H ομιλία που εκφώνησε ο Ντόναλντ Τραμπ κατά την ανάληψη των καθηκόντων του ήταν ιδεολογία στην πιο αγνή της μορφή, το απλό μήνυμα της οποίας στηριζόταν σε μια σειρά από προφανείς αντιφάσεις. Στα πιο στοιχειώδη της σημεία ακουγόταν σαν κάτι που θα μπορούσε να πει και ο Μπέρνι Σάντερς: «Μιλώ για όλους εσάς τους σκληρά εργαζόμενους που σας έχουν ξεχάσει, σας έχουν παραμελήσει και σας εκμεταλλεύονται. Είμαι η φωνή σας. Είστε τώρα στην εξουσία».

Του Slavoj Zizek

Mετάφραση: Σάκης Στεργενάκης

Ωστόσο, πέρα από την προφανή αντίθεση ανάμεσα σε αυτές τις διακηρύξεις και τα ονόματα αυτών που προτάθηκαν αρχικά για τη στελέχωση της κυβέρνησής του (ο Ρεξ Τίλερσον είναι η φωνή των σκληρά εργαζόμενων ανθρώπων;), μια σειρά στοιχείων έδωσε νέα τροπή στο μήνυμά του.

Ο Τραμπ μίλησε για τις ελίτ της Ουάσιγκτον, όχι όμως για τους καπιταλιστές και τους μεγάλους τραπεζίτες. Μίλησε για απεμπλοκή από τον ρόλο του παγκόσμιου χωροφύλακα, αλλά υπόσχεται την καταστροφή της μουσουλμανικής τρομοκρατίας. Σε άλλες περιπτώσεις, ο ίδιος έχει πει ότι θα αποτρέψει τις δοκιμές βαλλιστικών πυραύλων της Βόρειας Κορέας και θα αναχαιτίσει την κατάληψη των νησιών της Νότιας Σινικής Θάλασσας από την Κίνα.

Έτσι, αυτό που έχουμε είναι ένας παγκόσμιος στρατιωτικός παρεμβατισμός που ασκείται απευθείας για λογαριασμό των αμερικανικών συμφερόντων, χωρίς τη μάσκα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της δημοκρατίας. Πίσω στη δεκαετία του 1960, το σύνθημα του πρώιμου οικολογικού κινήματος ήταν «Σκέψου παγκόσμια, δράσε τοπικά!». Ο Τραμπ υπόσχεται να κάνει το ακριβώς αντίθετο: «Σκέψου σε τοπικό επίπεδο, δράσε παγκόσμια».

Στον 20ό αιώνα, δεν χρειάζονταν διακηρύξεις του τύπου «Πρώτα η Αμερική». Ήταν δεδομένο. Το γεγονός ότι το διακήρυξε ο Τραμπ δείχνει ότι στον 21ο αιώνα ο παγκόσμιος αμερικανικός παρεμβατισμός θα συνεχιστεί με έναν πιο βάναυσο τρόπο. Κατά ειρωνικό τρόπο, η Αριστερά, η οποία επί μακρόν επέκρινε την αξίωση των ΗΠΑ να είναι ο παγκόσμιος χωροφύλακας, μπορεί να αρχίσει να αναπολεί τις παλιές ημέρες, όταν, με όλη τους την υποκρισία, οι Ηνωμένες Πολιτείες επέβαλαν δημοκρατικά πρότυπα σε ολόκληρο πλανήτη.

Ωστόσο, η πιο θλιβερή πτυχή της μετεκλογικής περιόδου στις Ηνωμένες Πολιτείες δεν είναι η πολιτική του Τραμπ, αλλά η αντίδραση του κατεστημένου του Δημοκρατικού Κόμματος για την ιστορική ήττα του: μια ταλάντωση μεταξύ δύο άκρων, η φρίκη μπροστά στον Μεγάλο Κακό Λύκο που ονομάζεται Τραμπ και η άλλη όψη, η ομαλοποίηση της κατάστασης, η ιδέα ότι τίποτα το ασύνηθες δεν συνέβη. Από τη μία πλευρά, ο Κρις Μάθιους του MSNBC δήλωσε ότι ανίχνευσε στην εναρκτήρια ομιλία του Τραμπ κάτι το «χιτλερικό». Από την άλλη, ο Τζον Μπρεσνάχαν του Politico ανέφερε ότι η Νάνσι Πελόζι «επανειλημμένα υπενθυμίζει τα γεγονότα της προηγούμενης δεκαετίας. Γι ‘αυτήν, το μάθημα είναι σαφές: το παρελθόν είναι ο πρόλογος. Αυτό που λειτούργησε πριν θα λειτουργήσει και πάλι. Ο Τραμπ και οι Ρεπουμπλικάνοι θα φτάσουν στα όρια των δυνατοτήτων τους, και οι Δημοκρατικοί θα πρέπει να είναι έτοιμοι να αρπάξουν την ευκαιρία όταν αυτό συμβεί».

Με άλλα λόγια, η εκλογή του Τραμπ θεωρείται μια ακόμα ανατροπή στην κανονική διαδοχή Ρεπουμπλικανών και Δημοκρατικών προέδρων: Ρίγκαν, Μπους, Κλίντον, Μπους, Ομπάμα και τώρα Τραμπ. Μια τέτοια στάση αγνοεί παντελώς το πραγματικό νόημα της εκλογής του Τραμπ: τις αδυναμίες του Δημοκρατικού Κόμματος που κατέστησαν δυνατή αυτή τη νίκη και τη ριζική αναδιάρθρωση του συνόλου του πολιτικού χώρου που αυτή η νίκη σηματοδοτεί.

