«Και μέσα μου τόσα πράγματα έχουν πεθάνει που, φανταζόμουν, θα διαρκούσαν για πάντα, και νέα οικοδομήματα έχουν υψωθεί, γεννώντας νέες λύπες και χαρές που εκείνη την εποχή δεν θα μπορούσα να προβλέψω, όπως μου είναι δύσκολο τώρα να κατανοήσω τις παλιές».

Μαρσέλ Προυστ, Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο

Ας ξεκαθαρίσουμε κάτι ευθύς εξαρχής: Αν περιμένει κανείς να συναντήσει τον Τζάκ Κέρουακ του «Δρόμου», του «Μπιγκ Σερ» ή των «Αλητών του Ντάρμα» θα ήταν προτιμότερο να προσπεράσει τη «Στοιχειωμένη ζωή» (Εκδόσεις Πλέθρον, 2015, μτφ. Μιχ. Λαλιώτης). Θα πρέπει, όμως, να έχει κατά νου, ότι, μαζί μ’ αυτό, θα προσπεράσει και την (ιστορική) λογοτεχνική, πολιτική και κοινωνική φάση του νεαρού φοιτητή Τζακ Κέρουακ τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 1940.

Του Πάνου Ραμαντάνη

Τούτη, λοιπόν, η βιωματική γραφή του νεαρού Κέρουακ δεν είναι τίποτα άλλο από την αποτύπωση της πρώιμης νεότητας που πασχίζει να διαμορφώσει αλλά και να διαμορφωθεί μέσα σ’ ένα πολιτικοκοινωνικό πλαίσιο ιδιαίτερα πολύπλοκο: οι ρωγμές της μεγάλης οικονομικής κρίσης του 1929 είναι ακόμα κάτι παραπάνω από φανερές, το φασιστικό φάντασμα πλανιέται και απειλεί οτιδήποτε βρίσκεται έξω από την ναζιστική παράνοια ενός συστήματος που λυσσά καθώς αντιλαμβάνεται ότι η μέχρι τότε σίγουρη νίκη δεν είναι τόσο κοντά, ενώ οι ΗΠΑ είναι έτοιμες να μπουν στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Πρόκειται, δηλαδή, για ένα γραπτό μέσα από το οποίο δεν διαφαίνεται, μόνο, ο (πρώιμος έστω) πεζογραφικός του χαρακτήρας. Έχουμε να κάνουμε με ένα κείμενο το οποίο, κατά μια έννοια, λειτουργεί και ως ένα ιδιαίτερο ντοκιμαντέρ για το πώς ζυμώνεται ο πολιτικός και ηθοπλαστικός χαρακτήρας ενός νεαρού συγγραφέα. Γιατί τούτη η γραφή είναι μεν άγουρη, εμπεριέχει, όμως, και στοιχεία (λίγα έστω) που συναντάμε αργότερα, κατά την «πεζογραφική ολοκλήρωση» του Τζακ Κέρουακ.

Όπως, επίσης, είναι φανερό ότι το συναπάντημα του με τον Γκίνσμπεργκ και τον Μπάροουζ ήταν, τελικά, αυτό που αρχικά δόμησε, στη συνέχεια καθόρισε και τελικά οριοθέτησε τη λογοτεχνική φυσιογνωμία του Τζακ Κέρουακ. Διαβάζοντας τη «Στοιχειωμένη ζωή» ή ακόμα και τη νουβέλα «Η θάλασσα τ’ αδέρφι μου», το δεύτερο, δηλαδή, ολοκληρωμένο (;) γραπτό του Κέρουακ, εύκολα μπορεί να αντιληφθεί κανείς τις μετέπειτα αλλαγές τόσο στο λογοτεχνικό ύφος, όσο και στην ευρύτερη πολιτισμική οπτική και αντίληψη. Και σίγουρα σ’ αυτές τις αλλαγές τα παραπάνω συναπαντήματα δεν έπαιξαν, μόνο, έναν δομικό (συγγραφικό και όχι μόνο) ρόλο, αλλά δημιούργησαν ένα ευρύτερο πολιτισμικό πλαίσιο μέσα στο οποίο γεννήθηκε το beat κίνημα.

Για την ιστορία, στη «Στοιχειωμένη ζωή» ο «άγουρος» συγγραφέας Τζακ Κέρουακ παλεύει με τα φαντάσματά του. Φαντάσματα που έχουν να κάνουν τόσο με τα πρώτα μετα-εφηβικά χρόνια του Κέρουακ, όσο και με τις πρώιμες πολιτικές και πεζογραφικές του ανησυχίες κατά τα πρώτα χρόνια των σπουδών του. Με φόντο την κωμόπολη του Γκάλογουεϊ στη Νέα Αγγλία –πρόκειται, βέβαια, για την μυθοπλαστική εκδοχή του Λόουελ της Μασαχουσέτης, πατρίδας του Κέρουακ– η πένα του συγγραφέα εστιάζει στην ιστορία του κολεγιόπαιδου Πίτερ Μάρτιν που αντί να «χορεύει» μέσα στα ανέμελα σχέδια της πρώτης νεότητας, βασανίζει το μυαλό του γι’ αυτά που τον περιμένουν. Ουσιαστικά, στην ιστορία του Πίτερ ενσωματώνονται όλες εκείνες οι πολιτικοκοινωνικές ανησυχίες του νεαρού Τζακ Κέρουακ γύρω από θέματα που «δαιμονίζουν» αλλά και μετασχηματίζουν την αμερικάνικη κοινωνία στην αυγή της δεκαετίας του 1940, και που τελικά καταλήγουν σε μια άνιση πάλη με τα φαντάσματά του.

Σύντροφοί του σ’ αυτή την άνιση πάλη, εκτός από τις θύμησες των αδικοχαμένων, κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, παιδικών του φίλων, που στη νουβέλα «μεταμορφώνονται» στον Σεμπάστιαν Σάμπας και τον Μπίλι Τσάντλερ, θα είναι ο Σάλιντζερ, ο Τζόυς, ο Ντοστογιέφσκι, ο Προυστ. Όλοι εκείνοι που στοίχειωναν (από τη μια) και οδηγούσαν (απ’ την άλλη) το μυαλό του, στα πιο περίεργα και επικίνδυνα μονοπάτια της λογοτεχνίας. Όλοι εκείνοι που μεγάλωναν μέσα του τα φαντάσματα της γραφής και του μύθου. Όλοι εκείνοι που τον έμαθαν να βλέπει με τα μάτια κλειστά…

Αυτό και πολλά άλλα είναι η «Στοιχειωμένη ζωή». Η ανάγνωσή της, ακόμα κι αν σε αυτή δεν «αναγνωρίζουμε» τον Τζακ Κέρουακ που ερωτευτήκαμε, κινείται στο πλαίσιο της ιστορικότητας του προσώπου. Ενός προσώπου που κινήθηκε, παράλληλα, στα όρια του μύθου και λήθης…

• Το βιβλίο του Τζακ Κέρουακ, Στοιχειωμένη Ζωή, κυκλοφορεί στα Ελληνικά από τις Εκδόσεις Πλέθρον, 2015, μτφ. Μιχ. Λαλιώτης.