Η προώθηση της μελέτης των οικονομικών βοηθά τους πολίτες να κατανοήσουν τους λόγους για τους οποίους γενικεύονται οι ανισότητες και τους τρόπους προώθησης της ισότητας και της κοινωνικής κινητικότητας. Ο οικονομικός εγγραμματισμός είναι πολύτιμος για τους ανθρώπους. Τους δίνει εργαλεία για την κατανόηση του κόσμου και για την πλοήγησή τους στα περίπλοκα νερά της παγκοσμιοποίησης. Οι χώρες επίσης επωφελούνται από το να έχουν οικονομικά εγγράμματους πολίτες, ικανούς να αξιολογούν οικονομικές προτάσεις και να απορρίπτουν τις απατηλές υποσχέσεις των λαϊκιστών και των δημαγωγών. Δυστυχώς, οι μεγαλύτεροι σε ηλικία δεν κατορθώνουν να καταλάβουν τι προβλέπει το σχέδιο συνταξιοδότησής τους. Οι νεότεροι παλεύουν να αποπληρώσουν τα υπέρογκα φοιτητικά τους δάνεια. Και οι πολίτες, γενικότερα, παραμένουν αβοήθητοι μπροστά στην οικονομική αργκό που ενισχύει την αδυναμία κατανόησης. Ίσως, η διδασκαλία των οικονομικών στα σχολεία θα μπορούσε να κάνει διαφορά στη ζωή μας. Ο Manuel Serrano ταξίδεψε στην Πορτογαλία και πήρε συνέντευξη από τον João Pedro Santos, ιδρυτή της Ολυμπιάδας Οικονομικών της Πορτογαλίας για την προώθηση του οικονομικού εγγραμματισμού.
Συνέντευξη του João Pedro Santos στον Manuel Serrano
Μετάφραση: Συντακτική ομάδα pass-world.gr
Ερ: Τι είναι η Ολυμπιάδα Οικονομικών; Ποιος είναι ο στόχος αυτής της πρωτοβουλίας και τι περιμένετε από τη φετινή διοργάνωση;
Απ: Η Πορτογαλική Ολυμπιάδα Οικονομικών είναι η πιο σημαντική πρωτοβουλία οικονομικής εκπαίδευσης στην Πορτογαλία, που απευθύνεται σε νέους ανθρώπων γενικών και επαγγελματικών λυκείων. Ο βασικός στόχος της είναι να εμπνεύσει ένα ενδιαφέρον για τη μελέτη των οικονομικών στη νέα γενιά Πορτογάλων, ώστε να βελτιώσουν το επίπεδο οικονομικού εγγραμματισμού τους.
Στη φετινή διοργάνωση, πετύχαμε έναν νέο αριθμό ρεκόρ ως προς τα σχολεία και τους μαθητές/τριες που θα συμμετάσχουν (περισσότεροι από 1.750 μαθητές/ριες), γεγονός που μας επιτρέπει να έχουμε μια πολύ μεγάλη επίδραση στο εθνικό εκπαιδευτικό σύστημα. Πιστεύουμε ότι το θέμα της φετινής χρονιάς, η Κυκλική Οικονομία, θα ενισχύσει με επιτυχία τη συνειδητοποίηση των νέων ανθρώπων σχετικά με την ανάγκη αλλαγής των οικονομικών μοντέλων που τέθηκαν σε ισχύ τον 20ο αιώνα, καθώς και σχετικά με τη σημασία προστασίας των φυσικών πόρων ως απαραίτητου στοιχείου της οικονομίας.
Ερ: Ο οικονομικός εγγραμματισμός είναι θεμέλιο δημοκρατίας και ενός υγιούς δημόσιου διαλόγου. Επηρεάζει τους πάντες, και κάθε τομέα χάραξης πολιτικής από το σύστημα υγείας μέχρι τη μετανάστευση. Κάνουν αρκετά οι κυβερνήσεις, ώστε να ενδυναμώσουν την ικανότητα των πολιτών να συμμετέχουν στη συζήτηση για το μέλλον τους; Έχουν οι πολίτες τα αναγκαία εργαλεία, ώστε να ζητούν λογοδοσία από τους πολιτικούς για τις οικονομικές τους εξαγγελίες;
Απ: Δυστυχώς, οι κυβερνητικοί και οι δημόσιοι αξιωματούχοι δεν κάνουν αρκετά. Ενδεχομένως επειδή φοβούνται ότι κάτι τέτοιο θα ενισχύσει τη λογοδοσία.
Η προώθηση του οικονομικού εγγραμματισμού θα σήμαινε ότι οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής θα υπάγονταν σε μεγαλύτερο έλεγχο, ένα ενδεχόμενο το οποίο προφανώς δεν αποτελεί προτεραιότητα για κανέναν τους.
Παρ’ όλα αυτά θα έπρεπε να είναι προτεραιότητα για λειτουργικές δημοκρατίες: είναι ουσιώδες να προωθήσουμε τη διαφάνεια στη δημόσια διοίκηση και στη μετάδοση των πληροφοριών, ώστε να διασφαλιστεί ότι οι πολίτες να μπορούν να κρίνουν ορθολογικά τις πολιτικές αποφάσεις που λαμβάνονται.
Ερ: Η δημοκρατία χρειάζεται πολιτικούς και δημοσιογράφους, ικανούς να μεταφράζουν την τεχνική γλώσσα. Οι πολιτικοί εκπρόσωποι θα πρέπει να είναι ικανοί να απλοποιούν χωρίς να παραποιούν. Οι δημοσιογράφοι θα πρέπει να είναι ικανοί να εξηγήσουν ένα ζήτημα χωρίς να το υποβαθμίζουν. Ωστόσο, οι πρώτοι χρησιμοποιούν συχνά μια αργκό για να περιορίσουν τον δημόσιο έλεγχο, ενώ οι δεύτεροι συχνά αδυνατούν να ξεχωρίσουν ένα κρίσιμο ζήτημα από ένα δευτερεύον. Μπορούμε να εμπιστευτούμε τους πολιτικούς ότι θα δράσουν σωστά, ή θα πρέπει να μορφώσουμε τον εαυτό μας ώστε να μπορούμε να τους ασκούμε έλεγχο;
Απ: Είναι κρίσιμο να είμαστε σε θέση να επιμορφωθούμε και να ασκούμε έλεγχο τόσο στους δημοσιογράφους, όσο και στους πολιτικούς, διασφαλίζοντας ότι η διάκριση των δύο σφαιρών διατηρείται στη σωστή της θέση. Στην Πορτογαλία, η πίεση που ασκείται από τους πολιτικούς στους δημοσιογράφους είναι πάρα πολύ εμφανής, με αποτέλεσμα την αποδυνάμωση της ελευθερίας του Τύπου και στη συνεπαγόμενη έλλειψη διαφάνειας στη δημοσιογραφία. Η κοινωνία μας έχει ανάγκη από ελεύθερες και ανεξάρτητες πλατφόρμες ενημέρωσης, πρόθυμες να ασκήσουν έλεγχο στην εξουσία πέρα από ιδεολογίες και ατζέντες.
Ερ: Η Πορτογαλία έχει την έκτη θέση σε ποσοστά ανισότητας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, σύμφωνα με τη Eurostat. Θεωρείτε ότι γίνονται αρκετά για την αντιμετώπιση αυτού του ζητήματος; Πιστεύετε ότι πρωτοβουλίες όπως η δική σας θα μπορούσαν να βελτιώσουν την εποπτεία των πολιτών σε οικονομικά ζητήματα πέρα από ελλείμματα και πλεονάσματα;
Aπ: Το πρώτο βήμα για την αντιμετώπιση της ανισότητας είναι η κατανόησή της. Αντίστοιχα, η προώθηση της γνώσης των οικονομικών φαινομένων είναι το πρώτο βήμα ενδυνάμωσης του πληθυσμού, ώστε να κατανοεί τη συμπεριφορά των οικονομικών νόμων, τους τρόπους και τους λόγους για τους οποίους γενικεύονται οι ανισότητες, και το πώς μπορεί να διασφαλιστεί η ισότητα και η κοινωνική ισορροπία. Ο καλύτερος τρόπος μείωσης των ανισοτήτων είναι η προώθηση αξιοπρεπών ευκαιριών εκπαίδευσης και κατάρτισης των νέων ανθρώπων, προωθώντας την κοινωνική κινητικότητα μέσω της γνώσης.
