Η ένοπλη πτέρυγα της μεγαλύτερης πολιτικής οργάνωσης των Κούρδων της Τουρκίας έχει κηρύξει, μέσα σε τρεις δεκαετίες, οκτώ φορές κατάπαυση του πυρός και έχει σταματήσει τις εχθροπραξίες εναντίον του τουρκικού κράτους, κάθε φορά εξαιτίας διαφορετικών συγκυριών. Με την εξαίρεση της πρώτης περιόδου διακυβέρνησης του ΑΚΡ, ποτέ άλλοτε, καμία τουρκική κυβέρνηση δεν έχει τολμήσει να ανταποκριθεί θετικά στις γενικευμένες διεκδικήσεις/αιτήματα των Κούρδων.

Του Μουράτ Ισσί

Μια θετική κίνηση εκ μέρους των τουρκικών αρχών είτε έναντι των γενικευμένων διεκδικήσεων των Κούρδων είτε έναντι της κατάπαυσης του πυρός θα θεωρείτο ρωγμή στις θεμελιακές αρχές ίδρυσης της χώρας, δεδομένου ότι η Τουρκία, ως έθνος-κράτος, θεμελιώθηκε (και) πάνω στις αντικουρδικές πολιτικές. Ο Οτσαλάν, ο οποίος σκέπτεται διαφορετικά από άλλους Κούρδους ηγέτες, θεωρεί ότι το ζήτημα έχει τις ρίζες του στο βάθος της οθωμανοτουρκικής ιστορίας και όχι στο πρόσφατο παρελθόν, κάνοντας λόγο για τα αγγλοεβραϊκά λόμπι.

Το σημερινό τουρκικό καθεστώς βρίσκεται ενώπιον ενός απολύτως ζωτικού διλήμματος: ή θα παραμείνει θεατής στη διαδικασία επαναπροσδιορισμού των ρόλων και των συνόρων των χωρών της Μέσης Ανατολής και θα αναγκαστεί να «συμμορφωθεί» με τα αποτελέσματα ή θα διεκδικήσει την ενεργό συμμετοχή του στη διαδικασία αυτή, με τη δυνατότητα επέμβασης εκτός συνόρων.

Μπορεί να θεωρηθεί οξύμωρο, αλλά είναι γεγονός ότι, από την πλευρά του τουρκικού κατεστημένου, εκείνοι που κατανόησαν σε βάθος την κρατική πολιτική και αντιλήφθηκαν τη σημασία του κινδύνου ήταν οι Τούρκοι εθνικιστές. Κατά αυτούς, το πιο σημαντικό και συνάμα το πιο επικίνδυνο αποτέλεσμα του συριακού πολέμου θα είναι η ανάδυση ενός νέου θεσμού με κρατική μορφή, στο πλαίσιο του οποίου το πάνω χέρι θα το έχουν οι Κούρδοι.

Γι’ αυτό και στη μεταβατική περίοδο, από την εποχή της άσκησης ήπιας κουρδικής πολιτικής προς την εποχή της ριζοσπαστικής βίας εκ μέρους του τουρκικού κράτους (αντιστοιχεί στην περίοδο των εκλογών της 7^ης Ιουνίου 2015), οι πρώτοι που στάθηκαν δίπλα στον Ερντογάν ήταν οι Τούρκοι εθνικιστές.

Το ενδεχόμενο που θέλει να αποτρέψει η Τουρκία είναι το εξής: Την επόμενη ημέρα του «συριακού» πολέμου στα νότια σύνορα της Τουρκίας, θα δημιουργηθεί ένα μίνι-Κουρδιστάν/Ροζαβά, με πληθυσμό περίπου 1,5-2 εκατομμύρια, υπό την ηγεσία των φίλα προσκείμενων στο ΡΚΚ οργανώσεων. Αυτό το νέο μίνι-Κουρδιστάν/Ροζαβά θα συνορεύει στα ανατολικά με το Ιρακινό Κουρδιστάν, με πληθυσμό περίπου 7 εκατομμύρια.

