Η ορκωμοσία του Γκουστάβο Πέτρο και της Φράνσια Μάρκες ως προέδρου και αντιπροέδρου της Κολομβίας μετατρέπει την Μπογκοτά σε μια μεγάλη γιορτή των αποκλεισμένων.
Συντακτική ομάδα pass-world.gr
Ο Γκουστάβο Πέτρο ήθελε η ορκωμοσία του ως προέδρου της Κολομβίας να μετατραπεί μια λαϊκή γιορτή και τα κατάφερε. Το απόγευμα της Κυριακής 7 Αυγούστου, πλήθος κόσμου παρευρέθηκε στην Πλατεία Μπολίβαρ της Μπογκοτά, όπου πραγματοποιήθηκε η ορκωμοσία.
Η γιορτή απλώθηκε σε όλο το κέντρο της πόλης, με 70 πολιτιστικές και μουσικές εκδηλώσεις, σε μια ατμόσφαιρα που θύμιζε περισσότερο καρναβάλι παρά θεσμική εκδήλωση. Εορτασμοί έλαβαν χώρα και σε άλλες πόλεις, όπως στο Μεντεγίν και στην Καρταχένα, αν και στην Μπογκοτά συνέρρευσαν άνθρωποι από όλη τη χώρα.
Αυτή είναι η περίπτωση δύο νεαρών αφροκολομβιανών γυναικών από το Τσόκο, την περιοχή της αντιπροέδρου Φράνσια Μάρκες, οι οποίες βλέπουν την εκλογή της ως ευκαιρία για την υπέρβαση του ρατσισμού στη χώρα.
Ο Πέτρο ορκίστηκε για τα επόμενα τέσσερα χρόνια δίπλα σε μια λάρνακα που φυλάει το σπαθί του απελευθερωτή Σιμόν Μπολίβαρ: «Είναι το σπαθί του λαού και γι’ αυτό το θέλαμε εδώ», είπε ο ίδιος.
Σε αυτούς τους ανθρώπους, στις αποκλεισμένες κοινότητες, απηύθυνε ο πρόεδρος την ομιλία του, η οποία επικεντρώθηκε στην οικονομία, στην κλιματική αλλαγή, στην ειρήνη και στο μέλλον.
«Σήμερα αρχίζει η δεύτερη ευκαιρία μας. Την έχουμε κερδίσει», είπε. Νωρίτερα, η Φράνσια Μάρκες είχε ορκιστεί αντιπρόεδρος: «Ορκίζομαι ενώπιον του Θεού και του λαού να εκπληρώνω πιστά το Σύνταγμα και τους νόμους της Κολομβίας».
«Ορκίζομαι επίσης, ενώπιον των προγόνων μου, μέχρις ότου η αξιοπρέπεια γίνει συνήθεια», ήταν τα λόγια της Μάρκες.
Μια ιστορική εξαίρεση για την Κολομβία
Ο ενθουσιασμός που κατέκλυσε τους δρόμους της Μπογκοτά την Κυριακή είναι κάτι παραπάνω από δικαιολογημένος: είναι η πρώτη φορά που ένας αριστερός υποψήφιος, πρώην αντάρτης, γίνεται πρόεδρος της χώρας, χωρίς να κρύβει την απόστασή του από πολιτικούς όπως ο Νικολά Μαδούρο στη Βενεζουέλα και ο Ντανιέλ Ορτέγκα στη Νικαράγουα όσο και τις προφανείς συγγένειές του με τον Μπόριτς στη Χιλή.
Και η πρώτη φορά που την αντιπροεδρία καταλαμβάνει μια γυναίκα Αφροκολομβιανή ακτιβίστρια λαϊκής καταγωγής.
Οι ιστορικές εξαιρέσεις συσσωρεύονται σε μια χώρα όπου είναι πολύ πιο πιθανό για έναν προοδευτικό ηγέτη να δολοφονηθεί παρά να φτάσει σε μια κρατική θέση υψηλής ευθύνης.
