Για τον νέο καγκελάριο της Γερμανίας, Όλαφ Σολτς, ένας πρώην ηγέτης έχει γίνει πονοκέφαλος. Καθώς τα ρωσικά στρατεύματα συγκεντρώνονταν στα σύνορα της Ουκρανίας, ο Γκέρχαρντ Σρέντερ -Σοσιαλδημοκράτης ηγέτης της Γερμανίας από το 1998 έως το 2005- κατηγορούσε το Κίεβο για την πυροδότηση έντασης με τη Ρωσία.
Της Loveday Morris
Η κατακραυγή που ακολούθησε, απλώς εντάθηκε όταν ο 77χρονος πρώην καγκελάριος προτάθηκε, στις 4 Φεβρουαρίου, στο διοικητικό συμβούλιο τού κρατικού γίγαντα ενέργειας Gazprom, ενισχύοντας τη θέση του ως η ενσάρκωση των γερμανικών ενεργειακών σχέσεων με τη Ρωσία και της διευρυνόμενης εμβέλειας του Πούτιν στην ευρωπαϊκή πολιτική με όχημα τον πλούτο φυσικού αερίου.
Η κίνηση ήγειρε ανησυχίες πως ο Πούτιν ίσως χρησιμοποιούσε τον παλιό φίλο του για να σπείρει διχόνοια στο κυβερνών κόμμα της Γερμανίας, καθώς εκείνο πασχίζει να διαμορφώσει μια συνεκτική πολιτική απέναντι στη Μόσχα και ενώ τα ρωσικά στρατεύματα συγκεντρώνονται κοντά στα ουκρανικά σύνορα. Και ενώ το κόμμα τού Σολτς έσπευσε να πάρει αποστάσεις από τον Σρέντερ, πολλοί αναρωτιούνται πόση επιρροή έχει ακόμη ένας πρώην καγκελάριος που έχει μετατραπεί σε λομπίστα ρωσικής ενέργειας.
Ο Σρέντερ υπήρξε καθοριστικός στη «γέννηση» τού πρότζεκτ που αποτελεί το μεγαλύτερο αγκάθι μεταξύ της γερμανικής κυβέρνησης και της Ουάσινγκτον κατά την τρέχουσα αυτή κρίση: Τον Nord Stream 2, τον φυσικό αγωγό φυσικού αερίου μεταξύ Ρωσίας και Γερμανίας.
Παρά τις πιέσεις από τις ΗΠΑ, ο Σολτς εμφανίστηκε απρόθυμος να συμμεριστεί τον πρόεδρο Μπάιντεν που απερίφραστα δήλωσε πως ο αγωγός δεν θα τεθεί σε λειτουργία, στην περίπτωση ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, επικαλούμενος «στρατηγική ασάφεια».
Παρότι ο Σρέντερ δεν κατέχει πολιτική θέση στη Γερμανία, οι δεσμοί του με τον ρωσικό ενεργειακό τομέα σε μια τόσο ευαίσθητη συγκυρία έχουν προκαλέσει επικρίσεις από όλο το πολιτικό φάσμα – με κάποιους να ζητούν να του αφαιρεθούν τα προνόμια που χρηματοδοτούνται από τους φορολογούμενους.
«Σ’αυτούς τους καιρούς κλιμάκωσης, αυτό είναι πραγματικά λάθος», σημειώνει ο Ρόντερικ Κίζεβερ, Χριστιανοδημοκράτης βουλευτής στην επιτροπή ξένων υποθέσεων της Μπούντενσταγκ, αναφερόμενος στην απόφαση του Σρέντερ να ενισχύσει τις σχέσεις του με τον ρωσικό ενεργειακό τομέα.
Στην καλύτερη περίπτωση, αναφέρει ο Κίζεβετερ, ο Σρέντερ φέρεται «παντελώς ανάρμοστα», πλήττοντας την εικόνα της Γερμανίας. Ωστόσο, ο Γερμανός βουλευτής εκφράζει φόβο πως ο πρώην καγκελάριος είναι μέρος της σκακιέρας του Πούτιν, στην προσπάθειά του να διχάσει το Σοσιαλδημοκρατικό κόμμα (SPD) του Σολτς που ηγείται τού τριμερούς κυβερνητικού συνασπισμού μετά τις εκλογές Σεπτεμβρίου – που σηματοδότησαν το τέλος της ηγεσίας της Άνγκελα Μέρκελ μετά από 16 χρόνια.
