Στο ρεπορτάζ του για το Politico, o Karl Mathiesen διερευνά πώς στην περίπτωση της Ανδαλουσίας στην Ισπανία η κλιματική αλλαγή συμβάλλει στην άνοδο της Ακροδεξιάς.
Μετάφραση: Μάγδα Φυτιλή
Αυτή η άνοιξη ξεκίνησε με ξηρασία και θα τελειώσει με εκλογές. Την Δευτέρα, η περιφερειακή κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι η ψηφοφορία θα διεξαχθεί στις 19 Ιουνίου.
Στο Los Palacios y Villafranca, οι αγρότες απομακρύνονται από την παραδοσιακή πολιτική τους στέγη, την σοσιαλιστική Αριστερά, και στρέφονται προς το ακροδεξιό Vox. Το καθησυχαστικό και αισιόδοξο μήνυμά τους, ότι η τεχνολογία και οι επενδύσεις θα αποσοβήσουν την κλιματική απειλή – επιτρέποντας την ευημερία της υπαίθρου – χαίρει μεγάλης απήχησης.
Όπως και οι επιθέσεις του Vox απέναντι σε άλλες κοινότητες της Ισπανίας επειδή δεν μοιράζονται το νερό, αλλά και στην ΕΕ λόγω της απαγόρευσης άρδευσης από τους κοντινούς προστατευόμενους υγρότοπους της Doñana.
Αυτό που συμβαίνει στο Los Palacios δείχνει πώς οι πολιτικοί καιροσκόποι μπορούν να επωφεληθούν από την επέλαση της κλιματικής αλλαγής, στρέφοντας τις κοινότητες την μία εναντίον της άλλης.
«Φοβάμαι», δήλωσε ο αριστερός δήμαρχος της πόλης Juan Manuel Valle Chacón, επειδή «ο λύκος έρχεται». Το Los Palacios είναι μια επαρχιακή πόλη με πληθυσμό λίγο πάνω από 38.000 κατοίκους, νότια της Σεβίλλης. Ένα μέρος όπου οι άνθρωποι ζουν, αλλά σπάνια το επισκέπτονται. Στην πόλη, λίγα πράγματα προδίδουν τον πολιτικό σεισμό που έπεται.
Εάν οι δημοσκοπήσεις επιβεβαιωθούν, αυτό το αγροτικό ρεύμα θα μπορούσε να φέρει το Vox στην τρίτη θέση στις εκλογές του Ιουνίου.
Αυτό θα σήμαινε για τον σημερινό κεντροδεξιό πρόεδρο Juan Manuel Moreno ένα καίριο δίλημμα: Θα ενώσει τις δυνάμεις του με το μισητό αντιπολιτευόμενο Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα (PSOE), θα έχει μία κυβέρνηση μειοψηφίας ή θα συγκυβερνήσει με την ακροδεξιά, για δεύτερη φορά μετά τον θάνατο του δικτάτορα Φρανσίσκο Φράνκο το 1975;
Σε ολόκληρη την Ισπανία, ο χειμώνας που πέρασε ήταν ο δεύτερος ξηρότερος και ο τέταρτος θερμότερος από την έναρξη των καταγραφών το 1961. Η ξηρασία φαντάζει ως μία άμεση απειλή.
Η στάθμη του νερού στα φράγματα είναι τόσο χαμηλή που τα κάποτε πλημμυρισμένα χωριά αναδύονται στην επιφάνεια, όπως τα φαντάσματα του Φρανκισμού, που κάποιοι στο Los Palacios πιστεύουν ότι ξεθάβονται από το Vox.
Οι ξηρές περίοδοι είναι φυσιολογικές σε αυτό το τμήμα της Μεσογείου, αλλά γίνονται όλο και πιο σοβαρές. Κατά το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα η ποσότητα του νερού που περνάει από τα ποτάμια της Ισπανίας μειώθηκε κατά 10% έως 20%, όπως σημειώνει η καθηγήτρια Ανθρωπογεωγραφίας στο Πανεπιστήμιο Pablo de Olavide στη Σεβίλλη, Pilar Paneque, η οποία διευθύνει το Παρατηρητήριο Ξηρασίας.
