Η αντιμεταναστευτική ρητορική παρεισφρέει στην προεκλογική εκστρατεία του Παναμά για τις εθνικές εκλογές που διεξήχθησαν την Κυριακή 5 Μαΐου. Την ίδια ώρα η ανθρωπιστική διάσταση που αφορά το περιβόητο πέρασμα του Νταριέν απουσιάζει παντελώς από τη δημόσια συζήτηση.

Του Santiago Torrado

Μετάφραση: Συντακτική ομάδα pass-world.gr

Η ανθρωπιστική κατάσταση έκτακτης ανάγκης που δημιουργεί η μαζική μετακίνηση μεταναστών μέσω της αφιλόξενης ζούγκλας Νταριέν, η οποία οριοθετεί νοητά στα σύνορα Κολομβίας-Παναμά, δεν γίνεται αντιληπτή στην Πόλη του Παναμά, ούτε αποτέλεσε ένα από τα σημαντικά θέματα της εκλογικής συζήτησης στη χώρα της Κεντρικής Αμερικής, η οποία οδηγείται στις κάλπες αυτή την Κυριακή.

Και όμως, ο αντιμεταναστευτικός λόγος έχει βρει τρόπο να παρεισφρήσει στην προεδρική κούρσα, στο στόμα, μεταξύ άλλων, του φαβορί των δημοσκοπήσεων, του πρώην υπουργού Ασφαλείας José Raúl Mulino ο οποίος αντικατέστησε τον αποκλεισθέντα πρώην πρόεδρο Ricardo Martinelli.

«Θα κλείσουμε το Νταριέν και θα επαναπατρίσουμε όλους αυτούς τους ανθρώπους όπως αρμόζει», υποστήριξε ο ίδιος. Ο Mulino, ο οποίος θεωρείται σημαιοφόρος της σιδηράς πυγμής, διαβεβαίωσε ότι θα ζητήσει τη στήριξη των χωρών της περιοχής που εμπλέκονται στο μεταναστευτικό, όπως η Κολομβία και οι Ηνωμένες Πολιτείες, καθώς κατανοεί ότι «ο Παναμάς δεν είναι χώρα διέλευσης» και ότι πολλοί μετανάστες πέφτουν θύματα εμπορίας ανθρώπων.

Ο ανεξάρτητος υποψήφιος Zulay Rodríguez επανέλαβε επίσης την ιδέα του «κλεισίματος των συνόρων», την οποία άλλοι υποψήφιοι, όπως ο αντικαθεστωτικός υποψήφιος Ricardo Lombana και ο πρώην πρόεδρος Martín Torrijos, χαρακτήρισαν «εξωπραγματική».

Αυτό το νοητό τείχος υπήρχε de facto για πολλά χρόνια, αλλά τώρα έχει διατρηθεί. Η πυκνή ζούγκλα θεωρούνταν κάποτε απρόσιτη περιοχή, αλλά η ροή των μεταναστών έχει καταστήσει το πράσινο τείχος πορώδες.

Η διέλευση των ανθρώπων έχει σπάσει όλα τα ρεκόρ. Ποτέ πριν δεν είχαν διασχίσει τόσοι πολλοί άνθρωποι το αφιλόξενο Νταριέν. Μόνο τους πρώτους τέσσερις μήνες του τρέχοντος έτους, 139.000 μετανάστες το έχουν ήδη κάνει με κατεύθυνση προς τον βορρά, κυρίως προς τις Ηνωμένες Πολιτείες, σύμφωνα με τα αρχεία της Εθνικής Υπηρεσίας Μετανάστευσης του Παναμά.

^{Μετανάστες περιμένουν ένα πλοίο που θα τους μεταφέρει από την κοινότητα των ιθαγενών Canaán Mebrillo στο Puerto Limón του Παναμά, μετά από πολυήμερη πορεία μέσω του Darién, Μάιος 2022. © 2022 Human Rights Watch}

Η διέλευση κατά μήκος των επικίνδυνων διαδρομών μέσα από τη ζούγκλα συνεχίζει να σπάει τα ρεκόρ. Περισσότεροι από 130.000 μετανάστες, κυρίως Αϊτινοί και Κουβανοί, πέρασαν το 2021. Ο αριθμός σχεδόν διπλασιάστηκε σε 250.000 το 2022, με αύξηση των Βενεζολάνων και των Εκουατοριανών, ενώ περισσότεροι από μισό εκατομμύριο τόλμησαν να περάσουν απέναντι πέρυσι.

Στην κολομβιανή πλευρά, η Clan del Golfo, η μεγαλύτερη συμμορία διακίνησης ναρκωτικών, δρα ως ο κυρίαρχος ένοπλος παράγοντας στην περιοχή. Από την πλευρά του Παναμά, οι μετανάστες αντιμετωπίζουν επίσης κάθε είδους παρενόχληση, σε μια αμείωτη ανθρωπιστική κρίση, όπως καταγράφεται από διάφορες οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Οι αρχές του Παναμά έχουν μεταφέρει τους μετανάστες και πρόσφυγες από τα νότια σύνορά της χώρας -αφού έχουν ήδη διασχίσει τη ζούγκλα- στα βόρεια σύνορα, αντί να εφαρμόζουν μια πολιτική στοιχειώδους υποδοχής.

