Η απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου των ΗΠΑ ενδυναμώνει συλλογικότητες εναντίον των αμβλώσεων σε άλλες χώρες, αλλά τροφοδοτεί επίσης τον ακτιβισμό για τα δικαιώματα των γυναικών, ιδίως στις χώρες της Λατινικής Αμερικής. Στο ρεπορτάζ τους στην El País, οι Isabel Valdés και Iker Seisdedos αναλύουν την επιρροή που μπορεί να ασκήσει σε άλλες χώρες η απαγόρευση των αμβλώσεων σε μια σειρά από πολιτείες των ΗΠΑ.
Η απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου των ΗΠΑ να ανατρέψει το προηγούμενο μισού αιώνα που έθεσε η υπόθεση Roe v. Wade και να ανακαλέσει την ομοσπονδιακή προστασία των αμβλώσεων σημαίνει ότι η χώρα δεν αποτελεί πλέον πρωτοπόρο σε αυτό το δικαίωμα στην αναπαραγωγική και σεξουαλική υγεία.
Μία κοινωνία, η οποία λειτούργησε τον τελευταίο μισό αιώνα ως καθρέφτης για τις γύρω χώρες και, γενικότερα, για αυτό που αποκαλούμε Δύση, φαίνεται πως δύναται τώρα να προκαλέσει ένα είδος ωστικού οπισθοδρομικού κύματος.
Μόλις πριν από λίγες ημέρες, κυκλοφόρησε η είδηση του ταξιδιού ενός 10χρονου κοριτσιού που έκανε έκτρωση. Έπρεπε να διασχίσει τα σύνορα μεταξύ της πολιτείας του Οχάιο και της Ιντιάνα. Μετά την ανατροπή της απόφασης Roe v. Wade, το Οχάιο δεν επιτρέπει τις αμβλώσεις πέραν της έκτης εβδομάδας, ακόμη και στην περίπτωση αυτής της ανήλικης: έγκυος μετά από βιασμό από έναν 27χρονο άνδρα.
Αυτό που ακολούθησε ήταν μια ζοφερή πολιτική και δημοσιογραφική διαμάχη που δείχνει το βαθμό στον οποίο η άμβλωση συνιστά ένα από τα πιο πολωτικά θέματα. Ο πρόεδρος Τζο Μπάιντεν επικαλέστηκε την υπόθεση στην ομιλία του με την οποία ανακοίνωσε εκτελεστικό διάταγμα με δειλά μέτρα για την αντιμετώπιση των απαγορεύσεων, ενώ τα συντηρητικά μέσα ενημέρωσης αμφισβήτησαν την ιστορία, καθώς και την ίδια την ύπαρξη του κοριτσιού.
Αυτή η νέα πραγματικότητα προδιαγράφει ένα ζοφερό μέλλον για τα κορίτσια και τις εφήβους στην Αμερική, δύο από τις πιο ευάλωτες ομάδες: σύμφωνα με το Ινστιτούτο Guttmacher, φορέα αναφοράς για το θέμα στις Ηνωμένες Πολιτείες.
4.460 εγκυμοσύνες καταγράφηκαν σε παιδιά κάτω των 15 ετών το 2017 (το τελευταίο έτος για το οποίο υπάρχουν διαθέσιμα στατιστικά στοιχεία). Από αυτές, το 44% κατέληξε σε έκτρωση.
Ταυτόχρονα, η απαγόρευση ξεπερνά το ζήτημα του φύλου και γίνεται ζήτημα τάξης.
Διότι, οι πλούσιες και λευκές γυναίκες θα έχουν πρόσβαση στην άμβλωση χωρίς πρόβλημα. Τα μεγάλα θύματα θα είναι οι φτωχές και οι έγχρωμες γυναίκες. Θα αναγκαστούν να ταξιδέψουν σε άλλα κράτη για να ασκήσουν το δικαίωμά τους και δεν θα έχουν τους πόρους για να το πράξουν.
Αυτή η ανισότητα εισάγει μια παλιά διχοτόμηση: είτε ασφαλής άμβλωση, αν υπάρχουν διαθέσιμοι πόροι, είτε παράνομες πρακτικές, με τον επακόλουθο κίνδυνο για την υγεία των γυναικών.
