«Ο Θεός να ευλογεί τη Γουατεμάλα». Με αυτά τα λόγια ευχαρίστησε, την παραμονή Χριστουγέννων, ο πρωθυπουργός του Ισραήλ Μπενιαμίν Νετανιάχου τον Πρόεδρο της Γουατεμάλας Τζίμι Μοράλες για την απόφασή του να μετακινήσει την πρεσβεία της χώρας του από το Τελ Αβίβ στην Ιερουσαλήμ.
Του Massimo Di Ricco
Η απόφαση του Μοράλες προκάλεσε έκπληξη σε πολλούς, σε παγκόσμιο επίπεδο. Όμως η Γουατεμάλα, η πρώτη χώρα που εκδήλωσε ενδιαφέρον να μετακινήσει την πρεσβεία της, ακολουθώντας το παράδειγμα του Ντόναλντ Τραμπ, δεν ήταν η μόνη στη Λατινική Αμερική που επιχείρησε να ευχαριστήσει τον αμερικανό Πρόεδρο, εις βάρος της Παλαιστίνης.
Μόλις λίγες μέρες πριν από την ανακοίνωση της Γουατεμάλας, ορισμένες χώρες της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής απείχαν από την ψηφοφορία της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών που αφορούσε την καταψήφιση της απόφασης των ΗΠΑ να αναγνωρίσουν την Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσα του Ισραήλ.
Οι χώρες που απείχαν ήταν το Μεξικό, η Αργεντινή και η Κολομβία: δηλαδή οι χώρες που επισκέφτηκε ο Νετανιάχου τον Σεπτέμβριο, κατά την πρώτη επίσκεψη ισραηλινού πρωθυπουργού στη Λατινική Αμερική από την εποχή της ίδρυσης του Ισραήλ.
Η αλλαγή στη στάση χωρών της Λατινικής Αμερικής απέναντι στην Παλαιστίνη έρχεται να συμβολίσει την ενίσχυση της επιρροής του Ισραήλ σε μια περιοχή για την οποία παραδοσιακά αδιαφορούσε. Είναι επίσης ενδεικτική της ενίσχυσης Δεξιών κυβερνήσεων στη Λατινική Αμερική και της επανόδου των ΗΠΑ ως σημαντικής δύναμης σε μια περιοχή που αντιμετώπιζε πάντοτε ως την «πίσω αυλή της».
Συναγωνισμός για την υποστήριξη των ΗΠΑ
Παραδοσιακά, ο παλαιστινιακός αγώνας είχε μεγάλη υποστήριξη στη Λατινική Αμερική, σε επίπεδο κινημάτων βάσης.
Επίσης, το 2010-2011, η Βραζιλία, η Αργεντινή, η Βολιβία, η Χιλή και το Εκουαδόρ ακολούθησαν την Κούβα, τη Βενεζουέλα, τη Νικαράγουα και την Κόστα Ρίκα, στην επίσημη αναγνώριση του παλαιστινιακού κράτους. Εκείνη τη χρονιά, υποστήριξαν επίσης την ένταξη της Παλαιστίνης ως μέλους της UNESCO.
Τότε, υπό κυβερνήσεις όπως αυτές του Ούγκο Τσάβες, του Ραφαέλ Κορρέα, της Κριστίνα Φερνάντες ντε Κίρχνερ, του Λούλα ντα Σίλβα και της Ντίλμα Ρούσσεφ, η Λατινική Αμερική ήταν ένας πραγματικός σύμμαχος της Παλαιστίνης.
Έκτοτε, όμως, πολλά έχουν αλλάξει. Ο Τσάβες πέθανε, ο Λούλα και η Ρούσεφ απομακρύνθηκαν από την εξουσία, o Koρρέα δεν είναι πλέον στην Προεδρία της χώρας του, ενώ η Κίρχνερ και η πρώην κυβέρνησή της ήρθαν αντιμέτωποι με κατηγορίες για προδοσία.
