαντικό να ασχοληθούμε με τρία ζητήματα: στο πολιτικό σκέλος με την επανίδρυση της Βολιβίας, στο οικονομικό με την εθνικοποίηση και στο κοινωνικό με την ανακατανομή του πλούτου. Το πιο δύσκολο κεφάλαιο για τη διοίκησή μου αποτέλεσε η επανίδρυση, η εγκατάλειψη του αποικιακού κράτους και η συγκρότηση ενός πολυεθνικού κράτους στη Βολιβία, όπου όλοι να έχουν τα ίδια δικαιώματα. Τέλειωσε το δόλιο, το απατηλό κράτος, οι φαινομενικές αρχές, το αποτυχημένο κράτος, οι απειλές ότι θα εξαφανιστεί η Βολιβία. Μέσα από το πολυεθνικό κράτος προωθήθηκαν οι πιο σημαντικές ευκαιρίες για τους πιο αποκλεισμένους, που είναι κομμάτι του ιθαγενικού κινήματος, και για τις γυναίκες. Και όλα συμπεριλήφθηκαν στο Σύνταγμα. Από οικονομικής πλευράς, για να είμαστε με το μέρος του λαού, η εθνικοποίηση των φυσικών πόρων και των εταιρειών στρατηγικής σημασίας, ήταν σημαντικές.
Εδώ υπάρχει μια βαθιά διαφορά με τη βολιβιανή Δεξιά και με το καπιταλιστικό σύστημα που θεωρούν την υγεία και τη στέγαση ως υπηρεσίες. Για το δικό μας Κίνημα αποτελούν δικαιώματα. Οι βασικές υπηρεσίες είναι μια ιδιωτική επιχείρηση για τον καπιταλισμό. Ενώ για εμάς, στον κοινοτικό σοσιαλισμό, είναι ανθρώπινα δικαιώματα. Ως εκ τούτου, εμείς δεν υπερασπιστήκαμε μόνο τα ατομικά και προσωπικά δικαιώματα αλλά και τα συλλογικά και τα δικαιώματα της κοινότητας. Όσον αφορά το εμπόριο, για να είσαι στο πλευρό του λαού, ένα πρόγραμμα αλληλεγγύης, συμπληρωματικότητας και ανταγωνιστικότητας είναι σημαντικό.
Ερ: Και η αυτοκριτική για τη διακυβέρνησή σας;
Απ: [Διστάζει πριν απαντήσει.] Σχετικά με το ζήτημα της αυτοκριτικής και των αδυναμιών… Όταν ο αδελφός σου είναι Πρόεδρος, ορισμένοι τομείς έχουν πολλές και υπερβολικές φιλοδοξίες. Ορισμένοι απαιτούν ακόμη και ανεπιθύμητα για άλλους κοινωνικούς τομείς πράγματα. Έτσι δεν σκέφτονται τη Βολιβία, αλλά μόνο τον δικό τους τομέα, ή ένα κομμάτι πολιτών. Αλλά όταν η διακυβέρνηση γίνεται με διαφάνεια, με οικονομικά στοιχεία, τα τμήματα αυτά το κατανοούν, ακόμα κι αν δυσκολεύονται να το αποδεχτούν. Και θέλω να πω ότι στην ταξική πάλη, ιδεολογική, προγραμματική, είναι απαραίτητο να συζητάμε και να πράττουμε. Τα ίδια τα κοινωνικά κινήματα μάς έλεγαν στις συναντήσεις ότι δεν έρχονται για να συζητήσουν και να αξιολογήσουν πολιτικές, αλλά να διανείμουν προγράμματα και έργα. Δεν ήθελαν ιδεολογική συζήτηση. Και αυτό είναι κάτι που θέλει πολλή δουλειά κατά τη διαδικασία μετασχηματισμού. Η πραγματικότητα είναι ότι υπάρχουν σχεδόν τρία εκατομμύρια Βολιβιανοί και Βολιβιανές που ανέβηκαν από την τάξη των φτωχών και ταπεινών στη μεσαία τάξη και ξέχασαν από πού προέρχονται, προτιμούν να μην αναλαμβάνουν δεσμεύσεις απέναντι στην κοινωνία και ήδη αποκτούν νέες προσδοκίες. Δεν λαμβάνουν υπόψη ότι εξακολουθούν να υπάρχουν πολλές οικογένειες στην κατάσταση που εκείνοι βρισκόταν προηγουμένως.