Ερ: Τα οικονομικά θεωρούνται συχνά ένας αυταρχικός κλάδος. Τείνουν να υποβαθμίζουν τις διαφορές, να αγνοούν τον πολιτισμό και να προωθούν τον αναγωγισμό. Μπορούν πράγματι πρωτοβουλίες όπως η Ολυμπιάδα Οικονομικών να γεφυρώσουν το χάσμα ανάμεσα στους οικονομολόγους και τους απλούς πολίτες; Τι έχετε διδαχθεί από τις προηγούμενες διοργανώσεις;
Απ: Η εμπειρία από τις προηγούμενες έξι διοργανώσεις είναι εντυπωσιακά θετική. Επιχειρούμε να κάνουμε τους νέους ανθρώπους να σκεφτούν πάνω στα οικονομικά φαινόμενα και όχι να τα αποδεχτούν δογματικά. Η επιλογή των θεματικών, όπως η κοινωνική οικονομία και η οικονομία της ευτυχίας, προωθούν αυτό τον σκοπό, καθώς οι νέοι άνθρωποι ενθαρρύνονται να δουν τον κόσμο μέσα από μια διαφορετική οπτική γωνία. Έχουμε θετική ανατροφοδότηση από όσες/όσους συμμετέχουν, και μέχρι σήμερα κάποιοι από αυτούς παραμένουν ενεργοί σε αυτήν την πρωτοβουλία.
Ερ: Είναι προετοιμασμένοι οι οικονομολόγοι να θίξουν ζητήματα όπως η ανισότητα, η παγκοσμιοποίηση, και να προτείνουν πιο αποτελεσματικούς τρόπους για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής; Είναι τα προγράμματα σπουδών οικονομίας προσαρμοσμένα στην εποχή μας; Κάποιοι ισχυρίζονται ότι χρειαζόμαστε νέους δημοσιογράφους και πολιτικούς για να αντιμετωπίσουμε τα σημερινά προβλήματα. Χρειαζόμαστε και νέους οικονομολόγους;
Απ: Ασφαλώς χρειαζόμαστε νέους οικονομολόγους. Η εκπαίδευση στα οικονομικά είναι ακόμα συνδεδεμένη με την πραγματικότητα της Βιομηχανικής Επανάστασης, βασισμένη στην πεποίθηση ότι η Εργασία και το Κεφάλαιο συμπεριφέρονται με παρόμοιο τρόπο, και ότι η αύξηση της παραγωγής αποτελεί τον αποκλειστικό στόχο της κοινωνίας. Σήμερα, δεν έχει κανένα νόημα να εξακολουθούμε να σκεφτόμαστε την οικονομία, όπως κάναμε 200 χρόνια πριν. Για αυτό, χρειαζόμαστε αναμφίβολα νέους πολιτικούς και δημοσιογράφους, αλλά επίσης και νέους δασκάλους. Ο μετασχηματισμός του εκπαιδευτικού συστήματος είναι θεμελιώδης για την αναγνώριση ότι ο υφιστάμενος τρόπος σκέψης δεν έχει πια νόημα. Πιστεύουμε ότι αυτή η αλλαγή –αν και αργή– έχει ήδη ξεκινήσει.
Eρ: Πρωτοβουλίες όπως η δική σας υποστηρίζουν ότι πρέπει να αυξηθεί ο οικονομικός εγγραμματισμός για να ενδυναμωθούν οι πολίτες να συμμετάσχουν στον διάλογο για το συλλογικό μας μέλλον. Παρ’ όλα αυτά οι φετινοί Διεθνείς Ολυμπιακοί Οικονομικών θα γίνει στο Καζακστάν, που είναι ένα ελάχιστα δημοκρατικό και ελεύθερο κράτος. Δεν είναι προβληματικό να υποστηρίζει κανείς έναν διάλογο για ένα καλύτερο μέλλον των κοινωνιών μας σε μια χώρα που δεν φαίνεται να ενδιαφέρεται για την ενδυνάμωση των πολιτών της;
Απ: Πιστεύομε ότι ο καλύτερος τρόπος μετασχηματισμού των κοινωνιών είναι μέσω της εκπαίδευσης. Το Ιούλιο του 2019, συμμετείχαμε στον τελικό των Διεθνών Ολυμπιακών Οικονομίας στην Αγία Πετρούπολη και όλα πήγαν πολύ καλά. Η εμπειρία ήταν εξαιρετικά θετική σύμφωνα με τους συμμετέχοντες, ανεξάρτητα από τα πολιτικά προβλήματα που αντιμετωπίζει η χώρα. Χωρίς να κάνουμε τα στραβά μάτια στα προβλήματα ορισμένων από τις χώρες που συμμετέχουν, πιστεύουμε ότι η εκπαίδευση της νεολαίας είναι ο καλύτερος τρόπος ενίσχυσης των δημοκρατικών αξιών. Πρέπει να σεβαστούμε την προσπάθεια του Καζακστάν να φιλοξενήσει μια τέτοια διοργάνωση, πιστεύοντας ότι μια μέρα χώρες όπως η Πορτογαλία θα κάνουν μια ειλικρινή προσπάθεια να φιλοξενήσουν τον τελικό.
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο Open Democracy, στις 4 Φεβρουαρίου 2020.