Μόνο φέτος, περισσότεροι από 90 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους στα δίκτυα διαφόρων ένοπλων ομάδων. Η ειρήνη ήταν μία από τις πιο επαναλαμβανόμενες λέξεις αυτής της Κυριακής, τόσο στην ομιλία του νέου προέδρου όσο και μεταξύ των παρευρισκομένων στον εορτασμό. Ο Luis David, μέλος της Guardia Campesina del Catatumbo (ένα είδος κοινοτικής αστυνομίας), ελπίζει ότι «ο Πέτρο θα βοηθήσει τους αγρότες στην ειρηνευτική διαδικασία».
Η χαρά των υποστηρικτών του Πέτρο και της Φράνσια, όπως είναι ευρέως γνωστοί στην Κολομβία, είναι ανάλογη με την αναστάτωση της αντιπολίτευσης.
Ο Ροντόλφο Ερνάντες, ο δεξιός λαϊκιστής που κατέβηκε εναντίον του Πέτρο στον δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών, έχει ουσιαστικά εξαφανιστεί από τη δημόσια σκηνή.
Την ίδια ώρα, τέσσερα από τα έξι κύρια κόμματα του Εθνικού Κογκρέσου έχουν παράσχει την υποστήριξή τους στη νέα κυβέρνηση.
Το «δεξιό» Δημοκρατικό Κέντρο που υποστηρίζει τον Ουρίμπε έχει δηλώσει την αντίθεσή του. Ο πολιτικός επιστήμονας Esteban Salazar, του Ιδρύματος Ειρήνης και Συμφιλίωσης (PARES), δίνει μια εξήγηση: «Πρόκειται για κόμματα που ακολουθούν μια γραφειοκρατική και συναλλακτική λογική, δεν εκπροσωπούν καθόλου μια συγκεκριμένη ιδεολογική ατζέντα».
Πολιτικές συγκλίσεις
Ο Πέτρο έχει αναθέσει σε κόμματα, όπως το Φιλελεύθερο και την Πράσινη Συμμαχία, την προεδρία βασικών κοινοβουλευτικών επιτροπών και έχει διορίσει ορισμένους τεχνικούς υπουργούς που βρίσκονται πιο κοντά στο πολιτικό Κέντρο παρά στην Αριστερά. Αυτοί οι διορισμοί, συμπεριλαμβανομένου του διάσημου νομικού Iván Velásquez ως υπουργού Άμυνας, έχουν εξασφαλίσει στον Πέτρο την υποστήριξη και ανθρώπων που δεν τον ψήφισαν.
Αυτή η ρεαλιστική συμφωνία με το Κέντρο θα πρέπει να προσφέρει στον Πέτρο ένα ή δύο χρόνια κοινοβουλευτικού «μήνα του μέλιτος», εξηγεί ο πολιτικός επιστήμονας Esteban Salazar, τουλάχιστον μέχρι τις τοπικές εκλογές το φθινόπωρο του 2023.
Χρειάζεται πλειοψηφία για να προωθηθεί το φιλόδοξο πρόγραμμα του Ιστορικού Συμφώνου, του αριστερού συνασπισμού που έφερε τον Πέτρο και τη Φράνσια στην εξουσία.
Οι προγραμματικές δεσμεύσεις της νέας κυβέρνησης
Το πρώτο μεγάλο σχέδιο είναι η φορολογική μεταρρύθμιση, την οποία ο Πέτρο σκοπεύει να παρουσιάσει άμεσα. Στόχος της είναι να ανακουφίσει τη χρόνια έλλειψη πόρων του κολομβιανού κράτους μετά από δεκαετίες νεοφιλελεύθερων κυβερνήσεων, πρόθυμων να στρώσουν κόκκινα χαλιά στις πολυεθνικές παρά να κάνουν τις απαραίτητες δημόσιες επενδύσεις στη χώρα που βρίσκεται στη δεύτερη θέση ως προς τα ποσοστά ανισότητας στη Λατινική Αμερική.
Όπως υπενθύμισε ο νέος πρόεδρος στην πρώτη του ομιλία, «το 10% του πληθυσμού της Κολομβίας συγκεντρώνει το 70% του πλούτου».
