O Ντανιέλ Ορτέγα –άλλοτε ηγετική μορφή του απελευθερωτικού αγώνα των Σαντινίστας (FSLN) ενάντια στη δικτατορία του Σομόσα– υπηρετεί ως Πρόεδρος της Νικαράγουας από το 2007. Από τα μέσα Απριλίου, ένα μαζικό κοινωνικό κίνημα ζητά την παραίτησή του, το οποίο έχει ενταθεί μετά από το κύμα ακραίας καταστολής των πολιτών που σπαράσσει τη χώρα.

Aπό τον Απρίλιο του 2018, στους δρόμους της Νικαράγουας ξέσπασαν μαζικές διαδηλώσεις ενάντια στις σχεδιαζόμενες μεταρρυθμίσεις για περικοπές στις συντάξεις και την κοινωνική ασφάλιση, καθώς και για αύξηση των ασφαλιστικών εισφορών. Η κυβέρνηση αντιμετώπισε τις διαδηλώσεις με βίαιη καταστολή, που προκάλεσε τον θάνατο δύο διαδηλωτών. Σε απάντηση, οι διαδηλώσεις μαζικοποιήθηκαν, με μεγάλη συμμετοχή των νέων και των φοιτητών, που απαιτούσαν πλέον την παραίτηση του Ορτέγα.

Στα μέσα Μαΐου, υπό το βάρος της κοινωνικής πίεσης, ο Ορτέγα εξήγγειλε διάλογο με την κοινωνία των πολιτών για αλλαγές στο μεταρρυθμιστικό του πλάνο, ωστόσο, εν μέσω διαλόγου, ο στρατός και η αστυνομία εξαπέλυσαν νέες αιματηρές επιθέσεις σε πολλές πόλεις της Νικαράγουας. Σύμφωνα με δημοσιογραφικές καταγραφές, οι θάνατοι διαδηλωτών αγγίζουν πλέον τους 200, ενώ η κρίση στη Νικαράγουα συνεχίζεται.

Αναλαμβάνοντας την πολιτική εξουσία, ο Ντανιέλ Ορτέγα και η σύζυγός του, Αντιπρόεδρος της Νικαράγουας, Ροσάριο Μουρίγιο σχεδίασαν τη στρατηγική της μακρόχρονης παραμονής τους στη διακυβέρνηση της χώρας.

Του Cirilo Antonio Otero

Η στρατηγική τους βασίστηκε σε τρεις άξονες. Πρώτον, στην αναζήτηση και τη διασφάλιση συναινέσεων μέσα στους κρατικούς θεσμούς και σε ημι-αυτόνομους οργανισμούς, συμπεριλαμβανομένων των μεγάλων επιχειρήσεων. Δεύτερον, στη χειραγώγηση και αναθεώρηση του γραπτού δικαίου και του πολιτικού Συντάγματος της Νικαράγουας, κατά τρόπο που να εξυπηρετεί τα συμφέροντά τους. Και τρίτον, στην πλήρη καταστροφή πολιτικών κομμάτων που θα μπορούσαν να αποτελέσουν πολιτικούς τους αντιπάλους – αν και στην πραγματικότητα δεν ήταν ποτέ.

Ειδικότερα, αξίζει να αναφερθούν δύο κρατικοί θεσμοί, οι οποίοι βρέθηκαν στο επίκεντρο αυτής της στρατηγικής: ο στρατός και η αστυνομία.

Και στα δύο σώματα επιβλήθηκε ένας «ανώτατος επικεφαλής», ο οποίος άσκησε την εξουσία του αλαζονικά και χειριστικά. Πρόσφερε στα μέλη των συγκεκριμένων σωμάτων ευκαιρίες για πλουτισμό, εξουσία και τεχνική εκπαίδευση, ζητώντας μόνο ένα πράγμα ως αντάλλαγμα: τυφλή υπακοή.

Τόσο τυφλή που τους έκανε να ξεχάσουν το περιεχόμενο και την υποχρέωση υπακοής στη βασική αρχή θεμελίωσής τους ως μη κομματικών θεσμών, αναρμόδιων για τη λήψη αποφάσεων, που οφείλουν να εναρμονίζονται με το Σύνταγμα, υπό τον έλεγχο των πολιτών.

Αυτή η πολιτική εννοιολόγηση μετατράπηκε σε δευτερεύον ζήτημα, που παραγκωνίστηκε και υποβαθμίστηκε τόσο θεσμικά, όσο και πρακτικά.

Η στρατηγική είχε επίσης ένα λαϊκιστικό συστατικό: το ενδιαφέρον για μια φτωχή, άνεργη κοινωνία, με ελάχιστη ή και καθόλου μόρφωση και εκπαίδευση, που απαιτούσε αγαθά και υπηρεσίες για να μπορέσει να επιβιώσει.

Αυτή η στρατηγική περιλάμβανε επιδόματα και δωρεές γης, ζώων εκτροφής, τσίγκου, ξύλου, καρφιών, τεγίδων, μισοτελειωμένων σπιτιών, πάρκων, βίντεο, αλκοόλ, μουσικής και Τ-shirt, προκειμένου να ενισχυθεί αυτή η κοινωνική φιλοσοφία και η ανεπαρκής διαχείριση των πόρων.

