Από τα τέλη Μαρτίου 2017, στη Ρωσία αναπτύσσεται ένα δυναμικό κύμα διαδηλώσεων ενάντια στη διαφθορά, με μεγάλη συμμετοχή των νέων. Η κυβέρνηση αντιδρά με μαζική και βίαιη καταστολή. Σύμφωνα με την οργάνωση βάσης OVD-Info, μετά την τελευταία μαζική πορεία της 12ης Ιουνίου, οι συλληφθέντες/είσες έχουν φτάσει στους 1.700, στην πλειοψηφία των οποίων έχουν απαγγελθεί κατηγορίες.
Το γεγονός που πυροδότησε τις μαζικές αντικυβερνητικές διαδηλώσεις στους δρόμους της Μόσχας, της Αγίας Πετρούπολης και άλλων πόλεων της Ρωσίας, ήταν ένα βίντεο που έδωσε στη δημοσιότητα το Ίδρυμα Ενάντια στη Διαφθορά (Anti-Corruption Foundation), με επικεφαλής τον Αλεξέι Ναβάλνι, στις αρχές Μαρτίου.
Το βίντεο διατυπώνει την κατηγορία για μεγάλης κλίμακας διαφθορά του πρωθυπουργού της χώρας Ντιμίτρι Μεντβέντεφ, παρουσιάζοντας στοιχεία και έγγραφα, σύμφωνα με τα οποία ο Μεντβέντεφ έχει αποκτήσει μια τεράστια περιουσία ακινήτων, ξενοδοχειακών μονάδων, off-shore και σκαφών μέσω ενός εικονικού δικτύου φιλανθρωπικών δραστηριοτήτων που ελέγχεται από συνεργάτες και φίλους του.
Ο Ναβάλνι έχει ήδη ανακοινώσει ότι θα θέσει υποψηφιότητα στις προεδρικές εκλογές του 2018. Αποτελεί μια πολιτική φυσιογνωμία που έχει κερδίσει μεγάλη πολιτική απήχηση στη ρωσική κοινωνία μέσα από την πολύχρονη καμπάνια του ενάντια στη διαφθορά πολιτικών αξιωματούχων. Η ενεργητική παρουσία του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, μέσα από τα οποία έχει διαχύσει και καλέσματα για τις αντικυβερνητικές διαδηλώσεις, τον καθιστούν ιδιαίτερα επιδραστικό στους νέους, ενώ πολλοί αναλυτές βλέπουν στο πρόσωπό του τη μοναδική ισχυρή αντιπολιτευόμενη φωνή προς το Κρεμλίνο.
Ο Ναβάλνι συνελήφθη πριν από την πορεία της προηγούμενης εβδομάδας με την κατηγορία της «κατ’ εξακολούθηση διοργάνωσης παράνομων συγκεντρώσεων» και καταδικάστηκε σε 30 ημέρες φυλάκιση. Μολονότι ο Ναβάλνι αποτελεί αναμφίβολα ένα σημείο αναφοράς των νεολαιίστικων διαδηλώσεων, ακτιβιστές του κινήματος επισημαίνουν τον κίνδυνο μιας συρρίκνωσης των αντικυβερνητικών διαδηλώσεων σε ένα είδος προεκλογικής καμπάνιας του Ναβάλνι.
Σύμφωνα με τον ιστορικό και πολιτικό αναλυτή Ilya Budraitskis, το κίνημα των διαδηλώσεων συγκεντρώνει στους κόλπους του πολλές διαφορετικές κοινωνικές δυνάμεις, πολλές οργανώσεις βάσης χωρίς μια κοινή πολιτική πλατφόρμα, και συνδέεται με διεκδικήσεις ενάντια στην αυξανόμενη φτώχεια, τη συρρίκνωση του κράτους-πρόνοιας και την έλλειψη κρατικής διαφάνειας. Αυτό, κατά τον ίδιο σημαίνει, ότι η ταύτιση του κινήματος με ένα προσωποκεντρικό μοντέλο θα αποδυνάμωνε τη μεγάλη δυναμική που εμφανίζει, ιδιαίτερα στις πιο υποβαθμισμένες περιοχές της Ρωσίας.
Μια νέα γενιά πολιτικοποίησης
Οι διαδηλώσεις των τελευταίων μηνών είναι οι μεγαλύτερες μετά από εκείνες του 2011-2012 που οργανώθηκαν ως αντίδραση στα αποτελέσματα των βουλευτικών εκλογών της ίδιας χρονιάς, όπου το κυβερνών κόμμα του Πούτιν «Ενωμένη Ρωσία» κατηγορήθηκε για νοθεία.
Απέναντι στην «Επανάσταση του Χιονιού», όπως ονομάστηκε από τα διεθνή μέσα η συγκεκριμένη λαϊκή κινητοποίηση, η κυβέρνηση του Πούτιν αντέδρασε με μια σειρά νομοθετικών μέτρων που περιόριζαν τα δικαιώματα δημοκρατικής διαμαρτυρίας, μεταξύ των οποίων την ελευθερία του συνέρχεσθαι, ενώ πολλοί από τους διαδηλωτές διώχθηκαν δικαστικά. Σήμερα η κυβέρνηση του Πούτιν επιδιώκει να εφαρμόσει την ίδια στρατηγική εκφοβισμού, με χιλιάδες συλλήψεις και καταγεγραμμένα περιστατικά αστυνομικής βίας, ενώ οι δικαστικές αρχές συντάσσουν κατηγορητήρια εναντίον των διαδηλωτών.
