Σχεδόν διακόσια κορυφαία στελέχη επιχειρήσεων, συμπεριλαμβανομένων των ηγετών της Apple, της Pepsi και της Walmart, προσπάθησαν την προηγούμενη Δευτέρα να επαναπροσδιορίσουν τον ρόλο των επιχειρήσεων μέσα στην κοινωνία – και τον τρόπο με τον οποίο ένα, ολοένα και πιο σκεπτικιστικό κοινό, αντιλαμβάνεται τις επιχειρήσεις.
Των David Gelles και David Yaffe-Bellany
Μετάφραση: Σάκης Στεργενάκης
Η Στρογγυλή Τράπεζα των Επιχειρήσεων, διαγράφοντας δεκαετίες εταιρικής ορθοδοξίας συνέταξε μια δήλωση περί «του σκοπού μιας εταιρείας», υποστηρίζοντας ότι οι εταιρείες δεν πρέπει πλέον να προωθούν μόνο τα συμφέροντα των μετόχων. Αντ ‘αυτού, ανέφερε η ομάδα, πρέπει επίσης να επενδύσουν στους υπαλλήλους τους, να προστατεύσουν το περιβάλλον και να αντιμετωπίσουν με δίκαιο και ηθικό τρόπο τους προμηθευτές τους.
“Ενώ κάθε μία από τις μεμονωμένες εταιρείες μας εξυπηρετεί τον δικό της εταιρικό σκοπό, μοιραζόμαστε μια θεμελιώδη δέσμευση προς όλους τους μεριδιούχους μας”, ανέφερε σε δήλωσή του ο όμιλος, ένας οργανισμός πίεσης που εκπροσωπεί πολλές από τις μεγαλύτερες εταιρείες της Αμερικής. “Δεσμευόμαστε να προσφέρουμε αξία σε όλους αυτούς, για τη μελλοντική επιτυχία των εταιρειών μας, των κοινοτήτων μας και της χώρας μας”.
Η μετατόπιση θέσης έρχεται σε μια στιγμή αυξανόμενης δυσφορίας στην εταιρική Αμερική, καθώς οι μεγάλες επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν αυξανόμενη παγκόσμια δυσαρέσκεια για την ανισότητα των εισοδημάτων, τα επιβλαβή προϊόντα και τις κακές συνθήκες εργασίας.
Κατά την προεκλογική εκστρατεία των Δημοκρατικών, οι γερουσιαστές Bernie Sanders και Elizabeth Warren ήταν κατηγορηματικοί για το ρόλο των μεγάλων επιχειρήσεων στη διαιώνιση των προβλημάτων που αφορούν την οικονομική κινητικότητα και την κλιματική αλλαγή. Οι νομοθέτες εξετάζουν την κυριαρχία των εταιρειών τεχνολογίας όπως οι Amazon και Facebook.
Οι εταιρείες σε μια νέα εποχή
Δεν υπήρξε καμία αναφορά στη Στρογγυλή Τράπεζα για την μείωση των αμοιβών των εκτελεστικών στελεχών των επιχειρήσεων, ενός καυτού θέματος, τη στιγμή που τα 100 καλύτερα αμοιβόμενα ανώτατα στελέχη λαμβάνουν 254 φορές το μισθό ενός απλού υπαλλήλου που λαμβάνει τη μέση αμοιβή στην εταιρεία τους. Και δεν περνάει ούτε μια εβδομάδα σχεδόν, χωρίς μια μεγάλη εταιρεία να εμπλακεί σε μια διαμφισβητούμενη πολιτική συζήτηση. Καθώς οι καταναλωτές και οι εργαζόμενοι θεωρούν ότι οι εταιρείες πρέπει να τηρούν ανώτερα ηθικά πρότυπα, οι μεγάλες μάρκες πρέπει όλο και περισσότερο να υπερασπίζονται τις θέσεις τους όσον αφορά την αμοιβή των εργαζομένων, τα όπλα, τη μετανάστευση, τον πρόεδρο Tραμπ και πολλά άλλα.
“Ανταποκρίνονται σε κάτι που υπάρχει στο πνεύμα της εποχής”, δήλωσε η Νάνσυ Κοέν, ιστορικός στο Harvard Business School. “Θεωρούν ότι το ‘business as usual’ δεν είναι πλέον αποδεκτό. Παραμένει ανοιχτό το ερώτημα εάν κάποια από αυτές τις εταιρείες θα αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί”.
