Βίαιη τροπή παίρνουν οι αναταραχές στο Καζακστάν, οι οποίες ξεκίνησαν με μαζικές διαδηλώσεις την Κυριακή 2 Ιανουαρίου. Όπως μεταδίδει το Reuters, η Αστυνομία ισχυρίζεται ότι έχει σκοτώσει δεκάδες διαδηλωτές, ενώ η κρατική τηλεόραση της χώρας κάνει λόγο για 13 νεκρούς αστυνομικούς. Εν τω μεταξύ, κατόπιν αιτήματος του Προέδρου του Καζακστάν Κασίμ-Τζομάρτ Τοκάγιεφ, η υπό ρωσική επιρροή Οργάνωση του Συμφώνου Συλλογικής Ασφάλειας (CSTO) έχει αποστείλει στρατιωτικές δυνάμεις στην χώρα.

Συντακτική ομάδα pass-world.gr

Οι διαδηλώσεις ξεκίνησαν την επομένη της Πρωτοχρονιάς στην πόλη Ζαναοζέν, με αφορμή την αύξηση των τιμών του υγραερίου (LPG), το οποίο χρησιμοποιείται από τους πολίτες του Καζακστάν ως καύσιμο κίνησης.

Σύμφωνα με το Al Jazeera, oι διαδηλωτές στη Ζαναοζέν –μια πόλη πετρελαϊκών κοιτασμάτων που το 2011 είχε σημαδευτεί από την απεργία των εργαζομένων στην πετρελαιο-βιομηχανία που κατέληξε στον θάνατο δεκάδων απεργών– με τις τωρινές κινητοποιήσεις τους απαίτησαν να μειωθεί η τιμή του υγραερίου από τα 120 τένγκε (0,27 δολάρια) ανά λίτρο στο επίπεδο στο οποίο πωλούνταν το καύσιμο πέρυσι.

Όπως μεταδίδει το ίδιο ρεπορτάζ, οι έμποροι λιανικής πώλησης συμφώνησαν να μειώσουν την τιμή κατά ένα τέταρτο, αλλά η κυβέρνηση του Προέδρου Κασίμ-Τζομάρτ Τοκάγιεφ δήλωσε ότι περαιτέρω μειώσεις είναι αδύνατες λόγω του κόστους παραγωγής.

Σύντομα οι διαδηλώσεις εξαπλώθηκαν σε άλλες πόλεις της χώρας, με μαζική παρουσία στο Αλμάτι, τη μεγαλύτερη πόλη του Καζακστάν.

Καθώς οι διαμαρτυρίες άρχισαν να παίρνουν εκτεταμένο χαρακτήρα και να αποκτούν μεγάλη γεωγραφική εξάπλωση, ο Πρόεδρος της χώρας ανακοίνωσε ότι οι τιμές του υγραερίου δεν θα αυξηθούν, εξαγγέλλοντας μάλιστα ότι θα υπάρξει μείωση σε επίπεδα χαμηλότερα από αυτά προ της αύξησης.

Ταυτόχρονα, ο Τοκάγιεφ απέπεμψε το Υπουργικό Συμβούλιο και δέχτηκε την παραίτηση του Πρωθυπουργού Ασκάρ Μάμιν.

Παρά τις εξαγγελίες του Τοκάγιεφ για τις τιμές του υγραερίου, οι διαδηλώσεις συνεχίστηκαν τις επόμενες μέρες, με κλιμάκωση των συγκρούσεων με την Αστυνομία, ενώ σύμφωνα με πληροφορίες οι διαδηλωτές επιχείρησαν να καταλάβουν αστυνομικά τμήματα στην πόλη Αλμάτι.

Απαντώντας στις πληροφορίες για βίαιη καταστολή των διαδηλώσεων από τις αστυνομικές αρχές, ο Τοκάγιεφ δήλωσε στις αρχές της εβδομάδας ότι «οι δυνάμεις επιβολής του νόμου έχουν λάβει εντολή να διασφαλίσουν ότι δεν παραβιάζεται η δημόσια τάξη. Οι διαδηλωτές πρέπει να επιδείξουν υπευθυνότητα και προθυμία για διάλογο».

Προβλήματα δημοκρατίας

Η έκταση και ο χαρακτήρας που παίρνουν πλέον οι αναταραχές στο Καζακστάν δείχνουν ότι το ζήτημα της αύξησης στις τιμές του υγραερίου είναι η κορυφή του παγόβουνου.