Σύμφωνα με τον Roman Dobrokotov, δημοσιογράφο και ακτιβιστή στη Ρωσία, αν οι διαδηλώσεις της «Επανάστασης του Χιονιού» ήταν η αντίδραση της «διαψευσμένης ελπίδας» μιας γενιάς που ήλπισε στις υποσχέσεις ευημερίας της κυβέρνησης Πούτιν, το σημερινό κύμα αντίδρασης είναι αυτό της «απελπισίας» μιας γενιάς που δεν έχει ζήσει καμία άλλη πολιτική δύναμη στην εξουσία.
Όπως επισημαίνει ο ίδιος, είναι μια γενιά μεγαλωμένη μέσα στον ασφυκτικό έλεγχο της πληροφόρησης και των κυρίαρχων μέσων από την κυβέρνηση, η οποία αναπτύσσει έντονα αντανακλαστικά αντίδρασης απέναντι στη διαφθορά και ενημερώνεται μέσα από τη νέα κουλτούρα διάχυσης της πληροφορίας του Διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.
Είναι η πρώτη φορά που μαθητές σχολείων και φοιτητές κατεβαίνουν τόσο μαζικά στους δρόμους για να διαδηλώσουν ότι νιώθουν εξαπατημένοι. Aποτελούν το δημογραφικό κοινό που η τηλεοπτική προπαγάνδα δεν μπορεί να αγγίξει πλέον, σύμφωνα με πολλούς αναλυτές.
Οι συγκεντρώσεις της 12ης Ιουνίου ήταν ειρηνικές, με τραγούδια και συνθήματα για την παραίτηση του Μεντβέντεφ και κατά του Πούτιν. Ωστόσο, διακρίνονταν από την αποφασιστικότητα των συγκεντρωμένων να διαδηλώσουν παρά τις συλλήψεις και τον εκφοβισμό των αστυνομικών αρχών ότι θα καταγράψουν όσους θα παρευρεθούν στις «παράνομες» διαδηλώσεις. Ο ίδιος ο Ναβάλνι δεν κατόρθωσε ποτέ να φτάσει στη συγκέντρωση της πλατείας Tβερσκάγια στη Μόσχα, καθώς συνελήφθη από την αστυνομία την ώρα που έβγαινε από το διαμέρισμά του (για δεύτερη φορά το τελευταίο διάστημα, ενώ τον Απρίλιο δέχθηκε επίθεση από άγνωστο που του έριξε μια χημική ουσία στο πρόσωπο, προκαλώντας του σοβαρή βλάβη στην όραση).
Την επομένη της διαδήλωσης ο δήμαρχος της Μόσχας Σεργκέι Σομπιάνιν χαρακτήρισε τις διαδηλώσεις «επικίνδυνη πρόκληση», ενώ παρείχε στήριξη στις αστυνομικές δυνάμεις απέναντι στην κριτική που δέχθηκαν από τη διεθνή κοινή γνώμη, λέγοντας ότι «αν οι δυνάμεις επιβολής του νόμου είχαν αντιδράσει διαφορετικά, αυτό θα οδηγούσε σε απρόβλεπτες καταστάσεις». Από την πλευρά του ο Πούτιν, την ημέρα των διαδηλώσεων, που ήταν άλλωστε και η εθνική γιορτή Ημέρα της Ρωσίας, επέλεξε να εκφωνήσει ένα λόγο για την «ευημερούσα» Ρωσία και την αφοσίωση στην πατρίδα.
Όπως αναλύεται από τη δημοσιογράφο Masha Lipman, καθώς οι προεδρικές εκλογές του 2018 πλησιάζουν, η διοίκηση Πούτιν βρίσκεται μπροστά σε ένα σοβαρό δίλημμα αναφορικά με το κύμα αυτής της νεολαιίστικης αντίδρασης στους δρόμους. Είτε θα επιμείνει στον δρόμο της σκληρής καταστολής, επιβάλλοντας ποινές μακράς φυλάκισης σε αντιπολιτευόμενες φωνές και εξαφανίζοντας τον Ναβάλνι από το προσκήνιο –μια τακτική που μέχρις στιγμής μοιάζει να ενδυναμώνει την αποφασιστικότητα των διαδηλώσεων– ή θα επιλέξει να τον αφήσει ελεύθερο με τον κίνδυνο εκείνος να κεφαλαιοποιήσει πολιτικά στις εκλογές την αναδυόμενη κοινωνική δυσαρέσκεια.
Σε κάθε περίπτωση φαίνεται ότι αυτή τη στιγμή στη Ρωσία –όπως και στην περίπτωση των φετινών μεγάλων διαδηλώσεων στη Ρουμανία εναντίον της διαφθοράς– οι νέοι μετατρέπονται σε κεντρικούς δρώντες για την κοινωνική αμφισβήτηση και τη διάρρηξη μιας φαινομενικής συναίνεσης απέναντι στο κυρίαρχο πολιτικό σύστημα, που μέχρι πρόσφατα έμοιαζε ακλόνητη.
Συντακτική ομάδα pass-world