Η Στρογγυλή Τράπεζα των Επιχειρήσεων δεν έδωσε λεπτομέρειες για το πώς θα πραγματοποιήσει τα νεοπροταθέντα ιδεώδη της, προσφέροντας περισσότερο μια δήλωση αποστολής παρά ένα σχέδιο δράσης. Αλλά οι εταιρείες δεσμεύθηκαν να αμοίβουν τους υπαλλήλους δίκαια και να τους παρέχουν «σημαντικά οφέλη», καθώς επίσης και πρακτική εκπαίδευση και μόρφωση. Υποσχέθηκαν επίσης να «προστατεύσουν το περιβάλλον υιοθετώντας βιώσιμες πρακτικές στις επιχειρήσεις μας» και «να προωθήσουν την διαφορετικότητα και την ένταξη, την αξιοπρέπεια και το σεβασμό».
Ήταν μια απερίφραστη επίθεση κατά της ιδέας ότι ο ρόλος της εταιρείας είναι να μεγιστοποιεί τα κέρδη πάση θυσία – της φιλοσοφίας που έχει κυριαρχήσει στη Wall Street και στις αίθουσες των διοικητικών συμβουλίων των εταιριών για 50 χρόνια.
Ο Milton Friedman, ο οικονομολόγος του Πανεπιστημίου του Σικάγου, η πιο σεβαστή προσωπικότητα αυτού του δόγματος, έγραψε στην New York Times το 1970 ότι «η κοινωνική ευθύνη των επιχειρήσεων είναι να αυξάνουν τα κέρδη τους».
«Η Απληστία είναι καλή»
Αυτή η νοοτροπία διαμόρφωσε τους εταιρικούς επιδρομείς της δεκαετίας του ’80 και συνέβαλε στην ακλόνητη εστίαση στις τριμηνιαίες εκθέσεις κερδών. Βρήκε τον δρόμο της στην ποπ κουλτούρα, όταν στην ταινία του 1987 “Wall Street”, ο Gordon Gekko δήλωνε, «η Απληστία είναι καλή». Πιο πρόσφατα, ενέπνευσε μια νέα γενιά επενδυτών ακτιβιστών που ώθησαν τις εταιρείες να μειώσουν τις θέσεις εργασίας ως τρόπο δικού τους πλουτισμού.
«Η ιδεολογία της υπεροχής των μετόχων συνέβαλε στην οικονομική ανισότητα που βλέπουμε σήμερα στην Αμερική», δήλωσε σε μία συνέντευξη ο Darren Walker, πρόεδρος του Ιδρύματος Ford και μέλος του διοικητικού συμβουλίου της Pepsi. «Η σχολή οικονομικών του Σικάγου είναι τόσο ενσωματωμένη στην ψυχή των επενδυτών και της νομικής θεωρίας και στη νοοτροπία των Διευθύνοντων Συμβούλων. Η υπέρβαση της δεν θα είναι εύκολη».
Η Στρογγυλή Τράπεζα των Επιχειρήσεων περιέλαβε τη δική της διατύπωση της θεωρίας σε επίσημο δόγμα το 1997, γράφοντας ότι «το πρωταρχικό καθήκον της διοίκησης και των διοικητικών συμβουλίων είναι απέναντι στους μετόχους της εταιρείας». Κάθε εκδοχή των αρχών της που δημοσιεύθηκε τα τελευταία 20 χρόνια δήλωνε ότι οι εταιρείες υπάρχουν κυρίως για να υπηρετούν τους μετόχους τους.
Αλλά από το περασμένο έτος, η γλώσσα τη Στρογγυλής Τραπέζης των Επιχειρήσεων δεν συμβάδιζε με την εποχή. Πολλοί διευθυντές, συμπεριλαμβανομένου του Larry Fink της BlackRock, είχαν αρχίσει να κάνουν εκκλήσεις στις εταιρείες να είναι πιο υπεύθυνες. Οι επιχειρήσεις δεσμεύονταν να καταπολεμήσουν την κλιματική αλλαγή, να μειώσουν την ανισότητα των εισοδημάτων και να βελτιώσουν τη δημόσια υγεία. Και σε συναντήσεις όπως το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ στο Νταβός της Ελβετίας, οι συζητήσεις επικεντρώνονταν συχνά στο πώς οι επιχειρήσεις θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην επίλυση ακανθωδών παγκόσμιων προβλημάτων. «Το όριο για αυτό που οι άνθρωποι περιμένουν από μια εταιρεία έχει μετακινηθεί ουσιαστικά», δήλωσε σε συνέντευξή του ο Klaus Schwab, πρόεδρος του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ. «Είναι κάτι περισσότερο από το απλά να παράγουν κέρδη για τους μετόχους».