Περίπου οι μισές πολιτείες των ΗΠΑ, συγκεντρωμένες στο Νότο και στις μεσοδυτικές πολιτείες σκοπεύουν να απαγορεύσουν τις εκτρώσεις. Συμπτωματικά, πάνω από το ήμισυ του μαύρου πληθυσμού της χώρας ζει στο Νότο, όπου Αφροαμερικανοί, ισπανόφωνοι και ιθαγενείς αποτελούν το μεγαλύτερο ποσοστό.
Σε διάφορα ευρωπαϊκά κράτη, δεξιοί και ακροδεξιοί πολιτικοί πανηγύρισαν την απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου. Σε άλλες χώρες, βρήκαν την ευκαιρία να ανοίξουν ξανά, λίγο πολύ εμμέσως, μια συζήτηση που σε πολλές από αυτές υποτίθεται ότι είχε κλείσει.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο, για παράδειγμα, στις 28 Ιουνίου, ο συντηρητικός βουλευτής Danny Kruger δήλωσε ότι δεν συμφωνεί ότι «οι γυναίκες χρήζουν του απόλυτου δικαιώματος στη σωματική αυτονομία». Την ίδια ημέρα, ο Dominic Raab, επίσης συντηρητικός, δήλωσε ότι έχει αμφιβολίες σχετικά με την προτεινόμενη συμπερίληψη των δικαιωμάτων άμβλωσης στο επερχόμενο νομοσχέδιο της χώρας.
Στην Ισπανία, το Vox μίλησε για «μία αχτίδα ελπίδας που ενθαρρύνει τους Ευρωπαίους στον αγώνα για τα δικαιώματα των αθώων», ενώ χιλιάδες άνθρωποι διαδήλωσαν κατά των αμβλώσεων στα τέλη Ιουνίου στη Μαδρίτη. Ταυτόχρονα, η ισπανική κυβέρνηση καταδίκασε αυτή την οπισθοδρόμηση των δικαιωμάτων στις Ηνωμένες Πολιτείες. Η μεταρρύθμιση του νόμου περί αμβλώσεων, η οποία διευρύνει τα δικαιώματα, βρίσκεται κοντά στην ψήφιση και η Γαλλία ενεργοποίησε ένα νομοσχέδιο για την προστασία των αμβλώσεων στο Σύνταγμα.
Το τι θα συμβεί στη συνέχεια είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με το ποιος κυβερνά σε κάθε χώρα.
Η νομικός και ιστορικός Mary Ziegler, κορυφαία ειδικός στην υπόθεση Roe v. Wade και στις νομικές, κοινωνικές και πολιτικές συνέπειές της, επισημαίνει ότι η εξουσία που για δεκαετίες διαμόρφωνε τα ήθη και έθιμα των γειτόνων της δεν αποτελεί πλέον «πρότυπο για πολλές χώρες, οι οποίες κινούνται προς την αντίθετη κατεύθυνση».
Βήματα προς τα πίσω, τα οποία η Shoshanna Ehrlich, καθηγήτρια Γυναικείων Σπουδών, Σπουδών Φύλου και Σεξουαλικότητας στο Πανεπιστήμιο της Μασαχουσέτης, λέει ότι λαμβάνουν χώρα εδώ και πολύ καιρό. «Η ανατροπή αυτού του δικαιώματος και η πιθανότητα ότι τουλάχιστον οι μισές πολιτείες θα απαγορεύσουν τις αμβλώσεις μετά την ανατροπή της υπόθεσης Roe v. Wade σημαίνει ότι οι ΗΠΑ χάνουν αυτή την ηγετική θέση».
Η σκυτάλη για την προστασία των δικαιωμάτων των γυναικών στην αναπαραγωγική και σεξουαλική υγεία ανήκει πλέον στη Λατινική Αμερική και τη Marea Verde.
Για το κίνημα υπέρ της προστασίας του δικαιώματος της άμβλωσης, ο δρόμος της επιρροής είναι τώρα αντίστροφος: στις διαδηλώσεις που ακολούθησαν την απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου, ήταν το πράσινο χρώμα, συνώνυμο στη Λατινική Αμερική με τον αγώνα των γυναικών για τα δικαιώματά τους, αυτό που υπερίσχυσε.