Όσοι απομένουν στη Μπολιβαριανή Συμμαχία για τους Λαούς της Δικής μας Αμερικής (ALBA) –της οποίας βασικοί εκπρόσωποι είναι η Βενεζουέλα, η Νικαράγουα, η Βολιβία, το Εκουαδόρ και η Κούβα– ασκούν σκληρή κριτική στην αμερικανική πολιτική στη Μέση Ανατολή, αλλά έχουν πλέον περιορισμένη απήχηση στην περιοχή.
Η Λατινική Αμερική έχει σταδιακά στραφεί προς τα Δεξιά, και το γεγονός αυτό έχει επηρεάσει τις σχέσεις της περιοχής με τον υπόλοιπο κόσμο. Στο παρελθόν, οι αριστερές κυβερνήσεις κατόρθωσαν να χτίσουν νέες διεθνείς σχέσεις, ανεξάρτητες από τις ΗΠΑ, αλλά η επάνοδος της Δεξιάς στην περιοχή έχει επιτρέψει στην Ουάσιγκτον να αναλάβει και πάλι ενεργό ρόλο.
Η Δεξιά στροφή στη Λατινική Αμερική έχει φέρει το τέλος της εποχής των ανεξάρτητων διεθνών σχέσεων, οδηγώντας τις ΗΠΑ να μεταχειρίζονται την περιοχή εκ νέου ως τη δική τους αυλή.
Ορισμένες λατινοαμερικάνικες χώρες που αναγνώρισαν το κράτος της Παλαιστίνης την περίοδο 2008-2013, συμπεριλαμβανομένης της Δομινικανής Δημοκρατίας, της Παραγουάης, της Αργεντινής και της Αϊτής, επέλεξαν να απέχουν από την απόφαση των Ηνωμένων Εθνών που καταδίκαζε τις ΗΠΑ για τη μεταφορά της πρεσβείας τους από το Τελ Αβίβ στην Ιερουσαλήμ.
Άλλες χώρες που επίσης αναγνώρισαν την Παλαιστίνη τότε, και συγκεκριμένα η Γουατεμάλα και η Ονδούρα, ψήφισαν τώρα ενάντια στην απόφαση των Ηνωμένων Εθνών. Τις αποφάσεις αυτές κινητοποίησαν υπολογισμοί των συγκεκριμένων χωρών σχετικά με εγχώρια ζητήματα, καθώς και η ανάγκη για διασφάλιση της υποστήριξης των ΗΠΑ.
Και οι δύο χώρες λαμβάνουν εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια από τις ΗΠΑ για την καταπολέμηση του εγκλήματος και των ναρκωτικών, και δεν επιθυμούν με κανένα τρόπο να χάσουν αυτά τα χρήματα. Κι ακόμα, η πολιτική ηγεσία και των δύο χωρών αντιμετώπισε πρόσφατα σοβαρές πολιτικές κρίσεις για τις οποίες ήθελαν απεγνωσμένα την αμερικανική υποστήριξη.
Ωστόσο, η στάση της Ονδούρας και της Γουατεμάλας για το ζήτημα της Ιερουσαλήμ δεν διαμορφώθηκε μόνο στη βάση της ανάγκης τους για υποστήριξη από τις ΗΠΑ. Τόσο ο Μοράλες, όσο και ο Ερνάντες επισκέφθηκαν το Ισραήλ, την προηγούμενη χρονιά, για να βελτιώσουν τη συνεργασία των χωρών τους μαζί του σε ζητήματα ασφάλειας και εμπορίου.
Και οι δύο χώρες, που είχαν τη δεκαετία του 1970 συνεργαστεί με το Ισραήλ σε μυστικά προγράμματα αντιμετώπισης εξεγέρσεων, ανανέωσαν συμφωνίες τους σε προγράμματα ασφάλειας και ενίσχυσαν την ανταλλαγή στρατιωτικής τεχνολογίας με το Ισραήλ.
To επιθετικό γόητρο του Ισραήλ
Από τότε που ο Μαουρίσιο Μάκρι ανέλαβε την εξουσία στην Αργεντινή, το 2015, πρώην μέλη της κυβέρνησης Κίρχνερ βρίσκονται υπό έρευνα με την κατηγορία ότι συνωμότησαν με το Ιράν για να υποβαθμίσουν την έρευνα για την τρομοκρατική επίθεση που έγινε το 1994 στην Αργεντινο-Ισραηλινή Ένωση (AMIA), στο Μπουένος Άιρες, η οποία οδήγησε στον θάνατο 85 ανθρώπων και στον τραυματισμό 300.
