Στα τέλη Οκτωβρίου, οι φήμες για μαζικά κρούσματα Covid-19 και θανάτους εργατών μέσα στο εργοστάσιο της Foxconn, στην επαρχία Henan της Κίνας ,αποτέλεσαν το έναυσμα για τη μαζική φυγή των εργαζομένων.
Μετάφραση-Απόδοση: Συντακτική ομάδα pass-world.gr
Φοβούμενοι μήπως κολλήσουν τον ιό και μη μπορώντας να φύγουν από τις εγκαταστάσεις, οι εργαζόμενοι πηδούσαν πάνω από τους τοίχους και τους φράχτες του εργοστασίου, σε μια προσπάθεια να διαφύγουν και να επιστρέψουν στα σπίτια τους.
Γιατί η ιστορία αυτή ακούγεται οικεία στα αυτιά πολλών ανθρώπων και ποια είναι η σημασία αυτού του γεγονότος; Το Asian Labour Review μίλησε με τον Eli Friedman, ο οποίος ερευνά τις συνθήκες εργασίας στην Κίνα για περισσότερες από δύο δεκαετίες.
Στη συγκεκριμένη συνέντευξη, ο Eli Friedman εξετάζει την ιστορία των εργασιακών πρακτικών της Foxconn στην Κίνα και μας εξηγεί γιατί είναι σημαντικό να ορίσουμε αυτή την έξοδο και την άρνηση των εργαζομένων να συνεχίσουν τις δραστηριότητές τους ως συλλογική δράση.
Ερ: Τις τελευταίες εβδομάδες είδαμε τρομακτικές εικόνες με Κινέζους εργάτες να δραπετεύουν από το εργοστάσιο της Foxconn στο Zhengzhou. Τι συνέβη μέσα στο εργοστάσιο της Foxconn και προκάλεσε τον πανικό των εργαζομένων;
Απ: Γνωρίζουμε ότι, κάποια στιγμή τον Οκτώβριο του 2022, υπήρξαν αναφορές για κάποια κρούσματα του Covid-19 στην πόλη Zhengzhou. Επρόκειτο για λίγες περιπτώσεις σε μια πόλη με πολλά εκατομμύρια κατοίκους. Στη συνέχεια υπήρξαν αναφορές για κρούσματα μέσα στο εργοστάσιο της Foxconn, το οποίο απασχολεί περισσότερους από 200.000 εργαζόμενους.
Τα πράγματα γίνονται πιο θολά όταν φτάνουμε στους θανάτους που φέρεται να συνέβησαν σε ένα συγκεκριμένο δωμάτιο στο εργοστάσιο της Foxconn, κάτι που ανέφεραν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Οι θάνατοι αυτοί δεν έχουν επιβεβαιωθεί. Τα στοιχεία που διαθέτουμε δεν δείχνουν ότι σκοτώθηκε κάποιος, αλλά παρόλα αυτά είναι πιθανό.
Αυτό που ξέρουμε είναι ότι οι φήμες προκάλεσαν αντιδράσεις από τους εργαζόμενους μέσα στο εργοστάσιο της Foxconn και ότι οι αντιδράσεις αυτές αποτελούν απάντηση σε προηγούμενες πρακτικές της εταιρείας, ιδίως στην πρόσφατη εφαρμογή ενός συστήματος διαχείρισης κλειστού κυκλώματος.
Αυτό σημαίνει ότι οι εργαζόμενοι δεν είναι ελεύθεροι να εγκαταλείψουν το εργοστάσιο και μπορούν να μετακινούνται μόνο μεταξύ των κοιτώνων στις εγκαταστάσεις.
Υπήρχαν αναφορές ότι κάποιοι εργαζόμενοι βρίσκονταν σε καραντίνα σε εγκαταστάσεις που επικρατούσαν άθλιες συνθήκες. Οι εργαζόμενοι αυτοί δεν είχαν πρόσβαση σε ιατρική περίθαλψη ή επαρκή τροφή.