Από την έναρξη του «συριακού» πολέμου μέχρι σήμερα, όλες σχεδόν οι προσπάθειες του τουρκικού κράτους είχαν ως στόχο τους να αποτρέψουν την κατάληξη αυτή, διότι με την έκρηξη του κουρδικού τίποτα δεν θα ήταν πλέον υπό έλεγχο. Όσον αφορά στο θέμα μας, ο πιο σημαντικός παράγοντας που οδηγεί την Τουρκία σε αδιέξοδο είναι η εμπλοκή του KCK/ΡΚΚ στα γεγονότα της Μέσης Ανατολής και κυρίως στο Κουρδιστάν της Συρίας.

Με άλλα λόγια, στο σημείο όπου βρίσκεται πια η κατάσταση, η Τουρκία δεν ενδιαφέρεται πλέον για το ποιος θα είναι ο γείτονάς της, αρκεί στην ηγεσία της όμορης αυτής χώρας να μη συμμετάσχουν οργανώσεις φίλα προσκείμενες στο KCK/ΡΚΚ.

Η μη εχθρική στάση της Τουρκίας στους άλλους Κούρδους της Συρίας, όπως των οργανώσεων του ENKS, μπορεί να διαβαστεί μέσα σε αυτό το περιεχόμενο.

Ένα από τα αποτελεσματικότερα εργαλεία που διαθέτει η Τουρκία, αλλά και κάθε είδους αντίπαλοι των Κούρδων είναι η εμπλοκή στα εσωτερικά θέματά τους. Οι εσωτερικοί ανταγωνισμοί των κουρδικών πολιτικών οργανώσεων προσφέρουν στους εξωτερικούς αντιπάλους τους απίστευτες δυνατότητες εκμετάλλευσής τους, αφού εργαλειοποιούνται και χρησιμοποιούνται εύκολα εναντίον των Κούρδων.

Οι κουρδικές πολιτικές οργανώσεις βασίζονται σε δυο κυρίως άξονες: α) στον άξονα των φίλο-KCK/ΡΚΚ οργανώσεων και β) στον άξονα των φίλο-PDK/Μπαρζανί οργανώσεων. Σύμφωνα με την ηγεσία του ΡΚΚ, ο συγκεκριμένος ανταγωνισμός θα μπορούσε να θεωρηθεί ως «ο αγώνας δύο γραμμών», δεδομένου ότι οι διαφορές των δύο αξόνων είναι πολλές, αλλά η πιο σημαντική είναι ότι:

Το KCK/ΡΚΚ λειτουργεί με ένα δικό του «κρατικό» σύστημα, με ξεκάθαρο σοσιαλδημοκρατικό πρόγραμμα. Από την άλλη πλευρά, το PDK βασίζεται σε ένα κρατικό μόρφωμα που ονομάζεται Περιφερειακή Κουρδική Κυβέρνηση/KRG του Ιράκ. Θεωρητικά έχει προκύψει βασιζόμενο σε ένα σοσιαλδημοκρατικό πρόγραμμα, αλλά πρακτικά λειτουργεί ως ένα «σοσιαλδημοκρατικό» συντηρητικό κόμμα.

Η διαφορά τους αυτή οδηγεί στη δημιουργία αντίστοιχων κοινωνικοπολιτικών συμπεριφορών που δεν ταυτίζονται. Παραδείγματος χάριν, ενώ η προεδρία του KRG αποτελεί ένα νόμιμο και συνταγματικό θεσμό, η αντίστοιχη προεδρία του KCK αναγνωρίζεται διεθνώς ως τρομοκρατική. Ωστόσο, και οι δύο οργανώσεις έχουν στρατό με δεκάδες χιλιάδες άτομα και επηρεάζουν με το δικό τους τρόπο κάθε ένα από τα τέσσερα κομμάτια του Κουρδιστάν.

Εκείνο που πρέπει να τονιστεί είναι ότι η έλλειψη ενός ενωμένου εθνικού κουρδικού θεσμού –τύπου Εθνικού Κογκρέσου- δημιουργεί μεν αδυναμίες στις εθνικές πολιτικές των δύο αξόνων, αλλά ισχυροποιεί τις μονομερείς σχέσεις τους με κάθε είδους εξωτερικούς παράγοντες.