Ο Πέτρο θέλει οι πλούσιοι να πληρώνουν περισσότερα, σε μια χώρα που μέχρι στιγμής χαίρει ρεκόρ φοροαπαλλαγών για τις πολυεθνικές.
Η νέα κυβέρνηση θα χρειαστεί άφθονους πόρους για να αντιμετωπίσει την κοινωνική κατάσταση έκτακτης ανάγκης της χώρας μετά την πανδημία – σχεδόν 13 εκατομμύρια άνθρωποι δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να τρώνε τρία γεύματα την ημέρα – και να προωθήσει διαρθρωτικές αλλαγές, ιδίως την οικολογική μετάβαση και τη μεταρρύθμιση του συστήματος υγείας και εκπαίδευσης.
Η μείωση της εξάρτησης της Κολομβίας από τα ορυκτά καύσιμα και τις εξορύξεις θα είναι ένα από τα πιο δύσκολα καθήκοντα της κυβέρνησης, καθώς το πετρέλαιο αποτελεί την κύρια εξαγωγή της χώρας και η εξόρυξη άνθρακα παραμένει ένας από τους πιο σημαντικούς τομείς, με τεράστιες περιβαλλοντικές και κοινωνικές επιπτώσεις.
Όπως επεσήμανε η πολιτική επιστήμονας Luciana Cadahia στο Jacobin, η συνέχεια του εξορυκτισμού συνιστά ένα από τα «τυφλά σημεία» του προοδευτικού κύκλου της Λατινικής Αμερικής.
Μια πρόκληση που έχει να κάνει σε μεγάλο βαθμό με την ικανότητα της κυβέρνησης να βάλει φρένο στην εξάρτηση από το ξένο κεφάλαιο. Προς το παρόν, το πρόγραμμα του Ιστορικού Συμφώνου προβλέπει την απαγόρευση της υδραυλικής ρωγμάτωσης (fracking) και των υπαίθριων ορυχείων, καθώς και την αναστολή της έρευνας νέων υδρογονανθράκων.
Συγκεκριμένες περιβαλλοντικές δράσεις που στοχεύουν να δώσουν περιεχόμενο στο φιλόδοξο σύνθημα της νικηφόρας κολομβιανής Αριστεράς: «Κολομβία, παγκόσμια δύναμη της ζωής».
Η βελτίωση της πρόσβασης στο σύστημα υγείας και εκπαίδευσης ήταν δύο από τα σημαντικότερα αιτήματα των κοινωνικών κινημάτων που συγκλόνισαν την Κολομβία το 2019 και το 2021, αποδυναμώνοντας τη συντηρητική κυβέρνηση του Ιβάν Ντούκε και ανοίγοντας το δρόμο για τη νίκη του Ιστορικού Συμφώνου. Το χρέος της νέας κυβέρνησης σε αυτές τις κινητοποιήσεις είναι αδιαμφισβήτητο.
Το κύριο αίτημα της Εθνικής Απεργίας του 2021, ήταν ο τερματισμός της οπισθοδρομικής φορολογικής μεταρρύθμισης, και τώρα η πρώτη προτεραιότητα του Πέτρο είναι να εγκρίνει μια μεταρρύθμιση με ακριβώς το αντίθετο πρόσημο.
Οι νέοι ήταν οι πρωταγωνιστές των διαδηλώσεων του 2019 και του 2021, στις οποίες το αίτημα για περισσότερες επενδύσεις στην δημόσια εκπαίδευση κατείχε κεντρικό ρόλο, και οι νέοι ήταν ακριβώς μία από τις ομάδες που έγειραν την εκλογική ισορροπία προς την πλευρά της Αριστεράς στις φετινές εκλογές.
Ο ίδιος ο Πέτρο αναγνώρισε στην ομιλία του την ημέρα της εκλογικής του νίκης ότι την οφείλει στους νέους και στις γυναίκες, που κινητοποιήθηκαν σε μεγάλο βαθμό από τη μορφή της Φράνσια.