Είτε υπήρχαν θάνατοι είτε όχι, το περιβάλλον αυτό εξηγεί τη διάθεση των εργαζομένων και τα αυξημένα επίπεδα άγχους, φόβου, ακόμη και πανικού. Αυτή ήταν η σπίθα που οδήγησε στη μαζική φυγή.
Ερ: Γιατί η υπόθεση αυτή φαίνεται να έχει ιδιαίτερη απήχηση σε πολλούς ανθρώπους στην Κίνα και σε πολλούς εκτός Κίνας;
Απ: Στην Κίνα, τουλάχιστον μετά τον περιορισμό της Σαγκάης, η αίσθηση είναι ότι ένα όλο και μεγαλύτερο ποσοστό των Κινέζων, ιδίως στις αστικές περιοχές, αρχίζει να αντιδρά στην κρατική πολιτική «Μηδέν Covid-19».
Η κρατική πολιτική «Μηδέν Covid-19», ωστόσο, είναι αναγκαία. Το ποσοστό εμβολιασμού μεταξύ των ηλικιωμένων και άλλων ευάλωτων ομάδων είναι σχετικά χαμηλό στην Κίνα. Οι υποδομές υγείας είναι ανεπαρκείς και η υγειονομική κάλυψη του πληθυσμού των εργαζομένων είναι ιδιαίτερα ανεπαρκής.
Αν έπαιρναν την απόφαση που έλαβαν σχεδόν όλες οι χώρες του κόσμου να αφήσουν τον ιό να κυκλοφορήσει λίγο-πολύ ελεύθερα, το αποτέλεσμα θα ήταν πιθανότατα ο θάνατος εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων.
Εντούτοις, τώρα που ο κόσμος αποφάσισε να προχωρήσει, ακόμη και με το τίμημα των μαζικών και τραγικών θανάτων, είναι δύσκολο για τις κινεζικές πόλεις να συνεχίσουν να ζουν σε μια κατάσταση όπου η ζωή μπορεί να είναι αρκετά επισφαλής.
Κάθε φορά που υπάρχει κίνδυνος για την υγεία, οι άνθρωποι δεν μπορούν να βγουν από τα σπίτια τους ή να πάνε στη δουλειά τους, και αυτό θέτει σε κίνδυνο την ικανότητά τους να συντηρούνται. Μερικές φορές οι ενέργειες αυτές θεωρούνται λίγο πολύ αυθαίρετες και όχι απαραίτητα προς το συμφέρον της δημόσιας υγείας.
Οι διαφορές μεταξύ της καραντίνας στη Σαγκάη τον Απρίλιο του τρέχοντος έτους και της αρχικής καραντίνας στη Γουχάν το 2020 είναι σημαντικές. Οι περιορισμοί στη Γουχάν έχαιραν μεγάλης κοινωνικής υποστήριξης. Αυτή η υποστήριξη κατέληξε, ωστόσο, να διαβρωθεί δραματικά.
Ένας από τους λόγους είναι ότι κατά τη διάρκεια αυτών των πρόσφατων περιορισμών, οι κυβερνήσεις και οι εργοδότες απαίτησαν από τους ανθρώπους να συνεχίσουν να εργάζονται. Λένε στους εργαζομένους τους ότι πρέπει να παραμείνουν στις δουλειές τους και να δουλεύουν με πλήρη ταχύτητα.
Νομίζω ότι η περίπτωση της Foxconn είναι ένα καλό παράδειγμα: κανένα μέρος στον κόσμο δεν έχει τόσο γρήγορο ρυθμό παραγωγής όσο η Foxconn, ειδικά τώρα που έχει αυξήσει τον όγκο παραγωγής των iPhone.
Υπάρχει και ένας άλλος λόγος για τον οποίο πιστεύω ότι το περιστατικό αυτό είχε την απήχηση που αναφέρατε στην ερώτησή σας, ιδίως μεταξύ των συνδικαλιστών. Η Foxconn έχει μακρά ιστορία όσον αφορά τις παραβιάσεις των εργασιακών δικαιωμάτων.
Η Foxconn είναι μια εταιρεία διαβόητη για τα επίπεδα εκμετάλλευσης και για τον έλεγχο που ασκεί στη ζωή των εργαζομένων της.
Ερ: Ας μιλήσουμε για το σύστημα διαχείρισης κλειστού κυκλώματος, από πού προέρχεται και πώς λειτουργεί. Πρόκειται για ένα σύστημα που χρησιμοποιήθηκε από άλλα εργοστάσια σε άλλες πόλεις πολύ πριν το εφαρμόσει η Foxconn.
Απ: Η ιστορία του αρχίζει στις Ηνωμένες Πολιτείες. Το φθινόπωρο του 2020, η Εθνική Ένωση Μπάσκετ (NBA) δημιούργησε αυτό που ονόμασε «φούσκα», η οποία ήταν μια εκστρατεία του NBA για να εξασφαλίσει την ολοκλήρωση της σεζόν και των τελικών.
Το ΝΒΑ έφερε όλες τις ομάδες στη Φλόριντα και δημιούργησε ένα σύστημα όπου οι παίκτες δεν μπορούσαν να φύγουν, ενώ πολύ λίγοι μπορούσαν να μπουν. Οι παίκτες φιλοξενούνταν σε καταλύματα, ενώ το NBA ήταν, επίσης, υπεύθυνο για τις ιατρικές προμήθειες και τα τρόφιμα. Δεν υπήρχαν θεατές και ο τελικός ήταν επιτυχής.
Η «φούσκα» του ΝΒΑ χρησιμοποιήθηκε στη συνέχεια στους Χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες του Πεκίνου. Βέβαια, καθώς πρόκειται για την κινεζική κυβέρνηση, τα μέτρα ήταν πιο αυστηρά. Αργότερα, το μοντέλο αυτό υιοθέτησαν διάφορα εργοστάσια της χώρας.
Η πρώτη φορά που εφαρμόστηκε σε μεγάλη κλίμακα ήταν κατά τη διάρκεια της καραντίνας της Σαγκάης. Όταν τα κρούσματα άρχισαν να αυξάνονται τον Μάρτιο του 2022, οι αρχές εφάρμοσαν μέτρα περιορισμού που διήρκεσαν όλο τον Απρίλιο και τον Μάιο.
Κάποια στιγμή, τον Απρίλιο, η κυβέρνηση εντόπισε 666 εταιρείες κρίσιμες για τη λειτουργία της οικονομίας της Σαγκάης, οι οποίες εφάρμοσαν το σύστημα κλειστού κυκλώματος και συνέχισαν τη λειτουργία τους.
Τα στοιχεία δείχνουν ότι οι εργαζόμενοι μπορούσαν να επιλέξουν αν ήθελαν να δουλέψουν με αυτό το κλειστό σύστημα. Το ερώτημα όμως είναι το πραγματικό περιθώριο επιλογής που έχει ένας εργάτης.
Αν δεν έμπαινε, έχανε τη δουλειά του. Αν έμπαινε, δεν ήταν σαφές για πόσο καιρό.
Στην αρχή, οι εργάτες πίστευαν ότι θα διαρκούσε μόνο δύο εβδομάδες, αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις διήρκησε περισσότερο από εβδομήντα ημέρες.
Αξιοσημείωτα παραδείγματα εφαρμογής κλειστού κυκλώματος αποτελούν το εργοστάσιο Gigafactory της Tesla στη Σαγκάη, το οποίο είναι η μεγαλύτερη μονάδα παραγωγής της Tesla παγκοσμίως, καθώς και το εργοστάσιο Quanta, το οποίο προμηθεύει ηλεκτρονικά εξαρτήματα την Apple και την Tesla.
Ορισμένες εταιρείες δεν διέθεταν κοιτώνες και οι εργαζόμενοι αναγκάζονταν να κοιμούνται στο χώρο του εργοστασίου.
Κατά τη διάρκεια του εγκλεισμού τους δεν μπορούσαν να αγοράσουν τρόφιμα και δεν μπορούσαν να βγουν από το εργοστάσιο για να επισκεφθούν την οικογένεια ή τους φίλους τους.
Τα μέτρα αυτά αποσκοπούσαν στο να αποτρέψουν την αποχώρηση των εργαζομένων από τις πόλεις και να διατηρήσουν την οικονομία σε λειτουργία, αλλά δημιουργούσαν αφόρητο άγχος στην καθημερινή ζωή.
Ερ: Τα όρια μεταξύ του κλειστού κυκλώματος ως υποτιθέμενου προσωρινού μέτρου για την αντιμετώπιση του Covid-19 και της καταναγκαστικής εργασίας άρχισαν να γίνονται όλο και πιο δυσδιάκριτα. Είναι σωστό να χρησιμοποιούμε τον χαρακτηρισμό καταναγκαστική εργασία σε αυτές τις περιπτώσεις;
Απ: Τα στοιχεία που έχουμε μέχρι στιγμής είναι ελλιπή. Θα πρέπει να απαιτήσουμε τη διεξαγωγή έρευνας από ένα ανεξάρτητο όργανο για να μάθουμε τι ακριβώς έχει συμβεί. Όλα, όμως, δείχνουν ότι υπήρχαν πρακτικές που εμπίπτουν στην κατηγορία της καταναγκαστικής εργασίας.
Όταν οι εργαζόμενοι ήθελαν να φύγουν από τον χώρο εργασίας τους, δεν έφευγαν από την κεντρική πύλη, αλλά πηδούσαν πάνω από τους φράχτες ή έψαχναν για τρύπες στους συρμάτινους φράχτες και το έβαζαν στα πόδια. Μου φαίνεται, λοιπόν, ότι είναι απολύτως σαφές ότι πρόκειται για μια κατάσταση μη ελευθερίας.
Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τα μέτρα αυτά. Ο ένας είναι η επιθυμία να διασφαλιστεί ότι θα τηρηθούν οι απίστευτα αυστηρές προθεσμίες της Apple. Ο άλλος λόγος είναι ότι πολλές από τις ευθύνες για τη διατήρηση ενός συστήματος κλειστού κυκλώματος ήταν αποκεντρωμένες. Έτσι, δεν ήταν στην πραγματικότητα το κράτος που εφάρμοζε το σύστημα, αλλά οι συγκεκριμένες εταιρείες.
Τα καλά νέα είναι η μαζική απόρριψη αυτών των μέτρων. Μπορούμε να θεωρήσουμε το περιστατικό ως ένα είδος απεργίας: οι άνθρωποι αρνήθηκαν να εργαστούν, τουλάχιστον υπό αυτές τις συνθήκες. Και αυτό προκάλεσε μια πραγματική αλλαγή. Από τότε, η Foxconn αφήνει ελεύθερους τους εργάτες να φύγουν, και σε περίπτωση που παραμείνουν πληρώνονται περισσότερο.
Ακόμη και αν δεν πρόκειται για μια κλασική περίπτωση απεργίας, είναι μια περίπτωση συλλογικής άρνησης εργασίας. Φυσικά, η παραμονή ή η αποχώρηση είναι μια ατομική απόφαση, αλλά γνωρίζουμε ότι υπήρξε μεγάλη διαβούλευση μεταξύ των εργαζομένων που δραπέτευσαν, και στα βίντεο βλέπουμε ότι στηρίζουν ο ένας τον άλλον στη διαδικασία. Με αυτή την έννοια, είναι μια μορφή συλλογικής δράσης και αντίστασης.
Υπάρχει ένα άλλο σημαντικό στοιχείο – αν και δεν γνωρίζω πόσο εκτεταμένο ήταν – η αλληλεγγύη που βρήκαν οι εργαζόμενοι στην κοινότητα.
Ερ: Ποιοι είναι οι εργάτες του εργοστασίου της Foxconn στο Zhengzhou και από πού προέρχονται;
Απ: Πρώτα θα πρέπει να επανεξετάσουμε εν συντομία το ιστορικό της επέκτασης της Foxconn στην Κίνα. Η Foxconn είναι μια ταϊβανέζικη εταιρεία. Το πρώτο μεγάλο εργοστάσιό της, το 2000, ήταν στο Shenzhen με 400.000 εργαζόμενους. Ωστόσο, στα μέσα της δεκαετίας του 2000, η Shenzhen άρχισε να αντιμετωπίζει ελλείψεις εργατικού δυναμικού.