Οι κατηγορούμενοι αντιμετωπίζουν την κατηγορία της προδοσίας για την υπογραφή ενός μνημονίου κατανόησης με το Ιράν. Ακόμα και το Human Rights Watch χαρακτήρισε την κατηγορία για προδοσία «τραβηγμένη και παράλογη».
‘Όμως, κατά τη διάρκεια της επίσκεψής του στην Αργεντινή, τον Σεπτέμβριο του 2017, ο Νετανιάχου επιδοκίμασε τον Μάκρι για την προσπάθειά του να λύσει την υπόθεση, υποστηρίζοντας: «Γνωρίζουμε, πέραν πάσης αμφιβολίας, ότι το Ιράν και η Χεζμπολάχ είχαν την ευθύνη και υποστήριξαν αυτές τις επιθέσεις».
Αυτό ήταν το πρώτο σημάδι μιας νέας σύγκλισης της κυβέρνησης της Αργεντινής με το Ισραήλ, που συνοδεύτηκε σύντομα από μια αλλαγή της στάσης της Αργεντινής στην ισραηλινο-παλαιστινιακή διαμάχη. Δεν προκάλεσε, λοιπόν, έκπληξη που η Αργεντινή επέλεξε να απέχει από την ψηφοφορία ενάντια στην αμερικανική αναγνώριση της Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσας του Ισραήλ.
Το Μεξικό, μια χώρα που ιστορικά υποστήριζε την Παλαιστίνη, επίσης άλλαξε στάση στο συγκεκριμένο ζήτημα και επέλεξε να απέχει από την ψηφοφορία των Ηνωμένων Εθνών.
Το Μεξικό, μαζί με την Παραγουάη, απείχαν και σε προηγούμενη ψηφοφορία που είχε προωθήσει το Εκουαδόρ πάνω στο ζήτημα της «μόνιμης κυριαρχίας του παλαιστινιακού λαού στα κατεχόμενα παλαιστινιακά εδάφη, συμπεριλαμβανομένης της Ανατολικής Ιερουσαλήμ».
Σύμφωνα με τον πρέσβη του Ισραήλ στο Μεξικό, Τζόναθαν Πελέδ, το Μεξικό μαζί με το Ισραήλ καταψήφισαν πολλές φιλο-παλαιστινιακές αποφάσεις, κατά τον τελευταίο χρόνο, ως αποτέλεσμα συγκεκριμένων αιτημάτων που διατύπωσε η ισραηλινή κυβέρνηση προς τις μεξικανικές αρχές.
Κατά τη διάρκεια της επίσκεψης Νετανιάχου στο Μεξικό, ο Πρόεδρος Ενρίκε Πένια Νιέτο επαναβεβαίωσε τη «φιλία» ανάμεσα στο Μεξικό και το Ισραήλ, ενώ συζητήθηκε η ενίσχυση των σχέσεων των δύο χωρών.
Με την άνοδο της Δεξιάς, οι ΗΠΑ ανακτούν έλεγχο στη Λατινική Αμερική και το Ισραήλ επωφελείται των συνθηκών για να έχει πιο στιβαρή παρουσία σε μια περιοχή που παλιότερα αγνοούσε. Χωρίς εμφανή σημάδια, τουλάχιστον προς το παρόν, ότι η Αριστερά μπορεί να επανέλθει στην εξουσία, η υποστήριξη του παλαιστινιακού σκοπού μένει αποκλειστικά στα χέρια των κινημάτων βάσης.
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο Al Jazeera, στις 16 Ιανουαρίου 2018.
Για τον συγγραφέα
Ο MassimoDiRicco είναι συγγραφέας πάνω σε ζητήματα παγκόσμιας πολιτικής και ιδρυτής του Uicly, ισπανόφωνου διαδικτυακού newsletter.
Διαβάστε επίσης: “Τραμπ και Ιερουσαλήμ, μια πράξη πολιτικής πυρομανίας”