Η Φράνσια ήταν, επίσης, η κυρίως υπεύθυνη για την αύξηση της συμμετοχής των λαϊκών στρωμάτων στις φτωχές περιοχές, ιδίως στις ακτές του Ειρηνικού και της Καραϊβικής, όπου ο Πέτρο και η Φράνσια κέρδισαν μεταξύ 60% και 80% των ψήφων.
Η πρόκληση της εδραίωσης της ειρήνης
Η ειρηνευτική διαδικασία δεν συγκαταλέγεται πλέον στις κύριες ανησυχίες του κόσμου, καθώς δεν αποτελούσε καν προτεραιότητα της κυβέρνησης Ντούκε. Ωστόσο, ο Πέτρο σκοπεύει να θέσει το θέμα στην ημερήσια διάταξη, επειδή ένα σημαντικό μέρος του προγράμματός του εξαρτάται από την επιτυχία της συμφωνίας με τις FARC, η οποία υπεγράφη το 2016 και βρίσκεται σε διαδικασία εφαρμογής. Γι’ αυτό και αποτέλεσε ένα από τα κύρια σημεία της ομιλίας του κατά την ορκωμοσία, στην οποία καταδίκασε, επίσης, τον «πόλεμο κατά των ναρκωτικών» ως γενεσιουργό αιτία της βίας.
Κατά τη διάρκεια της συντηρητικής κυβέρνησης του Ντούκε (2018-2022), το Ειδικό Δικαστήριο για την Ειρήνη έκρινε πράγματι τα εγκλήματα που διαπράχθηκαν κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης, που ταλανίζει την Κολομβία επί 60 χρόνια, και προώθησε την επανένταξη των αποστρατευμένων ανταρτών.
Εντούτοις, ο Ντούκε παρέλειψε την εφαρμογή κεντρικών στοιχείων της συμφωνίας που υπογράφηκε στην Αβάνα το 2016, όπως η ουσιαστική κατοχή από το κράτος (με δημόσιες υπηρεσίες, όχι μόνο με στρατιωτική παρουσία) εδαφών που προηγουμένως ελέγχονταν από τις FARC ή η προστασία των αποστρατευμένων ανταρτών, οι οποίοι έχουν υποστεί περισσότερες από 300 δολοφονίες από τότε που παρέδωσαν τα όπλα τους, από παραστρατιωτικούς ή αντικαθεστωτικούς των FARC.
Ο Πέτρο έχει το δύσκολο έργο να επιταχύνει την εφαρμογή της συμφωνίας και να ξεκινήσει ειρηνευτικές συνομιλίες με τους αντάρτες του Εθνικού Απελευθερωτικού Στρατού (ELN), από τους οποίους ζήτησε ευθέως να καταθέσουν τα όπλα κατά την ορκωμοσία του, αλλά ακόμη και με την Clan del Golfo, μια ισχυρή εγκληματική ομάδα που αποτελείται από υπολείμματα των παραστρατιωτικών ομάδων που αποστρατεύτηκαν το 2004 και το 2006.
Εν ολίγοις, ο τροχός της βίας που προκάλεσε περίπου 800.000 θανάτους και περισσότερους από έξι εκατομμύρια εκτοπισμένους στην Κολομβία τις τελευταίες δεκαετίες δεν έχει ακόμη σταματήσει εντελώς.
Το δίδυμο Πέτρο-Φράνσια, το οποίο γέμισε με ελπίδα εκατομμύρια Κολομβιανούς, αντιμετωπίζει τη δύσκολη πρόκληση να κλείσει το μαύρο κεφάλαιο του πολέμου και να διασφαλίσει ότι η νέα εποχή της ειρήνης θα φέρει, επίσης, δικαιοσύνη σε μια χώρα που σπαράσσεται από την ανισότητα.
Ένα τιτάνιο έργο, το οποίο θα μπορέσουν να φέρουν εις πέρας μόνο με την ενεργό υποστήριξη των εκατομμυρίων ανθρώπων που νίκησαν την κυβέρνηση Ντούκε στην Εθνική Απεργία του 2021.