Μέρος της στρατηγικής της για να εξασφαλίσει την παραγωγή στη μαζική κλίμακα που απαιτεί η Apple ήταν να επεκτείνει ορισμένα από τα εργοστάσιά της σε άλλες εσωτερικές περιοχές, όπως η Zhengzhou, αλλά και η Taiyuan και η Chengdu, μεταξύ άλλων.
Στη Zhengzhou βρίσκεται το μεγαλύτερό της εργοστάσιο. Ένα από τα επιχειρήματα που χρησιμοποίησε η κυβέρνηση της Zhengzhou για να πείσει την εταιρεία να εγκατασταθεί στην περιοχή ήταν ότι η Henan είναι μια από τις πιο πολυπληθείς επαρχίες (έχει περισσότερους από 100 εκατομμύρια κατοίκους). Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που ζουν στην ενδοχώρα της Zhengzhou, και η κυβέρνηση θεώρησε πως θα μπορούσαν να δουλέψουν για τη Foxconn.
Σε αντίθεση με το εργοστάσιο της Shenzhen , όπου οι εργαζόμενοι προέρχονταν από όλη τη χώρα, στη Zhengzhou πολλοί εργαζόμενοι προέρχονται από το εσωτερικό της επαρχίας.
Όσον αφορά τη σύνθεση του εργατικού δυναμικού, το 70 έως 80% των εργαζομένων στη γραμμή παραγωγής στο εργοστάσιο Zhengzhou της Foxconn είναι αυτό που συνήθως αποκαλούμε προσωρινοί εργαζόμενοι, δηλαδή δεν υπογράφουν συμβάσεις απευθείας με τη Foxconn, και έτσι η εταιρεία διαθέτει ένα ευέλικτο και περιστασιακό εργατικό δυναμικό.
Υποθέτω ότι η Foxconn θα κάνει ό,τι περνάει από το χέρι της για να αποτρέψει την αποκάλυψη αυτών των αριθμών, καθώς σύμφωνα με την κινεζική εργατική νομοθεσία, μια εταιρεία δεν μπορεί να έχει πάνω από το 10% του εργατικού δυναμικού της σε παράτυπη κατάσταση.
Ωστόσο, υπάρχουν πολλές καταγγελίες αναφορικά με την συστηματική παραβίαση αυτών των διατάξεων εδώ και χρόνια από την Foxconn και άλλους προμηθευτές της Apple.
Υπό αυτές τις συνθήκες, οι επιχειρήσεις δεν καταβάλλουν καμία κοινωνική ασφάλιση, ενώ αυτός ο τρόπος εργασίας επιτρέπει στη Foxconn μεγαλύτερη ευελιξία για να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της Apple για αυξημένη παραγωγή σε συγκεκριμένες εποχές του έτους, ελαχιστοποιώντας παράλληλα το κόστος εργασίας.
Οι εταιρείες, επίσης, κάνουν εκτεταμένη χρήση του εργατικού δυναμικού των ασκούμενων φοιτητών. Οι ασκούμενοι είναι φοιτητές από τεχνικές σχολές και αποστέλλονται στη Foxconn και σε άλλα εργοστάσια ηλεκτρονικών ειδών. Το εργοστάσιο της Foxconn στο Zhengzhou χρησιμοποιεί παράνομα την εργασία αυτών των ασκούμενων για περισσότερα από δέκα χρόνια.
Συχνά η πρακτική άσκηση αυτή δεν έχει καν σχέση με το αντικείμενο των σπουδών των φοιτητών. Αλλά δεδομένου ότι υπάρχουν συμφωνίες μεταξύ των σχολών και των εταιρειών, οι σχολές αρνούνται να εκδώσουν πτυχίο στους σπουδαστές αν δεν κάνουν αυτή την «πρακτική άσκηση» στο πλαίσιο της οποίας λαμβάνουν χαμηλότερο μισθό από τους κανονικούς εργαζόμενους.