Αλλά τι γίνεται αν το σχέδιο του μετριοπαθούς προστατευτισμού, των μεγάλων δημόσιων έργων και της δημιουργίας θέσεων εργασίας, σε συνδυασμό με αντι-μεταναστευτικά μέτρα ασφαλείας και μια νέα διεστραμμένη ειρήνη με τη Ρωσία, με κάποιο τρόπο λειτουργήσει και δώσει κάποια βραχυπρόθεσμα αποτελέσματα; Αυτό είναι που πραγματικά φοβούνται οι τρομοκρατημένοι αριστεροί φιλελεύθεροι: ότι ο Τραμπ, με κάποιο τρόπο, δεν θα είναι μια καταστροφή.

Δεν πρέπει να υποκύψουμε σε αυτόν τον πανικό. Ακόμα κι αν ο Τραμπ εμφανιστεί επιτυχής, τα αποτελέσματα της πολιτικής του θα είναι στην καλύτερη περίπτωση διφορούμενα για τους απλούς ανθρώπους, οι οποίοι θα αισθανθούν σύντομα τον πόνο αυτής της επιτυχίας. Ο μόνος τρόπος για να νικήσουμε τον Τραμπ και να λυτρώσουμε ό,τι αξίζει να σωθεί στη φιλελεύθερη δημοκρατία είναι να αποστασιοποιήσουμε τον εαυτό μας από το πτώμα της φιλελεύθερης δημοκρατίας και να δημιουργήσουμε μια νέα Αριστερά.

Τα στοιχεία του προγράμματος για αυτή τη νέα Αριστερά είναι εύκολο να τα φανταστεί κανείς. Ο Τραμπ υπόσχεται την ακύρωση των μεγάλων συμφωνιών ελεύθερου εμπορίου που υποστηρίζονται από την Κλίντον, και η αριστερή εναλλακτική λύση και για τις δύο θέσεις θα πρέπει να είναι ένα σχέδιο νέων και διαφορετικών διεθνών συμφωνιών.

Οι συμφωνίες αυτές θα καθορίζουν τον δημόσιο έλεγχο των τραπεζών, οικολογικά πρότυπα, τα δικαιώματα των εργαζομένων, την καθολική υγειονομική περίθαλψη, προστασία των σεξουαλικών και εθνοτικών μειονοτήτων, κ.λπ. Το μεγάλο δίδαγμα του παγκόσμιου καπιταλισμού είναι ότι τα εθνικά κράτη από μόνα τους δεν μπορούν να κάνουν τη δουλειά, μόνο μια νέα πολιτική διεθνής έχει πιθανότητες να δαμάσει το παγκόσμιο κεφάλαιο.

Ένα παλιός αντι-κομμουνιστής αριστερός μού είπε κάποτε ότι το μόνο καλό με τον Στάλιν ήταν ότι αυτός πραγματικά τρόμαζε τις μεγάλες δυτικές δυνάμεις, και θα μπορούσε κανείς να πει το ίδιο και για το Τραμπ: Το καλό μ’ αυτόν είναι ότι πραγματικά τρομάζει τους φιλελεύθερους.

Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, οι δυτικές δυνάμεις ανταποκρίθηκαν στη σοβιετική απειλή, εστιάζοντας στις δικές τους αδυναμίες, πράγμα που τους οδήγησε στην ανάπτυξη του κράτους πρόνοιας. Θα μπορέσουν οι σημερινοί αριστεροί-φιλελεύθεροι να κάνουν κάτι παρόμοιο;

Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο In These Times, στις 3 Μαρτίου 2017.

Διαβάστε επίσης: Σλαβόι Ζίζεκ: Η Κλίντον, ο Τραμπ και ο θρίαμβος του παγκόσμιου καπιταλισμού

Για τον συγγραφέα

Ο Slavoj Zizek, σλοβένος φιλόσοφος και ψυχαναλυτής, είναι ανώτερος ερευνητής στο Ινστιτούτο Ανθρωπιστικών Σπουδών Birkbeck College του Πανεπιστημίου του Λονδίνου. Έχει επίσης διατελέσει επισκέπτης καθηγητής σε περισσότερα από 10 πανεπιστήμια σε όλο τον κόσμο. O Ζίζεκ είναι ο συγγραφέας πολλών βιβλίων, μεταξύ των οποίων τα “Living in the End Times”, “First As Tragedy, Then As Farce” (“Πρώτα σαν τραγωδία και μετά σαν φάρσα”, Scripta, 2011), “The Year of Dreaming Dangerously” και “Trouble in Paradise” (“Προβλήματα στον Παράδεισο”, Μεταίχμιο, 2016). Στα Ελληνικά κυκλοφορούν επίσης τα βιβλία του “Τα ανέκδοτα του Ζίζεκ” (Μεταίχμιο, 2014), “Βία” (Scripta, 2010), “Λακάν” (Εκδόσεις Πατάκη, 2009), “Ιράκ: Η δανεική χύτρα” (Scripta, 2006), “Το υψηλό αντικείμενο της ιδεολογίας (Scripta, 2006), “Η μαριονέτα και ο νάνος” (Scripta, 2005), “Καλωσορίσατε στην έρημο του πραγματικού!” (Scripta, 2003) και “Μίλησε κανείς για ολοκληρωτισμό;” (Scripta, 2002).