Τι μπορεί να μάθει η Ελλάδα και ο υπόλοιπος κόσμος από τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές και τη σκληρή αντιμετώπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που εφαρμόστηκαν στη Χιλή;

Της Μαριανέλλας Κλώκα

Πρώτον ότι ένας λαός που δεν αντιδρά άμεσα, δεν σημαίνει ότι κοιμάται. Τριάντα ολόκληρα χρόνια η Χιλή γίνεται «εργαστήριο εφαρμογής νεοφιλελεύθερων πολιτικών» και παράλληλα καμία κυβέρνηση δεν τολμά να αλλάξει το Σύνταγμα που υπάρχει από την εποχή του Πινοσέτ, ο οποίος και ξεκίνησε να εφαρμόζει τις εντολές της ομάδας του Σικάγο.

Γιατί; πολύ απλά γιατί μέρος των κατοχυρωμένων από το Σύνταγμα νόμων επιτρέπουν την εφαρμογή τους. Ο κόσμος βγήκε στους δρόμους όταν έπεσε η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι. Φώναζε: «δεν είμαστε αγανακτισμένοι για τα 30 πέσος που αυξήσατε για τέταρτη φορά μέσα σε ένα έτος το εισιτήριο του μετρό. Είμαστε αγανακτισμένοι για τα 30 χρόνια που υπομένουμε τις πολιτικές σας.» Τώρα τραγουδά ρυθμικά σε κάθε πορεία: «Η Χιλή ξύπνησε, ξύπνησε, ξύπνησε!»

Δεύτερο σημείο, πολύ σημαντικό για όσους και όσες υποβιβάζουν τη νέα γενιά, θεωρώντας την αδιάφορη και αποπροσανατολισμένη: οι άνθρωποι που πρώτοι κατέβηκαν στους δρόμους και που εξακολουθούν να βρίσκονται στους δρόμους στη Χιλή σήμερα είναι νέες και νέοι. Όλες οι κινητοποιήσεις που γίνονται, είτε αφορούν συνδικάτα, είτε αφορούν κόσμο που δεν κρατά καμία σημαία πλην αυτής της Χιλής και των ιθαγενών Mapuche, είναι γεμάτες από νέους ανθρώπους, πλημμυρίζουν από νέους ανθρώπους. Όποιος ακόμα πιστεύει ότι η νέα γενιά είναι αδιάφορη, μάλλον χρειάζεται γυαλιά μυωπίας.

Το τρίτο σημείο αφορά το πακέτο των πολιτικών που δεν πρέπει να αφήσουμε να περάσει στις χώρες μας. Τι αφορά τελικά αυτό το πακέτο που εφαρμόστηκε στη Χιλή και οδήγησε -σε πείσμα των θετικών δεικτών- τον κόσμο στο δρόμο;

• Η ιδιωτικοποίηση των ενεργειακών πηγών, που αντί -όπως προβλήθηκε- να οδηγήσουν σε φτηνή ενέργεια και παροχή νερού, ηλεκτροδότησης κλπ, αύξησε τις τιμές και υπηρέτησε το εμπόριο.
• Η άμεση συσχέτιση εργασίας – σύνταξης που κατήργησε ουσιαστικά το προνοιακό κράτος, ειδικά σε μια περίοδο που η εργασία γίνεται όλο και πιο επισφαλής ή καταργείται από την τεχνολογική πρόοδο.
• Η εφαρμογή ενός φορολογικού συστήματος που ευνοεί την ελίτ και καταδικάζει σε βαθειά φτώχεια το μεγαλύτερο μέρους του λαού, καθώς η σχέση μισθών (που είναι ήδη χαμηλοί) με τη φορολογία τους είναι εξαιρετικά δυσανάλογη.
• Η ιδιωτικοποίηση της υγείας και της παιδείας, πολιτική που σταδιακά υποβάθμισε τις παροχές υπηρεσιών σε αυτούς τους δυο βασικότατους πυλώνες ενός κράτους και στη συνέχεια τους παρέδωσε στους ιδιώτες. Ποιοι καταφέρνουν σήμερα να σπουδάζουν τα παιδιά τους σε ιδιωτικά πανεπιστήμια; Ποιοι καταφέρνουν να καταφεύγουν σε ιδιωτικά κέντρα για περίθαλψη; Είτε η οικονομική ελίτ, είτε αυτοί που γίνονται μαζικά πελάτες των τραπεζών μέσω των δανείων τους. Σήμερα στη Χιλή ένας στους τρεις δεν καταφέρνουν να αποπληρώσουν δάνεια που έχουν πάρει είτε για λόγους εκπαιδευτικούς είτε για λόγους υγείας.
• Στο περιβόητο Σύνταγμα που συντάχθηκε επί εποχής Πινοσέτ, δόθηκε στο κράτος χαρακτήρας επικουρικός. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι ο ιδιώτης έχει δικαίωμα να μηνύσει το κράτος αν θελήσει να παρέχει υπηρεσίες σε τομέα που παρέχει υπηρεσίες ο ιδιώτης. Αυτό καθιστά πρακτικά αδύνατον να υπάρξει η όποια κοινωνική πολιτική δίπλα στα ιδιωτικά μονοπώλια. Ακόμα και στην περίπτωση των κατοικιών για παράδειγμα, απαγορεύεται στο κράτος να φτιάξει λαϊκές εστίες και να δώσει δυνατότητα στέγασης σε ανθρώπους που δεν τους φτάνει ο μισθός ή αντιμετωπίζουν μακρόχρονη ανεργία, να έχουν ένα φτηνό ενοίκιο.

