Τα τελευταία χρόνια, η Μεσόγειος Θάλασσα αφαίρεσε τη ζωή χιλιάδων ανθρώπων. Για όσους, όμως, κατάφεραν να επιβιώσουν από το επικίνδυνο πέρασμα των συνόρων, οι προκλήσεις είναι μεγαλύτερες από ποτέ.
Του Roman Kutzowitz
Μετάφραση: Αδάμος Ζαχαριάδης
Καθώς η πολιτική κουλτούρα της Ευρώπης μετατοπίζεται προς τα Δεξιά και οι ξενοφοβικές ασυναρτησίες κυριαρχούν στον δημόσιο διάλογο από το Βερολίνο μέχρι τη Βουδαπέστη, οι πιο σοβαρές –κάποιες φορές ακόμα και θανατηφόρες– επιπτώσεις αυτής της αλλαγής καταγράφονται στις μεταναστευτικές και προσφυγικές πολιτικές των ευρωπαϊκών κρατών.
Η ΕΕ έχει αναθέσει τον έλεγχο των συνόρων σε χώρες όπως η Λιβύη, ο Νίγηρας, το Τσαντ και η Τουρκία. Εκείνοι που καταφέρνουν να τα περάσουν μαζεύονται σε υπερπλήρη στρατόπεδα προσφύγων, όπου οι συνθήκες είναι τραγικές.
Εν τω μεταξύ, ευρωπαϊκές εταιρείες βγάζουν δισεκατομμύρια πουλώντας όπλα και πυρομαχικά σε αυταρχικά καθεστώτα σε όλο τον κόσμο. Κάθε γερμανικό τανκ που πυροβολεί κατά των Κούρδων στην Αφρίν, κάθε πυροβόλο ή βόμβα που παρήγαγε το Ηνωμένο Βασίλειο και έπεσε από σαουδαραβικά αεροσκάφη στον βίαιο πόλεμο στην Υεμένη, κάθε βουλγαρικό όπλο που καταλήγει στη Συρία ή το Ιράκ, αναγκάζει περισσότερους ανθρώπους να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους, τις πόλεις τους και τις χώρες τους, αναζητώντας ειρήνη, ασφάλεια και δυνατότητα επιβίωσης.
Την ίδια στιγμή οι «παράτυποι μετανάστες» διατηρούν τις τιμές των φρούτων και λαχανικών χαμηλές για τα σουπερμάρκετ της Βόρειας Ευρώπης, δουλεύοντας για λίγα ευρώ την ημέρα και διαμένοντας σε βρώμικες παραγκουπόλεις στο Campobello di Mazara της Ιταλίας.
Οι ευρωπαϊκές χώρες χρησιμοποίησαν το σκεπτικό της “ανθρωπιστικής παρέμβασης” για να ασκήσουν τον έλεγχο σε όλο τον κόσμο και να προωθήσουν τα δικά τους οικονομικά και διπλωματικά συμφέροντα τόσο μέσω της λεγόμενης αναπτυξιακής βοήθειας, όσο και μέσω των αποστολών διατήρησης της ειρήνης.
Με μια δόση ειρωνείας, μια από τις χειρότερες ανθρωπιστικές καταστροφές –αυτή που λαμβάνει χώρα στα σύνορα της ΕΕ κάθε μέρα– αντιμετωπίζεται ως ζήτημα ασφάλειας με στρατιωτικό τρόπο, με ηλεκτρικά περιφράγματα, ένοπλες περιπολίες και κέντρα κράτησης.