«Η πολιτική της ελεγχόμενης ροής εκ των πραγμάτων αορατοποιεί τους μετανάστες στον Παναμά», λέει η Caitlyn Yates, ανθρωπολόγος που ερευνά εδώ και χρόνια τη διέλευση των συνόρων. «Μπορείτε να περπατήσετε σε όλη την πόλη του Παναμά και δεν θα δείτε ποτέ τους ανθρώπους που πέρασαν το Νταριέν», εξηγεί. Γι’ αυτό και δεν είναι σημαντικό θέμα για τους ψηφοφόρους. Με φευγαλέες εξαιρέσεις, η ροή δεν έχει φτάσει στην πρωτεύουσα.

Ο Παναμάς κάνει «ό,τι είναι ανθρωπίνως δυνατό» για να εξυπηρετήσει τους ανθρώπους που περνούν από το Νταριέν, δήλωσε σε συνέντευξή του στην EL PAÍS ο Eduardo Leblanc, ο διαμεσολαβητής του Παναμά, ο οποίος ζητά μεγαλύτερο συντονισμό με τις κολομβιανές αρχές.

Η λεγόμενη ελεγχόμενη ροή, υποστηρίζει, σημαίνει ότι οι μετανάστες υποφέρουν λιγότερο από το ταξίδι και δεν χρειάζεται να διασχίσουν τη χώρα με τα πόδια. «Μειώνει την απόσταση και σέβεται περισσότερο τα ανθρώπινα δικαιώματα», προσθέτει. «Είναι αναμφίβολα ένα εχθρικό μέρος, που ελέγχεται από παράνομους που περιφέρονται και στις δύο πλευρές των συνόρων», προειδοποιεί.

Βενεζολάνοι, Αϊτινοί, Εκουατοριανοί και Κολομβιανοί, αλλά και άνθρωποι από άλλες ηπείρους, όπως η Ασία και η Αφρική, διακινδυνεύουν τη ζωή τους σε αυτά τα μονοπάτια, όπου εκτίθενται σε κακοποίηση από εγκληματικές ομάδες, συμπεριλαμβανομένης της σεξουαλικής βίας, και λαμβάνουν ελάχιστη προστασία ή ανθρωπιστική βοήθεια, προειδοποίησε το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (HRW), μεταξύ άλλων οργανώσεων, σε σειρά εκθέσεων.

Η διασπορά της Βενεζουέλας, οδηγούμενη από τη μακροχρόνια πολιτική, κοινωνική και οικονομική κρίση της χώρας της, είναι μακράν η εθνικότητα που πραγματοποιεί το επικίνδυνο πέρασμα – 88.000 από τους σχεδόν 140.000 ανθρώπους μέχρι στιγμής το 2024. Σύμφωνα με τις αρχές του Παναμά, το 20% είναι ανήλικοι.

Το Νταριέν, που κάποτε ήταν απόρθητο, είναι ένας επίγειος τρόμος. Το έδαφος είναι απότομο και ολισθηρό και τα ποτάμια έχουν τεράστια ροή. Οι περισσότερες διαδρομές, όπως επιβεβαίωσε η HRW από αρκετές επιτόπιες επισκέψεις, ακολουθούν μονοπάτια που σκαρφαλώνουν σε λόφους με ύψος έως και 1.800 μέτρα. Κανείς δεν γνωρίζει με βεβαιότητα πόσοι έχουν χάσει τη ζωή τους στη διαδρομή.

«Η Κολομβία και ο Παναμάς αποτυγχάνουν να προστατεύσουν και να βοηθήσουν εκατοντάδες χιλιάδες μετανάστες και αιτούντες άσυλο που διασχίζουν το Νταριέν. Ούτε ερευνούν επαρκώς τις καταχρήσεις που διαπράττονται εις βάρος τους», ανέφερε η οργάνωση σε έκθεση που παρουσιάστηκε πριν από ένα μήνα, μετά από σχεδόν 300 συνεντεύξεις.

Συνέστησε στην κυβέρνηση του Παναμά να διορίσει έναν ανώτερο αξιωματούχο ή σύμβουλο που θα συντονίζει την αντίδραση στο Νταριέν. Συνέστησε επίσης να τροποποιηθεί η στρατηγική της «ελεγχόμενης ροής» (η οποία ονομάζεται επίσης «ανθρωπιστική ροή»), ώστε να καταρτιστεί ένα σαφώς διατυπωμένο σχέδιο που θα λαμβάνει υπόψη τις ανάγκες των μεταναστών και των αιτούντων άσυλο και θα εγγυάται το δικαίωμά τους να ζητούν άσυλο.

«Δυστυχώς, η υψηλή μεταναστευτική ροή μέσω του Νταριέν είναι εδώ για να μείνει», σημειώνει ο Juan Pappier, αναπληρωτής διευθυντής Αμερικής στο Human Rights Watch. Η επόμενη κυβέρνηση του Παναμά, όποια κι αν είναι αυτή, θα πρέπει να λάβει μέτρα με την υποστήριξη της διεθνούς κοινότητας για την αύξηση της ανθρωπιστικής βοήθειας, την πρόληψη των καταχρήσεων και τη διερεύνηση των εγκληματικών ομάδων στην περιοχή.

«Ούτε μια πολιτική “ελεγχόμενης ροής”, που επικεντρώνεται στους μετανάστες που περνούν γρήγορα μέσα από τη χώρα σχεδόν απαρατήρητοι στην πρωτεύουσα, ούτε μια προσπάθεια “κλεισίματος” του Νταριέν θα δώσει επαρκή απάντηση σε αυτή την κρίση που συμβαίνει στο έδαφος του Παναμά», καταλήγει.

Διαβάστε ολόκληρο το άρθρο στην El País