Το τέταρτο σημείο αφορά το συνολικότερο θέμα των ανθρώπινων και κοινωνικών δικαιωμάτων. Ο τρόπος που αντιμετωπίζονται οι ιθαγενείς Mapuche και ό,τι είναι λιγότερο «λευκό», όπως οι μετανάστες από το Περού ή το Εκουαδόρ ή τη Βενεζουέλα για παράδειγμα, οξύνει τις κοινωνικές εντάσεις, δημιουργεί ανθρώπους δεύτερης και τρίτης κατηγορίας και ανοίγει το δρόμο για την άνοδο ρατσιστικών και φασιστικών φωνών. Το ίδιο συμβαίνει και με την άρνηση δικαιωμάτων όπως το δικαίωμα στην έκτρωση, η ελευθερία του να ορίσει κανείς την ταυτότητα φύλου και το σώμα του γενικά, το δικαίωμα στο γάμο μεταξύ ομόφυλων ζευγαριών, το δικαίωμα στην ευθανασία.

Το πέμπτο σημείο που αξίζει την προσοχή μας είναι το πόσο γρήγορα ο κόσμος (διαφορετικών ηλικιών) οικειοποιείται περιεχόμενα που κανονικά πιστεύουμε ότι θα πάρουν χρόνια για να εισχωρήσουν στο κοινό υποσυνείδητο. Δυο παραδείγματα είναι πολύ χαρακτηριστικά. Πριν ξεσπάσουν οι ταραχές, πουθενά στο δημόσιο λόγο δεν υπήρχε συζήτηση για «συντακτική συνέλευση» και για «αξιοπρέπεια». Σήμερα, σχεδόν με έναν τρόπο μαγικό, έχουν μετατραπεί σε βασικά αιτήματα του κόσμου. Πρόκειται για τις πρώτες λεξούλες της «νέας ευαισθησίας» που έχει γεννηθεί: δείχνει να είναι απλή, βασισμένη στην κοινή λογική και προερχόμενη από κάτι βαθύτερο, κάτι, τόσο ανεξήγητο και συνάμα ελκυστικό, κάτι σαν κοινό και μέγα πεπρωμένο.

Μια ενδελεχέστερη μελέτη του Χιλιανού Συντάγματος και της πολύ ενδιαφέρουσας αυτής κρίσης, θα οδηγήσει σε ακόμα καλύτερα συμπεράσματα για το ποιες «νεοφιλελεύθερες» συνταγές πρέπει οπωσδήποτε να αποφύγουμε και ποιες συντηρητικές φωνές πρέπει να σταματήσουν να μας σαγηνεύουν. Με τόση εμπειρία διαφορετικών συστημάτων που έχουμε συσσωρεύσει ως ανθρωπότητα, μπορούμε να κάνουμε χρήση εξυπνότερων στρατηγικών, που δεν θα ανάγουν ούτε το υπερσυγκεντρωτικό κράτος, ούτε τις εμπορικές επιχειρήσεις σε αφέντες μας. Οι προτάσεις της μεικτής οικονομίας και της οικονομίας των κοινών, που θέτουν την ανθρώπινη ευεξία ως κεντρική αξία, προτείνουν το πώς θα ρυθμιστεί το πλαίσιο λειτουργίας των εμπορικών εταιριών και το πώς θα μοιραστεί η γνώση και η καινοτομία προς όφελος του κόσμου, κερδίζουν συνεχώς έδαφος στη συλλογική συνείδηση.

Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο Pressenza International Press Agency, στις 14 Νοεμβρίου 2019.

Για τη συγγραφέα

Η Μαριανέλλα Κλώκα είναι μια γυναίκα 47 ετών, κάτοικος Αθηνών. Είναι μέλος του Ανθρωπιστικού Κινήματος από το 1990 και ιδρυτικό μέλος του Οργανισμού Κόσμος χωρίς πολέμους και βία στην Ελλάδα. Αυτή την περίοδο εργάζεται στο τμήμα διεκδίκησης δικαιωμάτων της ΜΚΟ, PRAKSIS.