Ερ: Αυτή είναι μια πρόκληση για όλες τις προοδευτικές κυβερνήσεις της περιοχής. Πώς να αντιδράσουν μπροστά στις νέες προσδοκίες που δημιουργούνται μετά τις βελτιώσεις που επέφεραν οι κυβερνητικές προσπάθειες.
Απ: Όλα ήταν μια πρόκληση για την κυβέρνησή μας και υπάρχουν πολλά που πρέπει να μάθουμε για το πώς να αντιδράμε και να συνεχίζουμε να προχωράμε. Στο σκέλος της διαχείρισης, εμείς επεξεργαστήκαμε τα στοιχεία και καταλήξαμε στο συμπέρασμα ότι οι υπερβολικές κρατικές επιχορηγήσεις αποτελούν αιμορραγία για την εθνική οικονομία. Δεν εγγυώνται το οικονομικό μέλλον της χώρας. Είναι απαραίτητο να συνδυαστούν οι δημόσιες επενδύσεις που πραγματοποιούνται για την επέκταση του παραγωγικού μηχανισμού με την εργασιακή και κοινωνική διάσταση. Από εδώ προέρχεται και η ανακατανομή του πλούτου που επιτρέπει την καταπολέμηση της φτώχειας.
Ερ: Αυτοί οι τομείς που αναφέρατε ότι απαιτούν πολλά από την εκάστοτε κυβέρνηση, είναι εκείνοι που τον Νοέμβριο ζητούσαν την παραίτησή σας; Αναφέρομαι στην Central Obrera Boliviana (COB) και σε ορισμένα συνδικάτα ανθρακωρύχων.
Απ: Δεν θα το έλεγα αυτό … Νομίζω ότι το αίτημα παραίτησής μου ήταν αποτέλεσμα του φόβου. Ούτε εγώ ο ίδιος δεν μπορούσα να καταλάβω πως η COB μπορούσε να ζητάει την παραίτησή μου για να ανοίξει δρόμο στη Δεξιά. Αυτό ήταν ένα πολιτικό σφάλμα της COB, αλλά όχι λόγω των συντεχνιακών απαιτήσεων για τις οποίες μίλησα πριν. Επειδή εκείνοι οι ίδιοι μού είχαν προτείνει να είμαι υποψήφιος πρόεδρος, υπερασπίστηκαν την υποψηφιότητά μου και κινητοποιήθηκαν γι ‘αυτήν. Υπήρξε μια στιγμή που τους κατέλαβε ο φόβος και έσπευσαν να ζητήσουν την παραίτησή μου. Αυτό θα το κουβαλούν ως ένα ιστορικό σφάλμα.
Ερ: Η υποψηφιότητα των Andrónico Rodríguez και Orlando Gutiérrez, συνδικαλιστικών στελεχών, αποτελεί ρήξη ανάμεσα στο MAS, την COB και τους ανθρακωρύχους;
Απ: Όχι. Είμαστε ενωμένοι. Ποτέ πριν δεν υπήρξαν τέσσερις υποψήφιοι. Είμαστε όλοι πεπεισμένοι ότι η ενότητα είναι σημαντική, γιατί όποιος έχει την ευθύνη να ηγηθεί της νέας διαδικασίας έχει την υποστήριξη όλων.
