To δικαίωμα στην πόλη αποτελεί μια σημαντική ιδέα στον τομέα του αστικού σχεδιασμού που δίνει έμφαση στην προσβασιμότητα, τη συμπερίληψη και την ισότιμη συμμετοχή των πολιτών στη διαμόρφωση του αστικού τοπίου.
Συντακτική ομάδα pass-world.gr
Με πρώτο εισηγητή της, τον Ανρί Λεφέβρ, το 1968, η έννοια του δικαιώματος στην πόλη έχει σηματοδοτήσει ένα κομβικό σύνθημα σε αγώνες και κινήματα που αφορούν τον εκδημοκρατισμό των πόλεων και των διαδικασιών διαμόρφωσής τους.
Όπως έχει επισημάνει ο Ντέιβιντ Χάρβεϊ –επίσης σημαντικός εκφραστής της συγκεκριμένης ιδέας– το δικαίωμα στην πόλη αποτελεί ένα «από τα πιο πολύτιμα αλλά και πιο παραμελημένα ανθρώπινα δικαιώματά μας».
Σε άρθρο του στο New Left Review, o Χάρβεϊ σημειώνει ότι «το ερώτημα του τι είδους πόλη θέλουμε δεν μπορεί να διαχωριστεί από το ερώτημα τι είδους κοινωνικούς δεσμούς, σχέση με τη φύση, τρόπο ζωής, τεχνολογίες και αισθητικές αξίες επιθυμούμε».
«Το δικαίωμα στην πόλη είναι κάτι πολύ περισσότερο από την ατομική ελευθερία πρόσβασης στους αστικούς πόρους: είναι ένα δικαίωμα να αλλάξουμε τους εαυτούς μας αλλάζοντας την πόλη. Είναι, επιπλέον, ένα κοινό και όχι ένα ατομικό δικαίωμα, δεδομένου ότι αυτή η μεταμόρφωση εξαρτάται αναπόφευκτα από την άσκηση μιας συλλογικής δύναμης για την αναδιαμόρφωση των διαδικασιών αστικοποίησης», συμπληρώνει ο ίδιος σε έναν πυκνό ορισμό της συγκεκριμένης έννοιας.
Fons Heijnsbroek/Unsplash
Συμμετοχικός πολεοδομικός σχεδιασμός
Συγκλίνοντας σε μεγάλο βαθμό με το αίτημα του δικαιώματος στην πόλη, ο συμμετοχικός σχεδιασμός είναι μια οριζόντια προσέγγιση στον τρόπο δημιουργίας των πόλεων, που δίνει προτεραιότητα στην εμπλοκή ολόκληρης της κοινότητας στη διαδικασία λήψης αποφάσεων για το πρόσωπο των πόλεων.
Όπως επισημαίνει η Ankitha Gattupalli σε άρθρο της στο Arch Daily, η φιλοσοφία εκδημοκρατισμού των πόλεων, μέσα από το πρόταγμα της συνδημιουργίας της από όλα τα μέλη της κοινότητας, έχει αποκτήσει διεθνή δημοτικότητα.
«Η κοινοτική συνδημιουργία γίνεται εργαλείο για την απελευθέρωση κρυμμένων ευκαιριών μέσα στις πόλεις, ιδίως για την αντιμετώπιση ζητημάτων όπως ο υπερπληθυσμός, η κυκλοφορία, η δύσκολη διακυβέρνηση και ο κοινωνικός διαχωρισμός. Ο συμμετοχικός σχεδιασμός επιτρέπει στους σχεδιαστές και τις κοινότητες να ενισχύσουν τους δεσμούς της γειτονιάς και να αναπτύξουν νέες σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων και του αστικού τους περιβάλλοντος», σημειώνει η ίδια στο άρθρο της.
Όπως γίνεται σαφές, η συμμετοχή των πολιτών στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων που αφορούν τον σχεδιασμό της πόλης τους αναδεικνύει μια σειρά από οπτικές και ανάγκες, που ο παραδοσιακός «τεχνοκρατικός» και κάθετος σχεδιασμός των πόλεων παραγνωρίζει.
Από τις παραμέτρους που θέτει ο παράγοντας του φύλου μέχρι τις ανάγκες μη ευνοημένων ομάδων του πληθυσμού, η ανάδειξη των διακριτών φωνών του πληθυσμού στον αστικό σχεδιασμό είναι ικανή να δημιουργήσει μια εντελώς διαφορετική εμπειρία μέσα στην πόλη.