Πέρυσι, ο Jamie Dimon, ο διευθύνων σύμβουλος της JPMorgan Chase και ο πρόεδρος της Στρογγυλής Τράπεζας Επιχειρήσεων, ξεκίνησε μια προσπάθεια να επικαιροποιήσει τις αρχές της. «Εξετάσαμε αυτό το πράγμα που γράφτηκε το 1997 και δεν συμφωνούσαμε με αυτό», δήλωσε ο κ. Dimon σε συνέντευξή του. «Δεν περιγράφει δίκαια αυτό που πιστεύουμε ότι είναι η δουλειά μας».
Ο κ. Dimon πρότεινε να γίνει επίσημη αναθεώρηση στην ετήσια δήλωση σε συνεδρίαση του διοικητικού συμβουλίου της Στρογγυλής Τραπέζης των Επιχειρήσεων στην Ουάσιγκτον την άνοιξη. Ακολούθως ανετέθη στον Alex Gorsky, τον διευθύνοντα σύμβουλο της Johnson & Johnson, ο οποίος διαχειρίζεται την επιτροπή διακυβέρνησης της ομάδας, για να δημιουργήσει τη διατύπωση. «Υπήρξαν στιγμές που ένιωθα σαν τον Τόμας Τζέφερσον», είπε σε συνέντευξή του ο κ. Gorsky.
Ενώ η ομάδα χαρακτήρισε την αλλαγή στην διατύπωση ως αποδοχή των νέων εταιρικών ιδανικών, ήταν επίσης μια σιωπηρή αναγνώριση των αυξημένων πιέσεων που αντιμετωπίζουν οι εταιρείες σε όλη τη χώρα – συμπεριλαμβανομένων πολλών που υπέγραψαν το έγγραφο.
Το 2017, μετά την αρχικά χλιαρή αντίδραση του προέδρου Τραμπ στις βίαιες διαδηλώσεις των υποστηρικτών της ανωτερότητας των λευκών στο Charlottesville τα επικεφαλής στελέχη αρκετών μεγάλων εταιρειών διέλυσαν τις συμβουλευτικές ομάδες επιχειρήσεων του Λευκού Οίκου σε ένδειξη διαμαρτυρίας. Η Walmart, ο μεγαλύτερος πωλητής όπλων του έθνους, βρίσκεται υπό πίεση μετά από μια σειρά μαζικών πυροβολισμών, συμπεριλαμβανομένης της πρόσφατης σφαγής στο κατάστημά της στο Ελ Πάσο. Η Amazon, ο γιγαντιαίος λιανοπωλητής του διαδικτύου, αντιμετωπίζει τον έλεγχο από νομοθέτες που λένε ότι αποφεύγει να πληρώνει φόρους και χρησιμοποιεί την κυρίαρχη θέση της της για να βλάψει τους ανταγωνιστές της.
Να τους πιστέψουμε;
Επιπλέον, διαδηλωτές κινητοποιήθηκαν σε ολόκληρη τη χώρα για να ζητήσουν υψηλότερο κατώτατο μισθό. Για να μπορέσουν οι επιχειρήσεις να επιτύχουν πραγματικά τις μεγάλες υποσχέσεις τους, θα χρειαστούν και την Wall Street να συμμεριστεί τον ιδεαλισμό τους. Μέχρι να αρχίσουν οι επενδυτές να αξιολογούν τις εταιρείες βάσει του κοινωνικού τους αντίκτυπου αντί της τριμηνιαίας απόδοσής τους, η συστημική αλλαγή μπορεί να αποδειχθεί ανέφικτη. Ποτέ άλλοτε δεν ήταν πιο έντονη η νέα εξέταση των εταιρειών όσο κατά την πορεία της προεκλογικής εκστρατείας για την προεδρική εκλογή. Την προηγούμενη Δευτέρα, ο κ. Σάντερς δήλωσε σε συνέντευξή του ότι η Επιχειρηματική Στρογγυλή Τράπεζα «αισθάνθηκε την πίεση των εργαζόμενων οικογενειών σε όλη τη χώρα».