Το εξορυκτικό μοντέλο
Ερ: Ένα από τα ζητήματα που είναι κοινά για τις προοδευτικές ή αριστερές κυβερνήσεις τα τελευταία χρόνια είναι η δημιουργία πλούτου μέσα από ένα μοντέλο παρόμοιο με αυτό του νεοφιλελευθερισμού: εξορυκτισμός. Πώς αντιμετωπίζετε αυτό το πρόβλημα;
Απ: Το καπιταλιστικό σύστημα, εκτός του ότι καταστρέφει τον πλανήτη, θέλει, οι επονομαζόμενες υπανάπτυκτες χώρες, να τον φροντίζουμε προς όφελός του. Δεν συμφωνώ με αυτό. Φυσικά πρέπει να φροντίσουμε το περιβάλλον και για αυτό είμαι απόλυτα πεισμένος. Το ανθρώπινο γένος δεν θα μπορέσει να ζήσει χωρίς τη μητέρα γη. Το μέλλον της θα είναι καλύτερο χωρίς το ανθρώπινο γένος. Εμείς θέσαμε στον ΟΗΕ ως προτεραιότητα τα δικαιώματα της μητέρας γης. Πάνε μόνο 70 χρόνια που ο κόσμος κατάλαβε ότι οι άνθρωποι έχουν δικαιώματα και εμφανίστηκαν τα ανθρώπινα δικαιώματα, τα πολιτικά, κοινωνικά και οικονομικά δικαιώματα. Και μόνο το 2007 κατοχυρώθηκαν τα δικαιώματα των ιθαγενών λαών. Αλλά το πιο σημαντικό είναι ότι τα δικαιώματα της μητέρας γης δεν υπάρχουν. Χωρίς τη Μητέρα Γη δεν υπάρχει ζωή και, επομένως, δεν υπάρχει ανθρωπότητα.
Όταν πρόκειται να εκμεταλλευτούμε τους φυσικούς πόρους μας με ένα βραχυπρόθεσμο, μεσοπρόθεσμο και μακροπρόθεσμο σχεδιασμό που σέβεται τα δικαιώματα της γης, αυτό εδώ δεν μπορεί να συμβαίνει. Όταν ο νεοφιλελευθερισμός εκμεταλλευόταν το πετρέλαιο σε δασικές περιοχές, κανένας δεν διαμαρτυρόταν, ούτε ΜΚΟ ούτε ιδρύματα. Όταν εμείς γίναμε κυβέρνηση και αρχίσαμε να κάνουμε εξερευνήσεις, σεβόμενοι τις προστατευόμενες φυσικές περιοχές, ξεκίνησαν διαμαρτυρίες από τις Ηνωμένες Πολιτείες μέχρι από πολυεθνικές.
Ερ: Υπάρχουν τμήματα της Αριστεράς, που δεν χρηματοδοτούνται από τις Ηνωμένες Πολιτείες, τα οποία αγωνίζονται ενάντια στο εξορυκτικό μοντέλο…
Απ: Ποια είναι αυτά τα τμήματα στη Βολιβία; Είναι οι τροτσκιστές (troskos) που μετατρέπονται σε ακραία Δεξιά. Τώρα ακούγεται στη Βολιβία η φράση «Μια άλλη Αριστερά είναι εφικτή». Και αυτό το λένε οι τροτσκιστές. Κατά τη διάρκεια του πραξικοπήματος, δεν έκαναν ούτε μια διαδήλωση εναντίον της δικτατορίας και λένε ότι είναι Αριστεροί. Δεν μπορώ να μιλήσω για το τι συμβαίνει σε άλλες χώρες με αυτό το ζήτημα της εκμετάλλευσης των φυσικών πόρων. Αλλά θα σας πω τι κάναμε στη Βολιβία. Δώσαμε προστιθέμενη αξία στους φυσικούς πόρους μας για να αποφύγουμε την εξάρτηση στους τομείς της επιστήμης και της τεχνολογίας. Αυτό ήταν μια προτεραιότητα.