«Είναι εργαλείο» επιμένει ο Κίζεβετερ.
Ο πρώην καγκελάριος δεν είναι μόνος σε αυτό που αποκαλείται μια διογκούμενη «Σρεντεροποίηση» της ευρωπαϊκής πολιτικής, καθώς η Μόσχα επιχειρεί να κερδίσει πολιτική επιρροή μέσω της περιστρεφόμενης πόρτας μεταξύ επιχειρήσεων και κέντρων εξουσίας.
Είναι και η Αυστριακή πρώην υπουργός Εξωτερικών, Κάριν Κνάισλ που πέρυσι διορίστηκε στο διοικητικό συμβούλιο τού επίσης κρατικού πετρελαϊκού γίγαντα Rosneft και που είχε γίνει γνωστή για τον χορό που είχε με τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν στον γάμο της, το 2018. Επίσης, ο πρώην πρωθυπουργός της Γαλλίας, Φρανσουά Φιγιόν που ήταν υποψήφιος πέρυσι για το διοικητικό συμβούλιο τής ρωσικής πετρελαϊκής εταιρείας Zarubezhneft και του γίγαντα πετροχημικών Sibur. Ο Αυστριακός πρώην καγκελάριος Βόλφγκανγκ Σούσελ εντάχθηκε ως μέλος στο διοικητικό συμβούλιο της πετρελαϊκής εταιρείας Lukoil το 2019.
Όμως, κανενός εξ αυτών οι σχέσεις δεν συγκρίνονται με εκείνες του Σρέντερ, σε μέγεθος και επιρροή. Ο πρώην καγκελάριος αρνήθηκε αίτημα για συνέντευξη και δεν απάντησε στις ερωτήσεις που εστάλησαν στο γραφείο του.
«Ο στόχος του Πούτιν είναι να πλήξει την αξιοπιστία της Γερμανίας μεταξύ των εταίρων της, είτε πρόκειται για τις ΗΠΑ είτε για εκείνους στην Ε.Ε. Ίσως λειτουργήσει» εκτιμά η Σουντ Ντέιβιντ-Γουίλπ, υποδιευθύντρια του German Marshall Fund, αναφερόμενη στις προθέσεις του Πούτιν πίσω από την υποψηφιότητα Σρέντερ.
Ωστόσο, το σημαντικότερο, σημειώνει, είναι το ερώτημα πώς οι Σοσιαλδημοκράτες θα επιλύσουν τις διαφορές τους επί της πολιτικής τού κόμματος για τη Ρωσία.
Για τους Σοσιαλδημοκράτες, η περίπτωση Σρέντερ έχει γίνει κάπως σαν «η περίπτωση τού αλλόκοτου θείου που έρχεται στο δείπνο και δεν θέλεις να ντροπιάσει τους πάντες», εξηγεί.
Υψηλόβαθμοι κομματικοί αξιωματούχοι έχουν πάρει αποστάσεις από τον Σρέντερ και τονίζουν πως δεν έχει πια τη μεγάλη επιρροή που είχε στο κόμμα. Ο τρόπος που ο Σρέντερ μπερδεύει τα επιχειρηματικά συμφέροντα με το ρόλο του ως πρώην καγκελαρίου «δεν είναι μόνο λάθος, αλλά και λυπηρός» είπε σε πρόσφατη συνέντευξή του στη γερμανική εφημερίδα Der Tagesspiegel ο γενικός γραμματέας του SPD, Κέβιν Κούνερτ.
«Δεν ξέρω κανέναν στο κόμμα που συμμερίζεται τις απόψεις του» επιβεβαιώνει στη Rheinische Postη Μαλού Ντρέγιερ, δημοκρατική πρωθυπουργός του κρατιδίου Ρηνανίας-Παλατινάτου.
Και ο ίδιος ο Σολτς, όμως, τονίζει στις συνεντεύξεις του στις ΗΠΑ και τη Γερμανία πως ο πρώην καγκελάριος δεν εκπροσωπεί το κόμμα.
«Αν αντιλαμβάνομαι σωστά το Σύνταγμα της Γερμανίας, υπάρχει μόνο ένας ομοσπονδιακός Καγκελάριος στη Γερμανία και αυτός είμαι εγώ», είπε στο γερμανικό κρατικό δίκτυο ZDF ο Σολτς, ερωτηθείς για το γεγονός πως υπήρχαν δύο Σοσιολδημοκράτες καγκελάριοι με αντικρουόμενες δηλώσεις για την κρίση.