Η Μεσόγειος Θάλασσα είναι το πιο θανατηφόρο σύνορο του κόσμου, με 33.761 μετανάστες να έχουν είτε πεθάνει είτε εξαφανιστεί από το 2000 μέχρι το 2017. Αλλά τα πρόσωπα της “ανθρωπιστικής παρέμβασης” εδώ δεν είναι ανθρωπιστικές δυνάμεις ή δυνάμεις διατήρησης της ειρήνης, αλλά ένας IT από την Κολωνία της Γερμανίας που φτιάχνει την καλωδίωση στο πλοίο Sea Watch 3 –ένα σκάφος διάσωσης, ιδιοκτησίας μιας ΜΚΟ, που περιπολεί τις ακτές της Λιβύης– ή ένας ναυαγοσώστης από τη Χώρα των Βάσκων, ο οποίος θεραπεύει τις τραυματισμένες από πληγές βασανιστηρίων ενός διασωθέντος μετανάστη. Και μάλιστα είναι και η εξαίρεση: οι περισσότεροι δεν αναγνωρίζουν τη διασύνδεση που υπάρχει ανάμεσα στις προνομιούχες ζωές που ζουν στο φρούριο της Ευρώπης και τις δυσκολίες και τα δεινά εκείνων που είναι κλειδωμένοι έξω.
Αφού συνειδητοποιώ τι συμβαίνει εντός αυτής της διαλυμένης Ένωσης, αναρωτιέμαι αν όλος αυτός ο πόνος οδηγεί κάπου. Θα επιστρέψουν αυτά τα σώματα ως φαντάσματα στην ιστορία για να μας στοιχειώσουν; Θα τρώγονται από τα ψάρια και κατά συνέπεια θα χρησιμεύουν ως λιχουδιές στα κορυφαία εστιατόρια του Παρισιού και της Ρώμης; Τρώμε τα θύματά μας ή απλά τα καταπίνουμε; Ποιο μέλλον έχει βυθιστεί στο μέτωπο της Μεσογείου;
Τα όνειρα και οι ελπίδες συνεχίζουν να οδηγούν πολλές χιλιάδες φοβισμένους, απελπισμένους και άτυχους ανθρώπους να προσπαθούν να περάσουν τη θανατηφόρα τάφρο της Μεσογείου, αρνούμενοι να αποθαρρυνθούν από τις χιλιάδες που έχουν πεθάνει μπροστά τους. Αλλά οι πύλες του φρουρίου της Ευρώπης είναι πιο κλειστές από ποτέ, και δεν θα ανοίξουν ξανά. Τα συρματοπλέγματα συρρικνώνουν την ήπειρο και πάλι. Ολοκαίνουργιοι τοίχοι και φράχτες έχουν υψωθεί στην Αυστρία, τη Βουλγαρία, την Ελλάδα και την Ουγγαρία, κρατώντας μέσα τους “εντός” και εγκλωβίζοντας έξω τους “εκτός”.
Μάλλον, όμως, χρειαζόμαστε ανθρώπινο κεφάλαιο για να φροντίζει τους ηλικιωμένους μας ή να μαζεύει τις ντομάτες στον καύσωνα του Αυγούστου. Μια διαδρομή διαγράφεται στους διαδρόμους των Βρυξελλών και του Βερολίνου. Η Μεσόγειος εγκαταλείφθηκε, η νεότητα κατεστάλη, η ηθική πήγε στραβά. Κάποιοι προτείνουν να μπει ένα όριο στον αριθμό των προσφύγων στους οποίους επιτρέπεται να μπουν στο Φρούριο. Αυτό σημαίνει ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα, για μια ακόμη φορά, είναι υπό διαπραγμάτευση, είναι υλικό για συμφωνίες, συμφέροντα και μπλόφες. Ο πόνος, όμως, είναι ανείπωτος, αληθινός, αταίριαστος. Και συσσωρεύεται στη Λέσβο, στοιβάζεται στο Ποτσάλο της Ιταλίας, μας φοβίζει στη Σαμπράθα.
Για τον συγγραφέα
Ο Roman Kutzowitz είναι φωτογράφος με βάση το Βερολίνο. Εργάζεται ως φωτογράφος σε ΜΚΟ και παραγωγές ντοκιμαντέρ. Η δουλειά του εστιάζει στη συστηματική μετανάστευση, την περιβαλλοντική αδικία και στην αντίσταση απέναντι στους μηχανισμούς καταπίεσης.
Το κείμενο και ολόκληρο το φωτορεπορτάζ δημοσιεύθηκαν στο roarmag.org, την 1η Μαΐου 2018.