Ποιο είναι το πρόβλημα που έχουμε όχι μόνο οι Νοτιοαμερικάνοι αλλά οι Λατινοαμερικάνοι γενικότερα; Ορισμένες χώρες μιλούν για την πολιτική, κοινωνική και πολιτιστική απελευθέρωση. Η εμπειρία μου μου λέει ότι πρέπει να συνοδεύονται από οικονομική απελευθέρωση. Η πολιτική ή ιδεολογική απελευθέρωση χωρίς οικονομική απελευθέρωση δεν έχει μεγάλο μέλλον. Εμείς με τις εθνικοποιήσεις έχουμε εγγυηθεί αυτή την απελευθέρωση, οικονομική και πολιτική. Αλλά το μεγάλο λατινοαμερικανικό πρόβλημα είναι ότι πρέπει στη συνέχεια να προχωρήσουμε από την εθνικοποίηση στην εκβιομηχάνιση, με την επιστήμη και την τεχνολογία.
Ερ: Και αυτό δεν επιτυγχάνεται με τις λεγόμενες καθαρές τεχνολογίες;
Απ: Αυτό είναι που πρέπει, φυσικά, να επιτύχουμε με την υπεράσπιση της Μητέρας Γης και να αναζητήσουμε και να συζητήσουμε νέα μονοπάτια. Αλλά για να γίνει αυτό, οι λατινοαμερικάνοι πρέπει να προχωρήσουμε στην επιστήμη και την τεχνολογία.
Το πραξικόπημα και ο Oργανισμός Αμερικανικών Κρατών
Ερ: Μιλώντας για το πραξικόπημα: ήδη το 2015 και το 2016, τόσο ο Νικολάς Μαδούρο από τη Βενεζουέλα όσο και ο Πέπε Μουχίκα από την Ουρουγουάη, είχαν απορρίψει και επικρίνει το ρόλο του Γενικού Γραμματέα του Οργανισμού Αμερικανικών Κρατών (ΟΑΚ), Luis Almagro. Γιατί εσείς, ακόμα και με το πραξικόπημα προ των πυλών, χρειαστήκατε τόσο πολύ χρόνο για να συνειδητοποιήσετε τον ρόλο που αποδίδετε τώρα στον Almagro, που είναι προς την ίδια κατεύθυνση;
Απ: Ήταν ένα λάθος εκ μέρους της εθνικής κυβέρνησης [αναφέρεται στην κυβέρνησή του]. Ο Almagro έχει διπλό λόγο. Εξήρε την οικονομία μας, τη διαδικασία αλλαγής. Καταλαβαίνω ότι πρόκειται για ένα μεγάλο πράκτορα της Αμερικανικής αυτοκρατορίας που λειτουργεί με σχέδια εναντίον των λαών, χωρίς να σέβεται ούτε το ιδρυτικό καταστατικό του ΟΑΚ. Πρέπει να αναγνωρίσω ως Βολιβιανός και ως πρώην πρόεδρος ότι ήταν λάθος να πιστεύουμε ότι ο Luis Almagro θα μπορούσε να εγγυηθεί μια δημοκρατική διαδικασία στη χώρα μας.
Ωστόσο, παρά την τελική έκθεση όσον αφορά τον έλεγχο των αποτελεσμάτων, έχουμε κερδίσει από τον πρώτο γύρο. Η έκθεση εντοπίζει 226 εκλογικά τμήματα με ατασθαλίες. Εάν αυτό ισχύει, ζητούνται νέες εκλογές σε αυτά τα τμήματα και όχι σε ολόκληρη τη Βολιβία. Αν λάβουμε υπόψη τα 36.000 εκλογικά τμήματα της χώρας, τα 226 είναι πολύ λιγότερο από το 1%. Ακόμα κι αν όλες αυτές οι ψήφοι είχαν υπολογιστεί για την αντιπολίτευση, και πάλι θα κερδίζαμε από τον πρώτο γύρο. Είναι ένα χτύπημα του ΟΑΚ.