Είναι πιθανόν ότι οι διαδηλώσεις αποτελούν την έκφραση μιας πιο βαθιάς κοινωνικής δυσφορίας, σε μια χώρα όπου διατυπώνονται διεθνείς ανησυχίες για το επίπεδο της δημοκρατίας της.

Μάλιστα, οι τελευταίες Προεδρικές εκλογές του 2019, όπου ο Πρόεδρος Τοκάγιεφ διαδέχθηκε τον επί 28 χρόνια Πρόεδρο της χώρας Νουρσουλτάν Ναζαρμπάγεφ, συνοδεύθηκαν από τις καταγγελίες διεθνών παρατηρητών για σοβαρές παραβιάσεις της δημοκρατικής διαδικασίας.

Στην έκθεσή του, μετά τις εκλογές του 2019,  ο Οργανισμός για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟSCE), o οποίος είχε αποστείλει πάνω από 300 παρατηρητές/ριες, σημείωνε ότι καταγράφηκαν σημαντικές παρατυπίες στην εκλογική διαδικασία «συμπεριλαμβανομένων περιστατικών γεμίσματος κάλπης και παράβλεψης των διαδικασιών καταμέτρησης, γεγονός που σήμαινε ότι δεν μπορούσε να διασφαλιστεί μια έντιμη καταμέτρηση».

Οι εκλογές αμαυρώθηκαν «από σαφείς παραβιάσεις των θεμελιωδών ελευθεριών, καθώς και από πιέσεις σε κριτικές φωνές», ανέφερε η έκθεση της OSCE, προσθέτοντας ότι «υπήρξαν εκτεταμένες συλλήψεις ειρηνικών διαδηλωτών την ημέρα των εκλογών σε μεγάλες πόλεις».

Οι εκλογές του 2019 κατέληξαν με τον νυν Πρόεδρο Τοκάγιεφ να συγκεντρώνει ποσοστό σχεδόν 71% έναντι των έξι ανθυποψηφίων του.

Το Καζακστάν, μια εξαιρετικά μεγάλης έκτασης χώρα στην Κεντρική Ασία, που συνορεύει με τη Ρωσία και την Κίνα, διαθέτει πολύ σημαντικούς ορυκτούς πόρους. Συγκριμένα, διαθέτει το 3% των παγκόσμιων αποθεμάτων πετρελαίου και σημαντικά αποθέματα άνθρακα και φυσικού αερίου.

To 1991 το Καζακστάν κήρυξε την ανεξαρτησία του από την ΕΣΣΔ, ωστόσο η έλλειψη έντονων κοινωνικών αναταραχών στην πρόσφατη ιστορία της χώρας δεν δήλωνε την ύπαρξη μιας υγιούς δημοκρατίας.

Ο επί 28 χρόνια Πρόεδρος Ναζαρμπάγεφ παραιτήθηκε κατόπιν κοινωνικής πίεσης και αντικυβερνητικών διαδηλώσεων, ωστόσο ο διάδοχός Τοκάγιεφ υπήρξε στενός πολιτικός συνεργάτης του. Όπως έδειξαν και οι τελευταίες εκλογές, η δυνατότητα ύπαρξης αντιπολίτευσης στη χώρα εμφανίζεται εξαιρετικά περιορισμένη.

 Κατάσταση έκτακτης ανάγκης

Σύμφωνα με διεθνή μέσα, μπροστά στην κλιμάκωση των διαδηλώσεων ο Τοκάγιεφ κήρυξε τη χώρα σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, που περιλαμβάνει απαγόρευση κυκλοφορίας και απαγόρευση μαζικών συγκεντρώσεων.

Ταυτόχρονα, σε όλη τη χώρα καταγράφονται διακοπές στην παροχή του Ίντερνετ, ενώ ο Τοκάγιεφ δήλωσε σε τηλεοπτική του εμφάνιση αποφασισμένος να προστατεύσει την ασφάλεια και την ειρήνη στο Καζακστάν έναντι των διαδηλωτών/ριών τους οποίους αποκάλεσε «συνωμότες», κατηγορώντας τους για «οικονομικά κίνητρα».

Εν τω μεταξύ, η Οργάνωση του Συμφώνου Συλλογικής Ασφάλειας (CSTO) –μια συμμαχία πρώην σοβιετικών κρατών υπό την επιρροή της Ρωσίας– απέστειλε κατόπιν αιτήματος του Τοκάγιεφ δυνάμεις για την επιβολή της τάξης στο Καζακστάν.

Πηγές: BBC, Reuters, Al Jazeera