«Δεν πιστεύω αυτά που λένε ούτε για μια στιγμή», είπε. «Αν ήταν ειλικρινείς, θα μιλούσαν για την αύξηση του κατώτατου μισθού σε αυτή τη χώρα σε αξιοπρεπές επίπεδο διαβίωσης, την ανάγκη οι πλούσιοι και ισχυροί να πληρώσουν το δίκαιο μερίδιο των φόρων τους». Σε δήλωσή της η κυρία Γουώρρεν χαρακτήρισε την ανακοίνωση «μια ευπρόσδεκτη αλλαγή» αλλά προειδοποίησε ότι “χωρίς πραγματική δράση, δεν έχει νόημα”. «Αυτές οι μεγάλες εταιρείες μπορούν να εκπληρώσουν τα λόγια τους πληρώνοντας τους εργαζόμενους περισσότερο αντί να ξοδεύουν δισεκατομμύρια σε επαναγορές μετοχών», ανέφερε.
Ενώ η νέα δήλωση προθέσεων αντιπροσωπεύει μια σημαντική μετατόπιση από τις παλαιές αρχές του ομίλου, δεν ήταν η πρώτη φορά που η Στρογγυλή Τράπεζα Επιχειρήσεων έλαβε θέση σε ένα κοινωνικό ζήτημα. Τον περασμένο Αύγουστο, η ομάδα κατήγγειλε την μεταναστευτική πολιτική του προέδρου Τραμπ, χαρακτηρίζοντας τους διαχωρισμούς οικογενειών ως «σκληρές και αντίθετες με τις αμερικανικές αξίες». Η δήλωση της Δευτέρας αποτέλεσε μια ακόμα ευρύτερη στροφή, σηματοδοτώντας την προθυμία των εταιρειών να ασχοληθούν με ζητήματα αμοιβών, διαφορετικότητας και προστασίας του περιβάλλοντος. Αρκετά από τα στελέχη που υπέγραψαν την επιστολή δήλωσαν ότι η ομάδα θα προσφέρει σύντομα λεπτομερέστερες προτάσεις για το πώς οι επιχειρήσεις μπορούν να ανταποκριθούν στα ιδανικά που περιγράφει, αντί να εστιάζουν αποκλειστικά στις οικονομικές πολιτικές.
«Είναι μια πραγματική απόκλιση, δεδομένου ότι όλα όσα κάναμε στο παρελθόν περιστρέφονταν γύρω από την (οικονομική) πολιτική», δήλωσε ο Chuck Robbins, διευθύνων σύμβουλος της Cisco, ο οποίος κατέχει θέση στο διοικητικό συμβούλιο της ομάδας, προσθέτοντας: «Αυτό είναι μόνο το πρώτο κομμάτι». Τα στελέχη επεσήμαναν γρήγορα ότι δεν είχαν ξεχάσει τους επενδυτές. «Μπορείς να προσφέρεις μεγάλες αποδόσεις στους μετόχους σου και σημαντικά οφέλη για τους υπαλλήλους σας και να διοικείς την επιχείρησή σου υπεύθυνα», δήλωσε ο Brian Moynihan, διευθύνων σύμβουλος της Bank of America.
Αλλά η έλλειψη συγκεκριμένων προτάσεων μέσα στην δήλωση προκάλεσε επίσης σκεπτικισμό. «Εάν η Στρογγυλή Τράπεζα Επιχειρήσεων είναι σοβαρή, θα πρέπει αύριο να ρίξει το βάρος της στις νομοθετικές προτάσεις που θα έθεταν στη δοκιμασία του νόμου αυτές τις κοινοτοπίες της αίθουσας συνεδριάσεων», δήλωσε ο Anand Giridharadas, ο συγγραφέας του “Winners Take All: The Elite Charade of Changing the World”. «Η εταιρική μεγαλοψυχία και η εθελοντική αρετή δεν πρόκειται να λύσουν αυτά τα προβλήματα».
Το κείμενο δημοσιεύτηκε στους New York Times, στις 19 Αυγούστου 2019.