Όμως, όπως αποκαλύφθηκε αυτήν την εβδομάδα, ένα μέλος από την κυβέρνηση τού Σολτς, συναντήθηκε τον περασμένο μήνα με τον Σρέντερ για να συζητήσουν το «μέλλον των γερμανορωσικών σχέσεων και την κοινωνία των πολιτών στη Ρωσία» εν μέσω της ουκρανικής κρίσης, προκαλώντας νέο γύρο επικρίσεων.
«Οι διαμαρτυρίες τής ηγεσίας του SPD να κρατήσουν αποστάσεις από τον Γκέρχαρντ Σρέντερ ακυρώνονται από το γεγονός πως ο πρώην καγκελάριος και ένας υψηλόβαθμος Ρώσος λομπίστας εξακολουθούν να διατηρούν στενή επαφή με την κυβέρνηση Σολτς», σημειώνει ο Ματίας Χάουερ, βουλευτής των Χριστιανοδημοκρατών που είχε ζητήσει πληροφορίες από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση για τις επαφές Σρέντερ.
Σύμφωνα με τις πληροφορίες που υποστηρίζει πως έλαβε ο Χάουερ, ο Σρέντερ συναντήθηκε με τον Γιόχαν Ζάατχοφ, υψηλόβαθμο στέλεχος του υπουργείου Εσωτερικών, στις 5 Ιανουαρίου. Μέχρι τον Δεκέμβριο, ο Ζάατχοφ ήταν ο αρμόδιος για τη Ρωσία του υπουργείου Εξωτερικών. Παρών επίσης ήταν ο Χάινο Βίζε, πρώην βουλευτής των Σοσιαλδημοκρατών και λομπίστας που είναι και επίτιμος πρόξενος της Ρωσίας στο Αννόβερο, και ο Ματίας Πλάτσεκ, πρώην αρχηγός του SPD στο κρατίδιο του Βραδεμβούργου.
Ο Ζάατχοφ δεν αποκρίθηκε στο αίτημα της Washington Post για σχόλιο. Όμως, είπε στη γερμανική εφημερίδα Süddeutsche Zeitung πως είχε ζητήσει τη συνάντηση για να συζητήσει την «κοινωνία των πολιτών» και πως ο Σρέντερ δεν προσπάθησε να επηρεάσει το κυβερνητικό έργο.
Η ροπή υπέρ Κρεμλίνου τού πρώην καγκελάριου είναι εδώ και καιρό γνωστή. Ενώ ήταν ακόμη καγκελάριος το 2004, ο Σρέντερ είχε περιγράψει τον Πούτιν ως «άψογο δημοκράτη». Την ίδια χρονιά, ο ο Πούτιν ταξίδεψε με μία χορωδία Κοζάκων στο σπίτι του Σρέντερ στο Ανόβερο για τα 60α γενέθλια του καγκελαρίου.
Χρησιμοποίησε τις τελευταίες ημέρες της θητείας του για να εκκινήσει τις διαδικασίες για τον πρώτο αγωγό φυσικού αερίου Nord Stream. Ήταν δέκα ημέρες πριν τις εκλογές του 2005 -όπου έδειχνε έτοιμος να χάσει- όταν εγκατέλειψε την προεκλογική εκστρατεία για να υπογράψει μια επιστολή προθέσεων με τον Πούτιν για τον αγωγό. Δημιούργησε ένα τρόπο για τη Ρωσία να τροφοδοτήσει με φυσικό αέριο την Ευρώπη, παρακάμπτοντας Λευκορωσία, Πολωνία και Ουκρανία – και αποδυναμώνοντας το πλεονέκτημα αυτών των χωρών έναντι της Μόσχας.
Λιγότερο από τρεις εβδομάδες μετά την αποχώρησή του από την ηγεσία, ο Σρέντερ διορίστηκε επικεφαλής στην επιτροπή μετόχων του Nord Stream. Έκτοτε, χρησιμοποίησε τις διασυνδέσεις τους για να ασκεί πιέσεις για λογαριασμό του νέου αδερφού εγχειρήματος, Nord Stream 2, ανοίγοντας την πόρτα στον διευθύνοντα σύμβουλο της Gazprom, Αλεξέι Μίλερ να συναντά αξιωματούχους στο Βερολίνο.