Στη διάρκεια των τελευταίων έντεκα χρόνων, η κοινωνία της Νικαράγουας ως σύνολο εξοικειώθηκε με αυτό το είδος σχέσης ανάμεσα στην πολιτική και την κοινωνία των πολιτών.

Ορισμένοι φτωχοί άνθρωποι υποστήριζαν: «Έχω αυτό το μικρό σπιτάκι χάρη στον Διοικητή και τη συντρόφισσα». Και οι πιο μορφωμένοι υποστήριζαν: «Ο Oρτέγα είναι μια ιδιοφυία, είναι ένας έξυπνος πολιτικός».

Ήταν ντροπιαστικό να ακούς ανθρώπους που πήγαν στο Πανεπιστήμιο, που σπούδασαν στο εξωτερικό να λένε στην τηλεόραση ή σε άρθρα ότι ο Ορτέγα είναι «έξυπνος»: για παράδειγμα ένας πρώην κυβερνητικός αξιωματούχος, που μιλούσε ως αμερικανός πολίτης και μεγαλοεπιχειρηματίας, ο οποίος κάποτε υποστήριξε ότι «με τον Ορτέγα στη διακυβέρνηση, είμαστε σε σωστό δρόμο».

H κοινωνία σε γενικές γραμμές, οι πολιτικοί, συνδικαλιστικοί και θρησκευτικοί ηγέτες, καθώς και οι ακαδημαϊκοί έχουν ευθύνη για τη σημερινή κατάσταση γιατί άφησαν τις καταχρήσεις της πολιτικής εξουσίας να περάσουν απαρατήρητες και εξοικειώθηκαν με αυτές μέχρι που παγιώθηκαν. Θεώρησαν ότι οι καθοριστικοί παράγοντες της κατάστασης στην οποία ζούσαν θα ήταν παντοτινοί. Η ηθική, η ντροπή, η αξιοπρέπεια του πολίτη, ο νόμος: όλα εξαφανίστηκαν.

Όλοι έγιναν συνένοχοι σε μια άπληστη και επικίνδυνη δικτατορία. Οι πολύ λίγοι που τόλμησαν να καταδείξουν τους κινδύνους του δρόμου που οδηγούσε στη δικτατορία κατηγορήθηκαν ως απαισιόδοξοι και ως εχθροί της προόδου: οι άνθρωποι αρνούνταν ακόμα και να μιλήσουν σε όσους τολμούσαν να δείξουν τα λάθη του δικτάτορα.

Και τώρα, τι συμβαίνει στη Νικαράγουα; Κοινωνικό και πολιτικό χάος. Η έξοδος του δικτάτορα μοιάζει πράγματι πολύ δύσκολη. Η ιδέα ότι έξι εκατομμύρια πολίτες είναι απολύτως ικανά να διοικήσουν τη χώρα τους και να καθορίσουν τη μοίρα τους δεν είναι θεμελιωμένη στη Νικαράγουα.

Ορισμένοι άνθρωποι που έχουν πρόσβαση στα ΜΜΕ αναρωτιούνται: «Τι θα κάνουμε αν πέσει η κυβέρνηση;». Λες και υπήρχε κυβέρνηση την τελευταία δεκαετία. Αρνούνται να δεχτούν ότι αυτό που βιώναμε ήταν στρεβλή διακυβέρνηση.

Η απάντηση βρίσκεται στην ηλικία και την εμπειρία εκείνων που έχουν αναδυθεί ως νέοι κοινωνικοί δρώντες, από τις 19 Απριλίου του 2018 και μετά: νέοι άνθρωποι, που είναι απομακρυσμένοι από την παραδοσιακή πολιτική ζωή, διατηρούν την αξιοπρέπειά τους και έχουν πολιτικό και κοινωνικό θάρρος. Αποτελούν το ηθικό απόθεμα της Νικαράγουας.

Η έξοδος του Ορτέγα από την εξουσία θα φέρει μόνο ανακούφιση και αξιοπρέπεια των πολιτών. Αυτό που χρειάζονται τώρα οι Νικαραγουανοί είναι η ταπεινότητα να δεχτούν ότι έκαναν λάθος και ότι ήρθε η ώρα της χώρας. Ενότητα, απλότητα, ταπεινότητα και επιθυμία να προχωρήσουμε μπροστά. Όλοι ενωμένοι για να ξαναχτίσουμε αυτό που άμεσα ή έμμεσα καταστρέψαμε. Πρέπει να κυβερνήσουμε τον εαυτό μας με οριζόντιο τρόπο. Ειλικρινής επικοινωνία: αυτό είναι το κλειδί.

Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο Opendemocracy, στις 18 Ιουνίου 2018.

Μετάφραση-Eισαγωγή: συντακτική ομάδα pass-world.gr

Για τον συγγραφέα

Ο Cirilo Antonio Otero είναι κοινωνιολόγος και κοινωνικός ερευνητής. Είναι διευθυντής του Κέντρου Πρωτοβουλιών Περιβαλλοντικής Πολιτικής (CIPA) στη Νικαράγουα.