Εμπνευσμένη από τα μαντήλια των Μητέρων της Πλατείας του Μαΐου στο Μπουένος Άιρες, μια ομάδα γυναικών τα φόρεσε για πρώτη φορά το 2003 σε μια διαδήλωση στο Ροζάριο (Αργεντινή). Όταν η Γερουσία της Αργεντινής νομιμοποίησε τις αμβλώσεις τον Δεκέμβριο του 2020, το πράσινο είχε ήδη εξαπλωθεί σε χώρες όπως το Μεξικό, η Χιλή και το Περού.
Στις Ηνωμένες Πολιτείες το πράσινο προωθείται από μια πρόσφατα δημιουργηθείσα οργάνωση, την Rise Up 4 Abortion Rights, η οποία γεννήθηκε τον περασμένο Φεβρουάριο στη σκιά του Bob Avakian, ηγέτη του Επαναστατικού Κομμουνιστικού Κόμματος, και εν μέσω επικρίσεων περί «πολιτιστικής οικειοποίησης» ενός συμβόλου της λατινoαμερικανικής κοινότητας.
Για την Catalina Martínez Coral, περιφερειακή διευθύντρια του Κέντρου Αναπαραγωγικών Δικαιωμάτων, μιας από τις κορυφαίες οργανώσεις της χώρας, η υιοθέτηση του πράσινου είναι μία καλή είδηση, διότι δείχνει ότι «ανήκουμε όλοι στο ίδιο κίνημα».
Όσον αφορά την πιθανή επιρροή που θα μπορούσε να έχει η απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου σε άλλες χώρες που βρίσκονται σε απαγορευτική πορεία, όπως η Ουγγαρία ή η Πολωνία, οι ακτιβιστές στις Ηνωμένες Πολιτείες φοβούνται ότι θα μπορούσε να αποτελέσει έμπνευση η νομοθετική καινοτομία S.B. 8 του Τέξας που είναι γνωστή ως ο «νόμος για τον χτύπο της καρδιάς», ο οποίος μείωσε τον περασμένο Σεπτέμβριο το όριο για τη διακοπή μιας εγκυμοσύνης στις έξι εβδομάδες, οπότε θεωρείται ότι το έμβρυο αρχίζει να καταγράφει ζωτικά σημεία (η επιστήμη θεωρεί, ωστόσο, τις 23 εβδομάδες).
Σχεδιάστηκε για να παρακάμψει τον δικαστικό έλεγχο με την ενσωμάτωση μιας σειράς άρθρων που ενθαρρύνουν ανώνυμους πολίτες να ενεργούν ως αστυνομικοί και να καταγγέλλουν όσους εκτελούν ή βοηθούν τη διαδικασία της έκτρωσης· από μία νοσοκόμα έως έναν οδηγό ταξί που μεταφέρει την ασθενή στην κλινική.
Συνοριακά δίκτυα
Ακριβώς προς την αντίθετη κατεύθυνση, στο Μεξικό δημιουργούνται δίκτυα συνοριακής συνοδείας. Η Rebeca Ramos, διευθύντρια της GIRE (Grupo de Información en Reproducción Elegida), εξηγεί ότι «στα σύνορα με τις Ηνωμένες Πολιτείες υπάρχουν δίκτυα υποστήριξης για την πρόσβαση στην ιατρική άμβλωση».
Σύμφωνα με την Ramos «η απαγόρευση δεν επηρεάζει μόνο τις γυναίκες στις ΗΠΑ, αλλά όλες μας».
Το ίδιο υποστηρίζει και η Crister DelaCruz, κόρη Φιλιππινέζων μεταναστών. Οι γονείς της ήρθαν στις Ηνωμένες Πολιτείες «σε αναζήτηση μιας ελευθερίας που δεν απολάμβαναν στην πατρίδα τους». Σήμερα είναι διευθύντρια επικοινωνίας της Planned Parenthood Global, του διεθνούς βραχίονα της ΜΚΟ με τη μεγαλύτερη επιρροή για τα αναπαραγωγικά δικαιώματα των γυναικών στη χώρα, η οποία, στο πλαίσιο της υπερπόντιας αποστολής της, συνεργάζεται με περίπου 70 οργανώσεις στη Λατινική Αμερική και την Αφρική.