Ερ: Πώς η Foxconn κατάφερε να διαχειριστεί και να ελέγξει ένα τόσο μεγάλο εργατικό δυναμικό στα εργοστάσιά της;
Απ: Μια από τις βασικές ρυθμίσεις της Foxconn και άλλων εργοστασίων έντασης εργασίας είναι το καθεστώς των κοιτώνων. Αυτά τα εργοστάσια με εξαγωγικό προσανατολισμό στεγάζουν τους εργαζόμενους σε κοιτώνες στο χώρο του εργοστασίου. Σε κάποιο βαθμό η κατάσταση έχει αλλάξει σήμερα και είναι λιγότερο συχνή από ότι ήταν πριν από 15 χρόνια. Το εργοστάσιο της Foxconn στο Zhengzhou, όμως, εξακολουθεί να εφαρμόζει αυτή τη ρύθμιση.
Εν μέρει, αυτό το καθεστώς είναι χρήσιμο για τους εργαζόμενους που έρχονται από μακριά. Ωστόσο, είναι ταυτόχρονα χρήσιμο ως εργαλείο ελέγχου της εργασίας, καθώς η εποπτεία των εργαζόμενων σε αυτούς τους χώρους είναι πολύ πιο εύκολη.
Η Foxconn φημίζεται, επίσης, για την προσπάθεια διάλυσης όλων των κοινωνικών σχέσεων μεταξύ των εργαζομένων μέσω του καθεστώτος των κοιτώνων. Οι Κινέζοι εργάτες έρχονται συχνά σε ομάδες από τις ίδιες πόλεις ή χωριά. Οι ομάδες αυτές μιλούν παρόμοιες διαλέκτους και, κατά συνέπεια, έχουν ένα ιδιαίτερο είδος κοινωνικής σύνδεσης.
Η Foxconn προσπαθεί σκόπιμα να διαλύσει αυτές τις ομάδες, βάζοντας αυτούς τους ανθρώπους να κοιμούνται με άγνωστους που προέρχονται από άλλες περιοχές της χώρας. Κατά αυτόν τον τρόπο, προσπαθεί να αποφύγει οποιαδήποτε ενδυνάμωση των κοινωνικών σχέσεων θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για την κινητοποίηση κατά των εργοδοτών.
Η ουσία είναι ότι το καθεστώς των κοιτώνων επιτρέπει την κινητοποίηση του εργατικού δυναμικού με τρόπο που να συνάδει με τις απαιτήσεις των πελατών της Foxconn, με κυριότερο την Apple, οι οποίες κατά τις περιόδους αιχμής επιβάλλουν απαράδεκτες συνθήκες εργασίας.
Αυτές οι εταιρείες απαιτούν από τους ανθρώπους να εργάζονται όχι μόνο εννέα ή δέκα ώρες την ημέρα, αλλά έως και δεκατρείς ή δεκατέσσερις. Όταν κάτι πάει στραβά, η διοίκηση μπορεί να βγάλει τους εργάτες από τους κοιτώνες τους μέσα στη νύχτα και να τους στείλει στη γραμμή παραγωγής.
Πράγματι, οι συνθήκες εργασίας στην Κίνα έχουν βελτιωθεί τα τελευταία χρόνια, αλλά είναι σαφές ότι εξακολουθούν να υπάρχουν πολλά προβλήματα. Καθώς το κόστος εργασίας στην Κίνα άρχισε να αυξάνεται, η Foxconn άρχισε να μεταφέρει τα εργοστάσιά της αλλού, όπως στο Βιετνάμ. Σήμερα η εταιρεία βρίσκεται εν μέσω μιας τεράστιας επέκτασης στην Ινδία, μεταφέροντας απλώς τις εργασιακές καταχρήσεις σε άλλη χώρα.
Το άρθρο αποτελεί συντομευμένη μετάφραση της συνέντευξης, που δημοσιεύτηκε στο Asian Labor Review. Διαβάστε ολόκληρο το άρθρο στα Ισπανικά στο Jacobin América Latina
Διαβάστε επίσης:
Ηνωμένο Βασίλειο: Οι νοσηλεύτριες προχωρούν στην πρώτη απεργία της ιστορίας τους
Ο Covid-19 και η χαμένη κοινωνική συνοχή