Στον ποταμό Guadalquivir, ο οποίος κάποτε μετέφερε μεγάλο μέρος της αυτοκρατορικής λείας της Ισπανίας από την Αμερική στο λιμάνι της Σεβίλλης περίπου 80 χιλιόμετρα στην ενδοχώρα από τη θάλασσα, η τοπική υδρογραφική ένωση δήλωσε ότι η ποσότητα του νερού που εισέρχεται στα φράγματα έχει μειωθεί κατά ένα πέμπτο από τις αρχές του αιώνα.
Η κλιματική αλλαγή επηρεάζει καταλυτικά την αγροτική πολιτική.
Η ελπίδα για το μέλλον
Η ιστορία έχει μια αίσθηση ειρωνείας. Οι περισσότερες οικογένειες έφτασαν στο Los Palacios τη δεκαετία του 1970, όταν στα τελευταία χρόνια της δικτατορίας του Φράνκο, η κυβέρνηση επέκτεινε την άρδευση για να φέρει νερό από τους βάλτους γύρω από το Guadalquivir στα ξερά χωράφια. Γύρω από την πόλη, χτίστηκαν αντίστοιχα χωριά, με πανομοιότυπα γωνιακά σπίτια γύρω από μια κεντρική πλατεία με εκκλησία, εστιατόρια, ιατρικό κέντρο και σχολείο. Τις καλές εποχές, οι μεγάλες οικογένειες δούλευαν μαζί στα χωράφια και οι πατεράδες μπορούσαν να αγοράσουν για κάθε παιδί ένα σπίτι.
Αυτό δεν είναι πλέον εφικτό, δήλωσε ο José Luis Pérez Moreno, ένας 46χρονος αγρότης του οποίου η οικογένεια μετακόμισε στην περιοχή το 1973. Σε ένα από τα χωράφια του, λίγο έξω από το χωριό El Trobal, το χώμα έμοιαζε με ραγισμένο γύψο. Ο Pérez Moreno ξύνοντας το χώμα, αποκάλυψε σειρές από ηλιόσπορους χρωματισμένους με μπλε χρωστική ουσία, τους οποίους είχε φυτέψει εκείνο το απόγευμα. Ήλπιζε να επωφεληθεί από τον πόλεμο στην Ουκρανία, ο οποίος έχει επιφέρει ήδη δραστικές επιπτώσεις στην παγκόσμια προσφορά ηλιέλαιου. Σε αντίθεση με τις προηγούμενες γενιές, είναι δύσκολο να βρεις έναν αγρότη στο Los Palacios που να θέλει τα παιδιά του να συνεχίσουν την επιχείρηση. Καλύτερα να σπουδάσουν, να βρουν δουλειά και να φύγουν.
Ένας άλλος αγρότης, ο Juan Diego Gavira απαρίθμησε τον κατάλογο των λόγων για τους οποίους οι μικρές αγροτικές επιχειρήσεις μειώνονται. Η παρακμή ξεκίνησε γύρω στις αρχές του αιώνα, όταν η ΕΕ με διαδοχικές μεταρρυθμίσεις, στο πρόγραμμα αγροτικών επιδοτήσεων, ευνόησε τις γιγαντιαίες εταιρείες έναντι των οικογενειακών γεωργικών εκμεταλλεύσεων. Το κεντροδεξιό Λαϊκό Κόμμα (PP) ήταν πάντα το κόμμα των γαιοκτημόνων της πόλης, οπότε η δυσπιστία των αγροτών απέναντί τους παραμένει.
Το ζήτημα του νερού – πόσο υπάρχει και ποιος έχει πρόσβαση σε αυτό – παραμένει το βασικό διακύβευμα.
Μια ιδιαίτερα δηλητηριώδης οργή διατηρείται σε εφεδρεία για το σοσιαλιστικό PSOE, που ήταν στην εξουσία στην Ανδαλουσία για τέσσερις δεκαετίες πριν εκδιωχθεί το 2018 από το PP. Ένα διαβόητο έργο άρδευσης που χρηματοδοτήθηκε από την ΕΕ και δεν ολοκληρώθηκε ποτέ, αμαύρωσε τη φήμη του κόμματος. Η κατάρρευση του έργου άφησε εκατοντάδες αγρότες στην τύχη τους. Εκατομμύρια ευρώ χάθηκαν, και οι ντόπιοι θεωρούν υπεύθυνο το PSOE.
Το Vox, αυτή η υπερσυντηρητική ομάδα που αποσχίστηκε από το PP το 2013, διατυμπανίζει τις φιλοδοξίες του περί κλεισίματος των ισπανικών συνόρων και αποδυνάμωσης των νόμων για την ισότητα των φύλων. Το Vox είχε μια σημαντική επιτυχία στις τελευταίες εκλογές της Ανδαλουσίας το 2018, όταν κέρδισε 12 έδρες στο 109μελές κοινοβούλιο. Στη συνέχεια, τον Μάρτιο, μπήκε στην κυβέρνηση της περιφέρειας της Καστίλλης και Λεόν, όπου συγκυβερνά με το PP.
Μεγάλο μέρος αυτής της επιτυχίας προήλθε από την αποτελεσματική προσέλκυση της ψήφου των αγροτών.
Στην Ανδαλουσία, το γεωργικό εργατικό δυναμικό ανέρχεται στο 8,7% του πληθυσμού, αναλογικά διπλάσιο από την υπόλοιπη Ισπανία. Το Vox έχει στοχεύσει αυτή την ομάδα σε ολόκληρη τη χώρα με υποσχέσεις για επενδύσεις.
«Ανήκαμε στην εργατική τάξη και πιστεύαμε πραγματικά στους κοινωνικούς αγώνες. Τώρα φαίνεται ότι η λύση στα προβλήματά μας έρχεται από την άκρα δεξιά», δήλωσε ο Juan Diego Gavira, Ανδαλουσιανός αγρότης. Αλλά το Vox δεν θα πάρει την ψήφο του. Ενώ καταλαβαίνει γιατί οι γείτονές του θα το ψηφίσουν, δεν μπορεί να χωνέψει τις ακραίες απόψεις του Vox για τη μετανάστευση και την πολιτική των φύλων.
Στη δύση του ηλίου γύρω από ένα τραπέζι στο μπαρ El Trobal, η συζήτηση στράφηκε στο Vox και τις υποσχέσεις του να φέρει περισσότερο νερό στην περιοχή. Στο Los Palacios, επικεντρώνονται στην ολοκλήρωση της αναβάθμισης της άρδευσης και σε άλλες αόριστες ιδέες για επενδύσεις σε υποδομές. Λίγο πιο κάτω, στα χωράφια με τις φράουλες γύρω από την πόλη της Huelva, το Vox πίεσε τον περιφερειακό πρόεδρο Μοreno να καταθέσει νόμο που θα νομιμοποιούσε τη σημερινή παράνομη, αλλά εκτεταμένη άντληση νερού από τους υγροτόπους της Doñana, ένα μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO, όπου ο Guadalquivir απλώνεται σε ένα δέλτα όπου συναντά τη θάλασσα και μεγάλα σμήνη πελαργών, ερωδιών και φλαμίνγκο. Η ΕΕ έχει απειλήσει Μαδρίτη με πρόστιμα εκατομμυρίων, αλλά αυτή τη στιγμή φαίνεται ότι η ισπανική πρωτεύουσα δεν μπορεί να κάνει πολλά.
Πολιτική μέσω του TikTok
Πώς προσεγγίζει το Vox αυτούς τους αγρότες, αφού δεν υπάρχει κομματική υποδομή ή στελέχη του σε αυτά τα χωριά; Πώς παίρνουν το μήνυμα; Με το TikTok, δήλωσε ο Miguel Angel Muñoz Moreno. Το κόμμα χρησιμοποιεί τη σύντομη εφαρμογή βίντεο για τη διάδοση των ομιλιών του εθνικού ηγέτη του Vox Santiago Abascal. Ένα άλλο αστέρι του Vox στο TikTok είναι η βουλευτής Macarena Olona, η οποία κατηγορεί την κυβέρνηση για «γενοκτονία» σχετικά με τους χειρισμούς της στην πανδημία και υποστηρίζει μια κυβέρνηση «εθνικής σωτηρίας» που θα περιλαμβάνει παρέμβαση του στρατού.
Ο δήμαρχος Chacón, μία δημοφιλής τοπική φιγούρα της Αριστεράς, ανησυχεί ιδιαιτέρως. Ο Chacón παραδέχεται ότι το Vox έχει βρει το δρόμο στις καρδιές των αγροτών, όχι μόνο με υποσχέσεις για περισσότερο νερό και επενδύσεις, αλλά και με την επαναφορά της ξενοφοβικής γλώσσας στην καθημερινή πολιτική. Ακόμη χειρότερα, είπε, ορισμένοι από τους νεότερους ψηφοφόρους του ξεχνούν το παρελθόν. «Οι νέοι άνθρωποι λένε ανόητα πράγματα. Ότι ο Φράνκο δεν ήταν τόσο κακός. Και φυσικά, όταν τους ακούνε οι παππούδες και οι γιαγιάδες, τρίζουν τα αυτιά τους», είπε, χρησιμοποιώντας ένα κοινό ισπανικό ιδίωμα για να εκφράσει το σοκ με αυτό που ακούει κανείς.
Μία δασκάλα, που δεν θέλησε να δώσει το όνομά της, δήλωσε ότι άκουσε μαθητές των οποίων οι γονείς εργάζονται στα χωράφια να επαναλαμβάνουν ακροδεξιές απόψεις στην τάξη. Για παράδειγμα, ένα από τα πράγματα που λένε είναι πως «Τέτοια πράγματα δεν θα συνέβαιναν ποτέ αν ο Φράνκο ήταν εδώ».
Οι ακραίες πολιτικές θέσεις του Vox, όπως το ότι θέλει να καταργήσει ένα νόμο για την ενδοοικογενειακή βία με την αιτιολογία ότι κάνει διακρίσεις εις βάρος των ανδρών, δεν προκαλούν ανησυχία σε όλους. Ο Diego Calderón, ο οποίος στο παρελθόν ήταν τοπικός εκπρόσωπος του PP, τώρα κάνει ενεργή εκστρατεία για το Vox, αφού τα παιδιά του τον έπεισαν να παρακολουθήσει μια συγκέντρωση του Abascal.
«Έχω μια κόρη. Είναι παράλογο να λένε ότι είμαι εναντίον των γυναικών. Αυτό είναι αριστερή προπαγάνδα». Αντίστοιχα, η κριτική στην πολιτική του Vox για τα σύνορα είναι αβάσιμη, όπως λέει, στοχεύει μόνο στην «παράνομη μετανάστευση».
Ο παγκόσμιος ανταγωνισμός και οι επανειλημμένες κρίσεις έχουν υπονομεύσει τέτοιες πόλεις σε μεγάλο μέρος του βιομηχανικού κόσμου. Στο Los Palacios, η ξηρασία επιταχύνει αυτή τη διαδικασία. Φέτος σε ολόκληρη την Ανδαλουσία, «χιλιάδες μικροκαλλιεργητές δεν ξέρουν αν θα μπορέσουν να καλλιεργήσουν», δήλωσε ο δήμαρχος. Οι πολιτικές συνέπειες; «Θα σας το θέσω με μια μεταφορά», δήλωσε ο Chacón. «Είναι όπως όταν κάποιος βάζει φωτιά σε ένα ξερό χωράφι για να κάψει το γρασίδι. Αν αλλάξει ο άνεμος, δεν ξέρει προς τα πού πηγαίνει η κατεύθυνση της φωτιάς και του καπνού. Και αυτή τη στιγμή ένα χωράφι έχει πάρει φωτιά».
Η θρησκεία του κλίματος
Κάπου σε αυτή την εικόνα, είτε ως εμπνευστής της φωτιάς είτε ως η ίδια η φωτιά, βρίσκεται ο Javier Cortés, ο πρόεδρος του παραρτήματος του Vox στη Σεβίλλη. «Προφανώς η ξηρασία είναι μια ευκαιρία», λέει, καθισμένος στο σπαρτιάτικο γραφείο του στο κέντρο της περιφερειακής πρωτεύουσας. Αλλά περισσότερο από αυτό, πρόσθεσε, «τη βλέπουμε ως επιβεβαίωση όλων όσων πιστεύουμε».
Κανείς δεν διαφωνεί ότι η κλιματική αλλαγή ξηραίνει την Ισπανία. Αλλά το Vox λέει στους αγρότες αυτό που θέλουν να ακούσουν: ότι η ξηρασία μπορεί να νικηθεί με επενδύσεις στην τεχνολογία και με ένα εθνικό υδρολογικό σχέδιο που θα προβλέπει τεράστιες μεταφορές νερού σε όλη τη χώρα. «Η μισή Ισπανία ξεχειλίζει, η άλλη μισή διψάει», δήλωσε ο Cortés.
Στην πραγματικότητα, ωστόσο, ακόμη και πριν την υπερθέρμανση, οι υδάτινοι πόροι της Ισπανίας ήταν υπερφορτωμένοι.
Μπορεί να είναι ακόμη και έως πέντε φορές περισσότερο το νερό που κατανέμεται μέσω των ετήσιων δικαιωμάτων άντλησης από ότι έχει πέσει ποτέ στη χώρα σε ένα μόνο έτος, σημειώνει η Annelies Broekman από το Κέντρο Έρευνας για την Οικολογία και τα Δάση που εδρεύει στο Αυτόνομο Πανεπιστήμιο της Βαρκελώνης. «Η μόνη λύση για να σωθεί η Doñana είναι να μειωθεί η κηπευτική καλλιέργεια», δήλωσε για τους υγροτόπους που βρίσκονται στο επίκεντρο της αντιπαράθεσης του Vox με την ΕΕ.
Ο Cortés απέρριψε την ιδέα ότι, καθώς η κλιματική αλλαγή σφίγγει τα δεσμά της, οι μειωμένοι πόροι απαιτούν μειωμένη εκμετάλλευση. Το πρόβλημα, όπως το βλέπει, δεν είναι η κλιματική αλλαγή, αλλά το σύνολο των λύσεων που προσφέρονται από τον ΟΗΕ, τους «ευρωπαίους γραφειοκράτες» και τους επιστήμονες. «Η κλιματική αλλαγή έχει τεθεί στην υπηρεσία μιας «παγκοσμιοποιημένης επίθεσης» από «πολιτισμικούς μαρξιστές» που στρέφεται ενάντια στις παραδοσιακές ισπανικές αξίες και στην οικονομική ευημερία των αγροτικών κοινοτήτων.
«Η θρησκεία της κλιματικής αλλαγής», δήλωσε, «στρέφει τη Μητέρα Γη εναντίον των ανθρώπων … Εμείς λέμε ακριβώς το αντίθετο, ότι πρέπει να επιτευχθεί μια συμφωνία ώστε ο πρωτογενής τομέας να είναι αποτελεσματικός και ταυτόχρονα να σέβεται το περιβάλλον».
Αυτή είναι ίσως η πιο σημαντική πολιτική καινοτομία του Vox. Όπως ο πολιτικός του αδερφός στη Γαλλία, ο Εθνικός Συναγερμός της Μαρίν Λεπέν, η ισπανική ακροδεξιά διαμορφώνει το δικό της επιχείρημα περί ασυμβίβαστου περιβαλλοντισμού. Η κλιματική αλλαγή αναγνωρίζεται αλλά ξεπερνιέται με τη χρήση της τεχνολογίας, η οποία λειτουργεί ως ένα είδος μαγικής λέξης.
«Δεν υπάρχει νερό, αλλά εφηύραμε τις μηχανές για κάποιο λόγο», δήλωσε ο Pepe Serano, υποστηρικτής του Vox. Ο Serano είναι 64 ετών. Το 1973 βρήκε δουλειά κατασκευάζοντας το σύστημα άρδευσης που φέρνει νερό στα χωράφια γύρω από την πόλη.
Στον πυρήνα της απήχησης του κόμματος στους αγρότες βρίσκεται ένα αισιόδοξο όραμα για το μέλλον. Αυτό, όμως, έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τις προβλέψεις των επιστημόνων και πολλών αριστερών.
[…]
Διαβάστε ολόκληρο το άρθρο στο POLITICO