Η DelaCruz δεν μπορεί να πιστέψει ότι ο τόπος της υπόσχεσης στον οποίο μετανάστευσε η οικογένειά της έχει γίνει μια χώρα η οποία ενθαρρύνει όλους εκείνους που θέλουν να ελέγχουν τα σώματά μας. Οι Ηνωμένες Πολιτείες ευθυγραμμίστηκαν με χώρες όπως η Νικαράγουα, το Ελ Σαλβαδόρ, η Βραζιλία και η Γουατεμάλα, δίνοντας στα πιο απαγορευτικά κράτη (26 από τα 50 είναι διατεθειμένα να αναλάβουν δράση κατά των αναπαραγωγικών δικαιωμάτων των γυναικών) την εξουσία να νομοθετήσουν για το ζήτημα.
Για την ίδια, η απαγόρευση αυτή «αποτελεί μέρος μιας παγκόσμιας επίθεσης στα ανθρώπινα δικαιώματα. Υπάρχουν επίσης μέρη όπου η πρόσβαση στην αντισύλληψη, η σεξουαλική ελευθερία των γυναικών ή τα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ κινδυνεύουν», εξηγεί.
«Ευτυχώς», προσθέτει, «αυτό το οπισθοδρομικό κύμα έρχεται σε μια εποχή που υπάρχουν ενθαρρυντικά σημάδια σε χώρες της Λατινικής Αμερικής, όπως η Κολομβία, ο Ισημερινός ή το Μεξικό. Όπως και στην Κένυα, όπου το Ανώτατο Δικαστήριο μόλις αναγνώρισε το συνταγματικό δικαίωμα στη διακοπή της εγκυμοσύνης».
Από το Μεξικό, η Ramos, διευθύντρια της GIRE, βλέπει τα ίδια σημάδια και διευκρινίζει πως «αν και η υπόθεση Roe v. Wade χρησιμοποιήθηκε σε διαφορετικές χρονικές στιγμές σε ορισμένα δικαστήρια, όπως τα μεξικανικά ή τα κολομβιανά, για να ακολουθηθεί αυτή η πορεία,
το δικαίωμα στην άμβλωση στη Λατινική Αμερική αναπτύχθηκε υπό μια άλλη οπτική γωνία, αυτή του δικαιώματος στην υγεία των γυναικών».
Πιστεύει ότι τα ενθαρρυντικά βήματα στην περιοχή είναι «σταθερά». «Αυτό που έχουμε εμείς οι φεμινίστριες είναι ότι κοιτάμε η μία την άλλη και μεταξύ όλων μας χτίζουμε πολύ γρήγορα, οπότε νομίζω ότι στην περιοχή θα έχει αντίκτυπο η αντίδρασή μας, η υπεράσπιση των δικαιωμάτων μας, γιατί τα δικαιώματά των Αμερικανών γυναικών είναι και δικά μας δικαιώματα», υπογραμμίζει.
Η Ehrlich, καθηγήτρια του Πανεπιστημίου της Μασαχουσέτης, λέει ότι η ανατροπή της υπόθεσης Roe v. Wade στέλνει «ένα ηχηρό και σαφές μήνυμα για την ακλόνητη αποφασιστικότητα των ακτιβιστών κατά των αμβλώσεων».
Το γεγονός ότι η άμβλωση μπορεί να μην θεωρείται πια θεμελιώδες δικαίωμα «με βάση την προστασία του εμβρύου, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι καταστροφικές συνέπειες στην πραγματική ζωή αποδεικνύει τη συνεχιζόμενη δύναμη και ισχύ του μισογυνισμού αλλά και τη σημασία του παγκόσμιου φεμινιστικού ακτιβισμού.
Κανένας φόβος. Θα οργανωθούμε και θα αντισταθούμε ακόμη περισσότερο».
Το ρεπορτάζ των Isabel Valdés και Iker Seisdedos, που παρουσιάζεται στο παρόν άρθρο, δημοσιεύτηκε στην El País, στις 18 Ιουλίου 2022.