Επανεκλογή και δημοψήφισμα
Ερ: Πολλές από τις αριστερές ή προοδευτικές λατινοαμερικανικές κυβερνήσεις απέτυχαν να δημιουργήσουν πολιτικούς διαδόχους των ηγετών τους. Πώς επιλύεται αυτή η αδυναμία;
Απ: Εγώ δεν πίστευα πολύ σε αυτό… Αλλά τώρα έχω πειστεί ότι πρόκειται για ένα σημαντικό θέμα. Δεν ξέρω αν το ζήτημα είναι να επεξεργαζόμαστε το ζήτημα της ανάδειξης ηγετικών στελεχών με συλλογικό τρόπο ή ποια είναι η λύση. Ποτέ δεν πίστευα ότι θα ήταν τόσο σημαντικός ο ηγέτης που διαχειρίστηκε βαθείς μετασχηματισμούς σε κάθε χώρα. Πρέπει να επανεξετάσουμε αυτή την κατάσταση.
Εν πάση περιπτώσει, εξακολουθώ να πιστεύω ότι πάντα την πρωταρχική θέση έχει το απελευθερωτικό πολιτικό σχέδιο, το λαϊκό πρόγραμμα και οι αντίστοιχες υπεύθυνες θέσεις έπονται. Έτσι θα πρέπει να είναι. Αλλά απ΄ ό,τι φαίνεται αποτελεί λατινοαμερικάνικο χαρακτηριστικό ο λαός να εξαρτάται πάντα από έναν ηγέτη. Πρέπει να αλλάξουμε τη νοοτροπία των λατινοαμερικανών.
Ερ: Σας ρωτώ γιατί χάσατε ένα λαϊκό δημοψήφισμα το 2016, όταν θέλατε να είστε και πάλι προεδρικός υποψήφιος, και αποφασίσατε να επιμείνετε ούτως ή άλλως στο επιχείρημα ότι «ο λαός το ζήτησε». Και τελικά όλα κατέληξαν σε ένα πραξικόπημα. Πώς εννοείτε αυτό το επιχείρημα;
Απ: Σε αυτό το δημοψήφισμα κέρδισε το ψέμα.
Ερ: Αλλά εσείς ο ίδιος είχατε παραδεχθεί ότι ήσασταν έτοιμος για μια ενδεχόμενη ήττα …
Απ: Όμως, για το λόγο αυτό, διάφοροι κοινωνικοί και πολιτικοί τομείς αντέδρασαν και αναζήτησαν άλλο συνταγματικό τρόπο που θα μου επέτρεπε να είμαι υποψήφιος. Η υποψηφιότητά μου δεν ήταν παράνομη ούτε αντισυνταγματική. Αναζητήθηκε νομολογία στη Λατινική Αμερική σε παραδειγματικές περιπτώσεις όπως στην Ονδούρα, Νικαράγουα, Κόστα Ρίκα… Δεν αποτελεί δικό μας εφεύρημα, των Βολιβιανών.
Οι δύο φεμινισμοί
Ερ: Πριν λίγους μήνες, ο πρώην αντιπρόεδρος της Νικαράγουα κατά τη διάρκεια της Σαντινιστικής Επανάστασης, Sergio Ramírez, δήλωσε ότι η νέα Αριστερά πρέπει να επικεντρωθεί στην αναδιανομή του πλούτου, χωρίς να αντικρούει την υπεροχή του κεφαλαίου. Συμμερίζεστε αυτή την οπτική για το ρόλο της νέας Αριστεράς;
Απ: Η ανακατανομή είναι σημαντική, αλλά εκτός από αυτό είναι σημαντικό να σταματήσουμε σταδιακά τις τεράστιες ανισότητες. Είναι ο μόνος τρόπος για να εγγυηθούμε τον κοινοτικό σοσιαλισμό, του 21ου αιώνα, ή όπως θέλετε να τον ονομάσετε. Η υγεία και η εκπαίδευση πρέπει να αποτελούν βασικά δικαιώματα μεταξύ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Και εκτός από αυτό, μια οικονομία χωρίς βαθιές ασυμμετρίες, και γι’ αυτό είναι σημαντική η ανακατανομή του πλούτου.