Εν μέσω της τελευταίας σύγκρουσης στην Ουκρανία, ο Σρέντερ γιόρτασε τα 70 γενέθλιά του στην Αγία Πετρούπολη, σε μια εκδήλωση που διοργάνωσε η Nord Stream παρουσία Πούτιν. Χαιρέτησαν ο ένας τον άλλο με μια θερμή αγκαλιά, μόλις δύο μήνες αφότου οι ρωσικές δυνάμεις προσάρτησαν την Κριμαία. Το 2017, ανέλαβε τη θέση του προέδρου στη Rosneft που βρίσκεται σε κυρώσεις από ΗΠΑ και Ε.Ε μεταξύ άλλων για την προσάρτηση της κριμαϊκής χερσονήσου από την Ουκρανία το 2014.
«Σύμφωνοι, είναι ένας πρώην καγκελάριος, όμως έχει ασφαλώς ένα τεράστιο δίκτυο στη Γερμανία. Σε δημόσιες συζητήσεις μιλά πάντα με την εξουσία ενός πρώην καγκελαρίου. Και προκαλεί σε πλήθος πολιτικών του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος πολλούς πονοκεφάλους» λέει ο Τίμο Λάνγκε, μέλος της LobbyControl, μιας οργάνωσης δεοντολογίας lobbying με έδρα το Βερολίνο.
Πρόσφατο άρθρο της γερμανικής ιστοσελίδας Τ-online υπογράμμιζε τις συναντήσεις του Σρέντερ με τη Μανουέλα Σβέσιγκ, πρωθυπουργού του κρατιδίου Μεκλεμβούργου-Δυτικής Πομερανίας απ’ ΄όπου φτάνει στη Γερμανία ο αγωγός Nord Stream 2. Η Σβέσιγκ είναι επίσης Σοσιαλδημοκράτισσα και γνωστή για τη θερμή στήριξη των επιχειρηματικών δεσμών με τη Ρωσία – συμπεριλαμβανομένου τού αγωγού.
«Έχουν τεράστιο οικονομικό ενδιαφέρον για τον Nord Stream. Ο Σρέντερ χρησιμοποιεί την επιρροή του όπου μπορεί» λέει ο Λάνγκε.
Ο πρώην καγκελάριος έχει πει πως εργάζεται για το συμφέρον των ρωσο-γερμανικών σχέσεων.
«Είναι ζωή μου» είχε απαντήσει στις επικρίσεις όταν ανέλαβε τη θέση των 600.000 δολ. ετησίως στη Rosneft το 2017, λέγοντας πως δεν εναπόκειτο στα γερμανικά μίντια να αποφασίσουν τι θα κάνει με αυτά τα λεφτά.
Ερωτηθείς αν φοβόταν πως ο Πούτιν τον χρησιμοποιούσε, είπε: «Δεν είμαι προς χρήση». Οι αμοιβές του για τις θέσεις του στο Nord Stream δεν έχουν δημοσιοποιηθεί.
Όμως κατά τη διάρκεια της τρέχουσας κρίσης, η οργή έφτασε σε νέο υψηλό. «Γιατί το κάνει αυτο;» έγραφε ο τίτλος της γερμανικής Süddeutsche Zeitung την περασμένη Τετάρτη.
«Ο πρώην αρχηγός της κυβέρνησης είναι ο κουμπάρος του Πούτιν στη Γερμανία» πρόσθετε.
Η αντιπαράθεση μαίνεται ενώ οι Σοσιαλδημοκράτες πασχίζουν να εμφανίσουν ένα κοινό μέτωπο για την ρωσική πολιτική και ο Σολτς προσπαθεί να συμβιβάσει την αριστερή πτέρυγα τού κόμματος που ασπάζεται την εκτόνωση προς τη Ρωσία, όπως προωθήθηκε από τον Σοσιαλδημοκράτη καγκελάριο την εποχή του Ψυχρού Πολέμου, Βίλι Μπραντ, που σφυρηλάτησε την προσέγγιση έχοντας κατά νου την πραγματικότητα της σημερινής γεωπολιτικής.
«Το κόμμα δεν έχει μία κατεύθυνση ούτε μιλά με ενιαία φωνή. Ο πρωήν καγκελάριος Σρέντερ περιπλέκει τα πράγματα ακόμη περισσότερο» καταλήγει ο Πέτερ Μάτουσεκ, επικεφαλής πολιτικής και κοινωνικής έρευνας στη γερμανική εταιρεία δημοσκοπήσεων Forsa.
Μετάφραση από το άρθρο της Washington Post «The former chancellor and friend of Putin’s at the heart of Germany’s Russia struggle»