Πρέπει, επίσης, να παραδεχθεί κανείς ότι η Τουρκία και το Ιράν «προσεγγίζουν» με επιδεξιότητα το ζήτημα των «διακρατικών» τους σχέσεων με το KRG/Μπαρζανί εναντίον του KCK/ΡΚΚ. Οι σχέσεις της Τουρκίας και του Ιράν με την ηγεσία του KRG και ο κάθε είδους πόλεμος εναντίον του KCK/ΡΚΚ  διαμορφώνονται στο πλαίσιο των τεσσάρων κομματιών του Κουρδιστάν. Ο διαχωρισμός των γεγονότων από χώρα σε χώρα είναι δύσκολος πια, αλλά για την καλύτερη κατανόηση της παρούσας κατάστασης (των θέσεων των κουρδικών δυνάμεων και μη) χρήσιμο είναι να δούμε από κοντά τους δύο κουρδικούς άξονες ανά κομμάτι του Κουρδιστάν:

α) (Τουρκικό) Βόρειο Κουρδιστάν

Οι φίλα προσκείμενες στο ΚCK/PKK οργανώσεις είναι δύο τύπων και χωρίζονται βάσει του αν λειτουργούν εντός ή εκτός των ορίων της νομιμότητας της Τουρκίας. Οι νόμιμες (άοπλες) κουρδικές οργανώσεις που δρουν υπό την ομπρέλα του KCK/PKK (ή όπως θεωρείται κατά των τουρκικών αρχών) είναι οι εξής:

• HDP (Δημοκρατικό Κόμμα των Λαών). Πρόκειται για ένα κοινοβουλευτικό κόμμα, το οποίο συμμετέχει στις εκλογές, αλλά δεν «κατεβαίνει» στις περιοχές όπου δραστηριοποιείται το DBP. Το 2016, με την πλειοψηφία του τουρκικού κοινοβουλίου, ψηφίστηκε η άρση της ασυλίας των βουλευτών του HDP.
• DBP (Κόμμα των Δημοκρατικών Περιοχών). Όλοι οι δήμοι ανήκουν σε αυτό το κόμμα, το οποίο δραστηριοποιείται αποκλειστικά και μόνο στις κουρδικές πόλεις. Σύμφωνα με τον Οτζαλάν, αποτελεί την πηγή στελέχωσης του HDP.
• DTK (Δημοκρατικό Κοινωνικό Κογκρέσο). Ιδρύθηκε στις 30 Οκτωβρίου 2007 και πολλοί αναλυτές θεωρούν ότι θα αποτελέσει τη μελλοντική εθνική βουλή του Βορείου Κουρδιστάν (Τουρκίας). “Αγκαλιάζει” δεκάδες ΜΚΟ.
• HDK (Δημοκρατικό Κογκρέσο των Λαών)
• KJA (Κογκρέσο των Ελεύθερων Γυναικών)

Οι παράνομες (ένοπλες) κουρδικές οργανώσεις, που δρουν εντός της τουρκικής επικράτειας και είναι φίλα προσκείμενες στον KCK/PKK άξονα, είναι οι εξής:

• PΚΚ (Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν). Ιδρύθηκε ως κόμμα το 1978 και ξεκίνησε τον ανταρτοπόλεμο εναντίον του τουρκικού κράτους στις 15 Αυγούστου 1984. Είναι η κύρια δύναμη που πολεμά με τις τουρκικές δυνάμεις ασφαλείας σε ολόκληρη την Τουρκία.
• YPS (Μονάδες Προστασίας Πολιτών). Ιδρύθηκε το 2015 και αποτελεί την κύρια δύναμη που πολεμά με τις δυνάμεις ασφαλείας της Τουρκίας στις κουρδικές πόλεις. Παρόλο που αναγνωρίζουν τον Οτζαλάν ως ηγέτη τους, το ΡΚΚ αρνείται κατηγορηματικά οποιαδήποτε ιεραρχική σχέση με τις συγκεκριμένες μονάδες (αντικρούοντας τους ισχυρισμούς του τουρκικού κράτους), χωρίς να αρνείται, ωστόσο, ότι τους «βοηθά» όταν το ζητούν, όπως έγινε στα πρόσφατα γεγονότα με την περικύκλωση πόλεων από τον τουρκικό στρατό.
• HBDH (Επαναστατικό Κίνημα των Ενωμένων Λαών). Είναι ένα νέο κίνημα που ιδρύθηκε το 2016 και αποτελείται από δέκα ένοπλες επαναστατικές οργανώσεις της Τουρκικής Αριστεράς (Μαοϊστές – Σταλινιστές – Λενινιστές) και το ΡΚΚ. Ήδη έχει πραγματοποιήσει δεκάδες ένοπλες επιθέσεις σε διάφορες περιοχές εναντίον των δυνάμεων ασφαλείας της Τουρκίας
• ΤΑΚ (Τα Γεράκια για την Ελευθερία του Κουρδιστάν). Άκρως εθνικιστική κουρδική οργάνωση που δρα αποκλειστικά και μόνο στις τουρκικές πόλεις. Όπως αναφέρουν στην επίσημη σελίδα τους στο διαδίκτυο, τα ιδρυτικά μέλη τους προέρχονται από τις μονάδες του ΡΚΚ και ως στόχο τους έχουν τις τουριστικές, στρατιωτικές, πολιτικές και βιομηχανικές εγκαταστάσεις της Τουρκίας.

Άλλες κουρδικές οργανώσεις που δρουν εντός των ορίων της τουρκικής νομιμότητας και χρησιμοποιούν κοινωνικά θεμιτά μέσα είναι ορισμένες οργανώσεις που δεν είναι φίλα προσκείμενες στο KCK/PKK. Οι οργανώσεις αυτές αποτελούν «τον πιο αδύναμο κρίκο» στο νόμιμο κουρδικό κίνημα, καθώς θεωρούν ότι ο πόλεμος που πραγματοποιείται είναι ένας πόλεμος μεταξύ του ΡΚΚ και του τουρκικού στρατού και όχι ένας γενικευμένος πόλεμος μεταξύ των Κούρδων και του τουρκικού κράτους. Η στάση τους αυτή δεν αποτελεί τη βάση για να θεωρηθούν ως οργανώσεις φίλα προσκείμενες στο PDK, χωρίς, όμως, να το αποκλείουν κιόλας. Οι οργανώσεις που αναφέρονται παρακάτω δεν συμπεριλαμβάνονται στον άξονα των φίλο-PDK οργανώσεων, αφού, αφενός δεν συμμετέχουν στο ένοπλο αγώνα των άλλων κουρδικών οργανώσεων και αφετέρου έχουν πιο έντονες πολιτικές και οικονομικές σχέσεις με την περιοχή του KRG:

• HAK-PAR (Κόμμα Δικαιωμάτων και Ελευθερίας)
• Hûda Par (Κόμμα με Σκοπό την Ελευθερία)
• KDPBakur (Δημοκρατικό Κόμμα του Κουρδιστάν-Βόρειου)
• KADEP (Κόμμα Δημοκρατικής Συμμετοχής)
• AZADÎ-Kürdistan İslami Çözüm Partisi (Ελευθερία – Κόμμα Ισλαμικής Λύσης του Κουρδιστάν)
• ÖSP (Κόμμα Ελευθερίας και Σοσιαλισμού)
• ΡΑΚ (Κόμμα για την Ελευθερία του Κουρδιστάν)
• PSK (Σοσιαλιστικό Κόμμα του Κουρδιστάν)
• Tevger (Κίνημα Νεολαίας του Κουρδιστάν)
• T-KDP (Δημοκρατικό Κόμμα του Κουρδιστάν – Τουρκίας)

Σημείωση: Θα ακολουθήσει και τρίτο μέρος του συγκεκριμένου άρθρου.

Δείτε εδώ το πρώτο μέρος του άρθρου.

Για τον συγγραφέα

Ο Μουράτ Ισσί είναι Διδάκτορας Ιστορίας, ΚΕΝΙ/ Κέντρο Έρευνας Νεότερης Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου.