Η θεωρία του χάους είναι μια μαθηματική τεχνική, στην οποία όλα τα ζητήματα για τη ζωή μπαίνουν σε ένα μη-γραμμικό σύστημα και όλοι οι παράμετροι δεν είναι γνωστές. Ο πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχει αποδείξει πολλές φορές ότι είναι λάτρης της θεωρίας του χάους. Του αρέσει να μην αποκαλύπτει την τελευταία του λέξη και να μη δείχνει ποτέ τα χαρτιά του από την αρχή του παιχνιδιού. Στο παιχνίδι της κυριαρχίας στην περιοχή –και κυρίως στο θέμα της ενέργειας– όλοι οι πρωταγωνιστές της τουρκικής πολιτικής διδάχθηκαν με οδυνηρό τρόπο ότι καμία κίνηση του Ερντογάν δεν είναι αποκομμένη από τις υπόλοιπες και σχεδόν καμία δεν είναι η τελευταία.

Του Μουράτ Ισσί

Κάθε τόσο καταγράφονται διάφορες εξελίξεις σε διάφορες «γωνίες» της τουρκικής πολιτικής, οι οποίες με μια πρώτη ματιά δεν συνδέονται μεταξύ τους, αλλά στη ροή των εξελίξεων καταλαβαίνει κανείς ότι όλα ελέγχονται από το ίδιο κέντρο λήψης αποφάσεων και έχουν άμεση σχέση μεταξύ τους. Από την οπτική γωνία των πολιτικών προσεγγίσεων θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς ότι ο Ερντογάν (και η ομάδα του) έχει αποδειχθεί ένας σημαντικός και επικίνδυνος αντίπαλος για τη διαμόρφωση της νέας Μέσης Ανατολής.

Το χάος δεν αντιπροσωπεύει μόνο τα τυχαία πρότυπα συμπεριφοράς. Η χαοτική κατάσταση του σύμπαντος είναι μια πραγματικότητα, η οποία αποτελείται από συνυφασμένους κύκλους/βρόχους. Η λειτουργία του κύκλου/βρόχου είναι να καταστρέφει επανειλημμένα τα συστήματα που ο ίδιος δημιουργεί και τα οποία προσπαθούν να ενωθούν ή επηρεάζουν τα διάφορα πρότυπα συμπεριφοράς. Ο κύκλος τα δημιουργεί, τα επηρεάζει, τα καταστρέφει και εντέλει ξαναρχίζει την ροή του.

Το δημοψήφισμα της Τουρκίας του 2017 τελείωσε με την επίσημη ανακοίνωση του Ανώτατου Εκλογικού Συμβουλίου. Από δω και πέρα, πολιτικά, θα ήταν μάταιη η αναμονή για επίσημη παραδοχή «εκλογικής ήττας» από το κράτος του Ερντογάν στη μετά-δημοψηφισματική εποχή. Μια τέτοια κίνηση του Ερντογάν, ύστερα από 15 χρόνια προσπαθειών για την ανοικοδόμηση μιας νέας μεθόδου διοίκησης, θα ανέτρεπε κάθε είδους αναλύσεις και προβλέψεις που έχουν γίνει σχετικά με το ΑΚΡ και πιο συγκεκριμένα σχετικά με τον Ερντογάν.

Όπως είχα αναφέρει και σε προηγούμενα άρθρα, ο πόλεμος μεταξύ του τουρκικού στρατού και του ΡΚΚ θα εντατικοποιηθεί και μάλιστα θα επεκταθεί στα άλλα κομμάτια του Κουρδιστάν, γεγονός που ήδη επιβεβαιώνεται.

Βομβαρδισμός της Ροζαβά και του Σεγκάλ

Οι τελευταίες κινήσεις του Ερντογάν, δηλαδή οι ταυτόχρονες αεροπορικές επιθέσεις εναντίον των ΡΚΚ/YPG στη Ροζαβά-Συρία και στο Νότιο Κουρδιστάν-Ιράκ, άνοιξαν αναμφισβήτητα τις πύλες μιας νέας περιόδου στις τουρκό-κουρδικές συγκρούσεις αλλά όχι μόνο. Οι αμερικανό-τουρκικές και ρώσο-τουρκικές σχέσεις οξύνονται και η στιγμή της απόφασης της Τουρκίας σχετικά με τις ευρώ-τουρκικές σχέσεις πλησιάζει. Όπως τόνισε ο ίδιος Ερντογάν, «αν δεν μας δέχονται στην ΕΕ, τότε εμείς οι ίδιοι θα κόψουμε τον ομφάλιο λώρο μας».

Μπορεί κανείς να θεωρήσει τις επιθέσεις των τουρκικών αεροπορικών δυνάμεων στις θέσεις των ανταρτών ως παράνομες, αλλά χρειάζεται να θυμόμαστε και ένα ακόμα σημαντικό στοιχείο: στη Μέση Ανατολή διαδραματίζεται ένας πολύ μεγάλος και περίπλοκος πόλεμος. Οι άμεσα εμπλεκόμενες χώρες είναι Ιράκ-Συρία-ΗΠΑ (μαζί με τις διάφορες, δυτικές και μη συμμαχικές δυνάμεις, όπως η Αγγλία, η Γερμανία, η Γαλλία) και η Ρωσία. Έμμεσα εμπλεκόμενες χώρες είναι η Σαουδική Αραβία, η Ιορδανία, το Ισραήλ, ο Λίβανος, το Ιράν, το Κατάρ, η Αίγυπτος και οι παραστρατιωτικές οργανώσεις που χρηματοδοτούνται και εξοπλίζονται από διάφορες χώρες, όπως η Κίνα αλλά και η Βουλγαρία, η Ρουμανία, η Σλοβακία. Όπως είχε δηλώσει ένας αξιωματικός μιας παραστρατιωτικής ομάδας, οι συγκεκριμένες ομάδες παίρνουν διαταγές από ένα κέντρο που αποτελείται από τις μυστικές υπηρεσίες δεκαπέντε διαφορετικών χωρών.

Εκτός, δηλαδή, από τις ανοικτές συγκρούσεις, πραγματοποιείται και ένα παράλληλο σκοτεινό παιχνίδι κυριαρχίας μέσω των μυστικών υπηρεσιών. Για παράδειγμα, οι πρόσφατες επιθέσεις σε άμαχο πληθυσμό πραγματοποιήθηκαν, όπως μαθεύτηκε τελικά, από μια «άγνωστη» παραστρατιωτική ομάδα για να κατοχυρώσει τη θέση της στην ανταλλαγή των διπλωματικών ομήρων του Κατάρ.

Η Τουρκία έχοντας επιθετεί ταυτόχρονα στα αναγνωρισμένα σύνορα του Ιράκ και της Συρίας, συμμετέχει πια στον τοπικό Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά η «νομιμότητα» των επιχειρήσεών της αντλείται από το Ισραήλ και τις ΗΠΑ. Τι εννοώ; Όταν το Ισραήλ διατηρεί τη δυνατότητα να επιτεθεί κατά βούληση στα στρατιωτικά σημεία της Χεζμπολάχ ή του συριακού κράτους, ή όταν οι ΗΠΑ πραγματοποιούν επίθεση κατευθείαν στο στρατιωτικό αεροδρόμιο του συριακού κράτους, δίνουν την αντίστοιχη «νομιμοποίηση» στην Τουρκία.

Πρώτον, το θέμα αυτό δημιουργεί μια νέα κατάσταση όσον αφορά τον συριακό πόλεμο, με πιο ενεργή συμμετοχή της Τουρκίας στα δεδομένα της Μέσης Ανατολής, δηλαδή σε έναν παγκόσμιο πόλεμο που εκτυλίσσεται σε τοπική κλίμακα. Επιπλέον, οι επιθέσεις της Τουρκίας πραγματοποιήθηκαν λίγο πριν από τις διπλωματικές επισκέψεις του Ερντογάν στην Ινδία, την Ευρώπη και τις ΗΠΑ. Είναι πιθανόν η Τουρκία να θέσει το κουρδικό στο τραπέζι των συνομιλιών με τις ΗΠΑ αλλά και τη Ρωσία. Επόμενο βήμα της Τουρκίας, όπως συνηθίζει ο Ερντογάν, θα είναι κοινές επιχειρήσεις με τις ΗΠΑ και τη Ρωσία.

Δεύτερον, η ενημέρωση του Δημοκρατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (ΔΚΚ) από την Τουρκία και η μη ενημέρωση των δυνάμεων του ΡΚΚ από το ΔΚΚ, αλλά και η μη καταδίκη των τουρκικών εχθρικών επιθέσεων από το ΔΚΚ, ανοίγει νέα ζητήματα στο εσωτερικό των κουρδικών διπλωματικών σχέσεων. Έως τώρα, εκτός από το ΔΚΚ και τον Μπαρζανί, όλες οι κουρδικές δυνάμεις από τα τέσσερα κομμάτια του Κουρδιστάν έχουν καταδικάσει τις τουρκικές επιθέσεις, κυρίως των θρησκευτικών χωρών Ιεζιδών του Σεγκάλ. Έτσι, οι υπόλοιπες μεγάλες κουρδικές οργανώσεις, όπως το GORAN, το YNK, το Kongra Gel, το PYD, το PKK κάλεσαν το ΔΚΚ/PDK να επανεξετάσει τη θέση του απέναντι στην Τουρκία.

Τρίτον, το ΡΚΚ κάλεσε τις εμπλεκόμενες δυνάμεις να πάρουν ανοικτά θέση εναντίον αυτών των γεγονότων, διότι κατά το ίδιο μια τέτοιου μεγέθους επιχείρηση δεν μπορεί να πραγματοποιήθηκε χωρίς την ενημέρωση και τη συναίνεση των δυνάμεων ΗΠΑ-Ρωσία.

Φαίνεται ότι ο Ερντογάν και η ομάδα του επιμένουν να εφαρμόζουν τη θεωρία του χάους, αλλά θα πρέπει να τονιστεί το εξής σημαντικό για τη συγκεκριμένη θεωρία: σύμφωνα με πολλά από τα δυναμικά συστήματα ως χαοτικά συστήματα είναι απρόβλεπτα. Όσο προχωρά ο χρόνος, οι μικρές αβεβαιότητες σχετικά με τη θέση και την ταχύτητα των σωματιδίων του συστήματος θα μεγαλώσουν, ώστε θα είναι πια αδύνατον να προβλέψει κανείς την εξέλιξη των γεγονότων.

Για τον συγγραφέα

Ο Μουράτ Ισσί είναι Διδάκτορας Ιστορίας, ΚΕΝΙ/ Κέντρο Έρευνας Νεότερης Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου