Με την απροσδόκητη αύξηση της υποστήριξης στον Τζέρεμι Κόρμπιν το 2017, έχει έρθει η στιγμή να επανεξετάσουμε τις επιδόσεις του Εργατικού Κόμματος στη δεκαετία του 1980, μια δεκαετία που από καιρό θεωρείται ως μια περίοδος αδιάλειπτων αποτυχιών για το Εργατικό Κόμμα.

Του Rohan McWilliam

Μετάφραση: Σάκης Στεργενάκης

Οι επιδόσεις του κόμματος ήταν τόσο κακές, ώστε το κόμμα αναγκάστηκε τελικά να μετονομασθεί σε Νέο Εργατικό Κόμμα (New Labour). Για τον Τόνι Μπλερ, η δεκαετία του 1980 ήταν ένας εφιάλτης από ήττες και ετοιμοθάνατη ιδεολογία, κατά τη διάρκεια της οποίας το κόμμα αρνούνταν να αποδεχτεί το μέλλον.

Οι Συντηρητικοί όχι μόνον κέρδισαν συντριπτικές κοινοβουλευτικές πλειοψηφίες έναντι των Εργατικών στις εκλογές του 1983 και του 1987 –για να μην αναφέρουμε τις νίκες των Τόριςτο 1979 και το 1992– αλλά και το οργανωμένο εργατικό κίνημα ηττήθηκε επανειλημμένα, τα εργατικά δικαιώματα περιορίστηκαν σημαντικά και η διαπραγματευτική δύναμη των σωματείων μειώθηκε εξαιτίας της τεράστιας ανεργίας.

Το μανιφέστο του Εργατικού Κόμματος το 1983 χαρακτηρίστηκε από τον βουλευτή Τζέραλντ Κάουφμαν ως «το μεγαλύτερο σημείωμα αυτοκτονίας στην ιστορία». Το κόμμα κέρδισε μόνο το 28% της λαϊκής ψήφου, στις εκλογές εκείνου του έτους, με ελάχιστη διαφορά μπροστά από την κεντρώα συμμαχία των Φιλελευθέρων και του νέου Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος (SDP).

Σε παγκόσμιο επίπεδο, ο σοσιαλιστικός κόσμος κατέρρεε: η δεκαετία έκλεισε με την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, το 1989. Ο Τόνι Μπεν υποστήριξε ότι η πρόκληση για την Αριστερά ήταν να κερδίσει το επιχείρημα υπέρ του σοσιαλισμού. Σε κάθε περίπτωση, η δεκαετία του 1980 ήταν η δεκαετία που ηττήθηκε το επιχείρημα υπέρ του σοσιαλισμού.

Υπήρξαν, όμως, εκείνη την εποχή πεπραγμένα των Εργατικών που είχαν αντίκτυπο και που έκτοτε έχουν διαμορφώσει τη ζωή πολλών ανθρώπων. Σε ορισμένες από αυτές τις ιδέες που αιωρούνταν τη δεκαετία του 1980 στους κύκλους των Εργατικών ανατρέχει τώρα το κόμμα, καθώς γίνεται σχεδιασμός για μια κυβέρνηση, γεγονός που μόλις πριν από λίγους μήνες φαινόταν ανέφικτο.

Πριν από πολλά χρόνια, ο μεγάλος μαρξιστής ιστορικός E. P. Thompson υποστήριξε ότι δεν αρκεί να γράφουμε για την ιστορία μόνο από την πλευρά των νικητών. Αντίθετα, πρέπει να εξετάσουμε το παρελθόν, όπως πραγματικά συνέβη. Πρέπει να βεβαιωθούμε ότι τα «τυφλά σοκάκια, οι χαμένοι αγώνες και οι ηττημένοι» δεν θα ξεχαστούν.

Πρωτοπόρο για την εποχή του

Ελάχιστοι αρνούνται ότι η Μάργκαρετ Θάτσερ κυριάρχησε στη δεκαετία, όμως οι Νηλ Κίνοκ, Τόνι Μπεν, Μάικλ Φοξ και Κεν Κίβινγκστον ήταν επίσης βασικές μορφές που καθόρισαν την εποχή εκείνη.

Το Εργατικό Κόμμα, ενώ αποδυναμώθηκε μετά από τις αποσκιρτήσεις στο SDP, έφτασε στο τέλος της δεκαετίας να αποτελεί το κύριο κόμμα της αντιπολίτευσης, θέση που είχε τεθεί εν αμφιβόλω μετά τις εκλογές του 1983.

Αυτό καθαυτό, ήταν ένα σημαντικό επίτευγμα. Και σε μεγάλο βαθμό αποδίδεται στην μαχητική ηγεσία του Κίνοκ.

Η δεκαετία του 1980 ήταν, στην πραγματικότητα, μια δημιουργική περίοδος για την Αριστερά. Λάβετε υπ’ όψιν το εξής: Οι Εργατικοί κατόρθωσαν να εκλέξουν τους πρώτους μαύρους βουλευτές που εξελέγησαν στο κοινοβούλιο – μία από αυτές ήταν η Νταιάν Άμποτ.

Ο Κρις Σμιθ, βουλευτής του Εργατικού Κόμματος για το Islington, έγινε ο πρώτος ανοιχτά ομοφυλόφιλος βουλευτής το 1984. Παρότι συχνά διφορούμενοι επί του θέματος, φοβισμένοι από τον τρόπο με τον οποίο θα εκλαμβανόταν από υποστηρικτές προερχόμενους από την εργατική τάξη, οι Εργατικοί δεσμεύτηκαν για τα δικαιώματα των ομοφυλόφιλων, σε μια εποχή που αυτό θεωρούνταν σε μεγάλο βαθμό μια μη δημοφιλής στάση.

Οι ιδέες που χλευάζονταν εκείνη την εποχή ως “ανισόρροπη αριστερά” (“loony left”) είναι τώρα κοινή λογική.

Οι ομάδες υποστήριξης των ανθρακωρύχων δημιούργησαν δίκτυα αλληλεγγύης (όπως πρόσφατα δραματοποιήθηκαν στην ταινία “Pride”, το 2014). Ο Δήμος του Ευρύτερου Λονδίνου (GLC) έγινε δημοφιλής υπόθεση όταν αντιμετώπισε την κατάργησή του και προώθησε νέα είδη πολιτικής που διαμόρφωσαν την ευρύτερη κοινωνική ατζέντα.

Οι φεμινιστικές και αντιρατσιστικές εκστρατείες δημιούργησαν μια νέα κοινή λογική για τις προσωπικές ταυτότητες. Υπήρξε μια επίθεση στην ιδέα ότι είναι αποδεκτό να πληρώνονται οι γυναίκες λιγότερο από τους άνδρες, ενώ τα θέματα τα σχετικά με την σεξουαλική παρενόχληση έγιναν πιο εμφανή αργότερα μέσα στη δεκαετία.

Επανεξετάζοντας το παρελθόν

Είναι αλήθεια ότι η Δεξιά κέρδισε το οικονομικό επιχείρημα στη δεκαετία του 1980. Αλλά αυτό που ισχύει επίσης είναι ότι η Αριστερά κέρδισε το κοινωνικό και πολιτισμικό επιχείρημα. Η έμφαση που έδωσε η Αριστερά στα δικαιώματα των μειονοτήτων και στη χαρά του διαφορετικού δημιούργησε μια πολιτική ένταξης που επαναδιαμόρφωσε την κοινωνική ατζέντα.

Ο οικονομικός φιλελευθερισμός στη θατσερική μορφή του διαμόρφωσε τη σύγχρονη πολιτική, αλλά από τότε είναι δύσκολο να πετύχει κανείς στην πολιτική σκηνή του Ηνωμένου Βασιλείου χωρίς να είναι κατά κάποιο τρόπο κοινωνικά φιλελεύθερος. Εκ των υστέρων, ο τελικός θρίαμβος της Αριστεράς της δεκαετίας του 1980 ήταν η απόφαση του Συντηρητικού πρωθυπουργού Ντέιβιντ Κάμερον να εισαγάγει το νόμο για τον γάμο μεταξύ ομοφυλόφιλων το 2014.

Δεν είναι αλήθεια, όπως υποστηρίζουν οι υποστηρικτές του Νέου Εργατικού Κόμματος, ότι η οικονομική σκέψη του Εργατικού Κόμματος ήταν ετοιμοθάνατη κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1980. Η εργατική τάξη επιδίωξε να αναπτύξει δυναμικές απαντήσεις για ασφαλή ανάπτυξη, σε μια εποχή αυξανόμενης παγκοσμιοποίησης.

Ο Κίνοκ αγκάλιασε νέες απόψεις για τον ρόλο της κρατικής παρέμβασης στην οικονομία. Υπήρξαν πολλές συζητήσεις για το «κράτος ανάπτυξης» στη δεκαετία του 1980, το οποίο θα βοηθούσε την οικονομική ανάπτυξη, επενδύοντας στην έρευνα και τη νέα τεχνολογία για να βάλει τη Βρετανία μπροστά.

Σε αυτή τη διαδικασία διατυπώθηκε και η ιδέα μιας εθνικής επενδυτικής τράπεζας, η οποία έχει πλέον καταστεί κεντρική θέση στα οικονομικά σχέδια των Εργατικών. Αυτή η ιδέα άνθισε στους κύκλους των Εργατικών της δεκαετίας του 1980 ως απάντηση στην υποκεφαλαιοποίηση: την αποτυχία των βρετανικών τραπεζών να παράσχουν μακροπρόθεσμες χρηματοδοτήσεις σε μικρές επιχειρήσεις.

Αυτό που την αμφισβήτησε ήταν η εμπειρία της βρετανικής βιομηχανίας, στις δεκαετίες του 1960 και του 1970. Θεωρούμενη παλαιότερα ως μέρος της επιχειρησιακής προσπάθειας να δοθεί η δυνατότητα στην κυβέρνηση να υποστηρίξει τους νικητές, έφτασε να θεωρηθεί ότι υποστηρίζει τους ηττημένους. Η ιδέα απορρίφθηκε από το Νέο Εργατικό Κόμμα, το οποίο αποδέχτηκε μια προσέγγιση της αγοράς, υποστηρίζοντας παράλληλα την ιδέα της επιλεκτικής κρατικής παρέμβασης.

Σε αντίθεση με την κοινή γνώμη, η ιστορία δεν γράφτηκε ποτέ μόνο από τους νικητές. Οι ιστορικοί γνωρίζουν πάντοτε τις εναλλακτικές λύσεις που υπήρχαν οποιαδήποτε στιγμή. Αυτή είναι η στιγμή να γράψουμε νέες ιστορίες για τους Εργατικούς της δεκαετίας του 1980. Η Αριστερά μπορεί να έχει χάσει εκλογές, αλλά με πολλούς τρόπους διαμόρφωσε τον τρόπο που ζει τώρα το Ηνωμένο Βασίλειο.

Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο Conversation, στις 20 Δεκεμβρίου 2017.

Για τον συγγραφέα

Ο Rohan McWilliam είναι Καθηγητής Σύγχρονης Βρετανικής Ιστορίας, στο Anglia Ruskin University.