Ερ: Πώς βλέπετε το φεμινιστικό κίνημα που αναπτύσσεται στη Λατινική Αμερική;
Απ: Είμαι φεμινιστής. Έχω αγωνιστεί από τα χρόνια της συνδικαλιστικής μου δράσης μέχρι τον εκλογικό αγώνα, ώστε οι αδελφές να έχουν τα ίδια δικαιώματα. Αλλά μέσα στον φεμινισμό υπάρχουν δύο γραμμές. Για μια ομάδα φεμινιστριών ο πρώτος εχθρός είναι ο άντρας και για μια άλλη ομάδα είμαστε μια οικογένεια, όλοι, σεβόμενοι τα δικαιώματα της ισότητας και της δικαιοσύνης. Στη Βολιβία, μέχρι το 1952, οι γυναίκες ήταν εντελώς περιθωριοποιημένες, όπως και το ιθαγενικό κίνημα. Δεν είχαν καμμία συμμετοχή. Και τόσο στην εκλογική, όσο και στη συνδικαλιστική πολιτική, οι γυναίκες είναι πάντα πιο έντιμες από τους άνδρες.
Ερ: Θεωρείτε ότι η κυβέρνησή σας κατάφερε να βελτιώσει την κατάσταση των δικαιωμάτων των γυναικών;
Απ: Απόλυτα. Τώρα περισσότερες γυναίκες έχουν πρόσβαση στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση και στο πανεπιστήμιο και περισσότερες γυναίκες γίνονται επαγγελματίες. Υπάρχει μεγαλύτερο προσδόκιμο ζωής και, κυρίως, υπάρχουν περισσότερες γυναίκες στην Πολυεθνική Νομοθετική Συνέλευση. Είμαστε η δεύτερη ή τρίτη χώρα στον κόσμο σε συμμετοχή γυναικών στη Νομοθετική Συνέλευση.
Ερ: Έχετε πει κάποιες σεξιστικές φράσεις που ο Τύπος ανέλαβε να τις προβάλλει, όπως εκείνη που λέει «μετά τα χρόνια που ήμουν στην κυβέρνηση φεύγω με το χωραφάκι μου της κόκας, την δεκαπεντάχρονή μου και το τσαράνγκο [2] μου…»
Απ: [Γέλια.] Είμαι πλακατζής, μου αρέσουν λαϊκά τραγούδια. Και στο Καρναβάλι τα λαϊκά τραγούδια έχουν κάποιες σεξιστικές αναφορές. Αλλά κατά τη διακυβέρνησή μου, όπως ποτέ άλλοτε, έχει εξασφαλιστεί η ισότητα των φύλων. Επαναλαμβάνω, τα αστεία έχουν κάτι πικάντικο και είναι σεξιστικά, τόσο στα λόγια όσο και στους στίχους. Αλλά όλες οι Βολιβιανές γνωρίζουν ότι είμαι φεμινιστής.
Εκλογές και σχέδιο Β
Ερ: Τι στοιχεία έχετε από τις δημοσκοπήσεις για τις εκλογές της 3ης Μαΐου;
Απ: Ήδη πριν από τον ορισμό των υποψηφίων το MAS ερχόταν πρώτο σε όλες τις δημοσκοπήσεις.
Ερ: Θα είστε υποψήφιος;
Απ: Προς το παρόν δεν έχω καμία υποψηφιότητα από εδώ.
Ερ: Τι θα συμβεί εάν το MAS κερδίσει τις εκλογές και η κυβέρνηση της Áñez δεν αναγνωρίσει τον θρίαμβό του;
Απ: Αυτό απαιτεί ένα σχέδιο Β. Κι εγώ πιστεύω πως αυτό θα συμβεί. Ωστόσο, έχουμε χρόνο ακόμα, θα υπάρξουν διεθνείς παρατηρητές και η εκλογική διαδικασία βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη.
[1] Brecha: ημερήσια εφημερίδα της Ουρουγουάης.
[2] τσαράνγκο: έγχορδο μουσικό όργανο της περιοχής των Άνδεων.
Μετάφραση: Ν. Μ. και Α. Λ.
Η συνέντευξη δημοσιεύτηκε στη Brecha, στις 31 Ιανουαρίου 2020.