Από τα Λαϊκά Εργαστήρια Πολεοδομίας στους σύγχρονους πειραματισμούς
Στο βιβλίο τους Οι νέες ιδέες, οι συγγραφείς Ρεμί Νουαγιόν και Φιλίπ Βιόν-Ντυρύ (Πόλις, 2021, μτφ. Β. Καϊμάκη) αναφέρονται στον τρόπο με τον οποίο οι αγώνες για τον αστικό χώρο και τη συμμετοχική πολεοδομία ενσάρκωσαν ιστορικά ένα από τα πιο ζωντανά παραδείγματα συμμετοχικής δημοκρατίας.
Όπως επισημαίνουν, στις αρχές της δεκαετίας του 1970, στη Γαλλία, τα Λαϊκά Εργαστήρια Πολεοδομίας, στην εργατική γειτονιά Αλμά-Γκαρ της πόλης Ρουμπαί αποτέλεσαν μια τέτοια σημαντική διεργασία.
«Για μια ολόκληρη σχεδόν δεκαετία, ακτιβιστές, κάτοικοι, αρχιτέκτονες και κοινωνιολόγοι συγκεντρώνονται κάθε Τετάρτη αναπτύσσοντας μια δημοκρατία της γειτονιάς που θα καταλήξει, το 1978, στην υιοθέτηση ενός πολεοδομικού σχεδίου το οποίο ενσωμάτωνε τις βασικές αρχές του εναλλακτικού πλάνου που είχε επεξεργαστεί το λαϊκό εργαστήριο», σημειώνουν οι ίδιοι (σ. 73).
Στις σημερινές τις εκφράσεις, η ιδέα του συμμετοχικού σχεδιασμού των πόλεων περιλαμβάνει συχνά την κοινωνία των πολιτών, πολεοδόμους και σχεδιαστές των πόλεων, τις τοπικές Αρχές αλλά και φορείς του ιδιωτικού τομέα και τοπικούς επιχειρηματίες.
Όπως επισημαίνει η Ankitha Gattupalli, η UN-Habitat έχει αναπτύξει μια εργαλειοθήκη, προκειμένου να ωθήσει τις τοπικές Αρχές να κινηθούν σε μια τέτοια κατεύθυνση.
Σε αυτό το πλαίσιο, η ίδια αναφέρεται στο Summer Streets Project, στο Ελσίνκι της Φινλανδίας, όπου αξιοποιώντας το εργαλείο τεχνητής νοημοσύνης UrbanistAI, οι πολεοδόμοι ενέπλεξαν πολίτες και ιδιοκτήτες επιχειρήσεων σε μια συμμετοχική διαδικασία σχεδιασμού και κατάθεσης των οραμάτων τους για την πόλη.
Αντίστοιχα, στην Auroville της Ινδίας, 70 συμμετέχοντες, συμπεριλαμβανομένων αρχιτεκτόνων, πολεοδόμων, διεπιστημονικών εμπειρογνωμόνων και μελών της Συνέλευσης των κατοίκων, κλήθηκαν να συμμετάσχουν σε μια πρωτοβουλία που αφορούσε τον οραματισμό μιας οικολογικής ανάπτυξης της περιοχής.
Ανάλογα παραδείγματα για τον συμμετοχικό σχεδιασμό των πόλεων, κατά τρόπο που να αντανακλούν και τις ανάγκες υπό-εκπροσωπούμενων ομάδων δίνει η Ankitha Gattupalli και από την Κωνσταντινούπολη και το Καλγκάρι στον Καναδά.
«Ο συμμετοχικός αστικός σχεδιασμός είναι μια ισχυρή μεθοδολογία για την αντιμετώπιση των παγκόσμιων αστικών προκλήσεων και την απελευθέρωση του λανθάνοντος δυναμικού μέσα στις πόλεις», καταλήγει η ίδια στο άρθρο της στο Arch Daily.
Διαβάστε επίσης:
Η αρχιτεκτονική της αναπηρίας: Μια συζήτηση με τον αρχιτέκτονα Ντέιβιντ Γκίσεν
Ένα εντυπωσιακό σχολείο όπως το ονειρεύτηκαν οι μαθητές και οι μαθήτριές του
Η Ευρώπη σε Airbnb μετασχηματισμό: κινητικότητα, ιδιοκτησία και καπιταλισμός της ψηφιακής πλατφόρμας
