To Facebook ελέγχει και φιλτράρει την πληροφόρησή μας, με τρόπους που ενδέχεται να είναι καταστροφικοί για τη δημοκρατία. Πρέπει να αρχίσουμε να ανοικοδομούμε τις τοπικές κοινότητες για να αποτρέψουμε τα αρνητικά πολιτικά του αποτελέσματα.

Της Carolina Mila

Θεωρητικά, το Facebook είναι ένα εργαλείο που στοχεύει στη διασύνδεση και τον εκδημοκρατισμό. Με αυτόν τον τρόπο το έχει παρουσιάσει πολλές φορές ο ιδρυτής του, Μαρκ Ζούκερμπεργκ, υποστηρίζοντας ότι στόχος του είναι να «δημιουργήσει μια παγκόσμια κοινότητα» που υπερβαίνει τα εθνικά σύνορα και «εκδημοκρατίζει την πληροφόρηση», διευκολύνοντας την πρόσβαση σε αυτήν και την κυκλοφορία της.

Από τη δημιουργία του, το 2004, το Facebook μετατράπηκε από μια περιορισμένη πλατφόρμα για τους φοιτητές του Harvard σε κυρίαρχο μέσο στον χώρο του Διαδικτύου. Σήμερα, συνδεόμαστε στο Facebook όχι μόνο για να σχολιάσουμε τη φωτογραφία ενός φίλου, αλλά για να ενημερωθούμε για όσα συμβαίνουν στον κόσμο.

Από τότε που ξεπέρασε τη Google το 2015, το Facebook έχει καταστεί ηγετική εφαρμογή στην καθοδήγηση των χρηστών προς περιεχόμενα πληροφόρησης εκτός της ίδιας της πλατφόρμας.

Σήμερα το Facebook έχει 2,13 δισ. χρήστες, ενώ το Twitter έχει μόλις 332 εκατομμύρια χρήστες.

Οι άνθρωποι δείχνουν να προτιμούν το Facebook επειδή είναι περισσότερο προσανατολισμένο στην κοινωνική αλληλεπίδραση, από ό,τι στην ανάλυση. Έχει υπάρξει τόσο αποτελεσματικό που οι άνθρωποι εξακολουθούν να το χρησιμοποιούν παρά το ότι γνωρίζουμε ότι οι πληροφορίες μας πουλιούνται σε εταιρίες marketing, που τις χρησιμοποιούν για να μας πουλήσουν με τη σειρά τους πράγματα.

«Ένα κλειστό κύκλωμα ανατροφοδότησης της κοινωνικής αναγνώρισης». Με αυτόν τον τρόπο, περιέγραψε το Facebook, o πρώτος πρόεδρός του, Σον Πάρκερ, σε μια δήλωση που έκανε πέρυσι, στη Φιλαδέλφεια.

«Γνωρίζαμε ότι θα χρειαζόταν κάποιες φορές να προκαλούμε μια μικρή έκκριση ντοπαμίνης είτε μέσω κάποιου like είτε μέσω του σχολιασμού μιας προσωπικής φωτογραφίας», πρόσθεσε ο Πάρκερ.

Οι δημιουργοί του Facebook γνώριζαν ότι αυτός ήταν ο καλύτερος τρόπος για να διασφαλίσουν ότι οι χρήστες θα παραμείνουν συνδεδεμένοι στην εφαρμογή για περισσότερη ώρα. Γνώριζαν τον τρόπο να εκμεταλλευτούν την ανθρώπινη ανάγκη για επαφή και αποδοχή. Και η επιτυχία της εφαρμογής οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην ιδιαίτερα εθιστική φύση του.

Mια αγχώδης διαταραχή, με την ονομασία Fomo, έχει διαγνωστεί σε παιδιά και εφήβους, η οποία πυροδοτείται από την επιθυμία για δημοφιλία στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Υπάρχει, επίσης, μια μεγάλη συζήτηση για το πώς θα αντιμετωπίσουμε στο προσεχές μέλλον τον εθισμό από τα social media ως απειλή για τη δημόσια υγεία.

To Facebook διαδραματίζει, επίσης, πρωταγωνιστικό ρόλο στην πολιτική επιρροή και στην κινητοποίηση των πολιτών. Στα καλύτερά του, ενίσχυσε τις διαδικασίες της Αραβικής Άνοιξης, επιτρέποντας στους ακτιβιστές να οργανωθούν και να μοιραστούν πληροφορίες που ήταν απαγορευμένες από τα καθεστώτα. Το ίδιο συνέβη και στην περίπτωση των πορειών στην Κολομβία, τον Οκτώβριο του 2016, όπου η συμφωνία ειρήνης βρέθηκε να κινδυνεύει.

Στα χειρότερά του, επηρέασε τις τελευταίες αμερικανικές εκλογές, παρουσιάζοντας ψευδείς ειδήσεις και αναξιόπιστες πληροφορίες στην ίδια δεξαμενή με σοβαρές ειδήσεις.

Το Facebook έχει επιφέρει συνέπειες που κανένας δεν θεωρούσε πιθανές. Στην αρχή, έμοιαζε ξεκάθαρο ότι ενίσχυε την ελεύθερη ανταλλαγή πληροφόρησης ανάμεσα στους πολίτες, αλλά με την πάροδο του χρόνου αποκαλύφθηκε ότι ο τρόπος με τον οποίο παρουσιάζει την πληροφορία επηρεάζει τόσο ισχυρά τους χρήστες που έχει μετατραπεί σε μέσο υπονόμευσης της διαφωνίας.

Πολλοί άνθρωποι αισθάνονται προστατευμένοι από τις περιπλοκές του Facebook, επειδή χρησιμοποιούν την εφαρμογή ως πηγή ενημέρωσης για πληροφορίες που τους ενδιαφέρουν, ή για νέα που ενδιαφέρουν τους φίλους τους. Αλλά ακόμα και αυτός ο τρόπος εμπλοκής με το Facebook δεν είναι εντελώς ακίνδυνος.

Η αλήθεια είναι ότι οι άνθρωποι δεν βλέπουν όσα δημοσιεύουν οι επαφές τους. Βλέπουν όσα επιλέγει η πλατφόρμα να τους δείξει με βάση έναν αλγόριθμο, που το Facebook δεν αποκαλύπτει και του οποίου ο στόχος δεν είναι σαφής.

Το γεγονός αυτό –σε συνδυασμό με την κερδοφορία του Facebook από την πληροφόρησή μας– μειώνει τη διαδικτυακή ελευθερία. Αποφασίζει τι πρέπει να διαβάζουν οι άνθρωποι και καθορίζει τάσεις. Το Facebook δείχνει τη δύναμη της ανθρώπινης ανάγκης για σύνδεση με τους άλλους.

Είναι η ανάγκη να βλέπεις άλλους ανθρώπους και να σε βλέπουν, η ανάγκη να συμμετέχεις σε κάτι. Με κάνει να σκεφτώ ότι ίσως, εδώ και κάποιο διάστημα, η ταχύτητα των πόλεων και η αμεσότητα των μίντια, κάνει τους ανθρώπους να απομονώνονται, χωρίς να είναι σίγουροι πια με ποιο τρόπο μπορούν να αλληλεπιδράσουν με άλλους, πέρα από τον ίδιο των εαυτό τους.

Σταδιακά, περνάμε όλο και λιγότερο χρόνο στον δρόμο, όλο και λιγότερο γνωρίζουμε τους γείτονές μας. Σταδιακά, τα θέματα της κοινότητας αντιμετωπίζονται από τις τοπικές αρχές και όχι από τους κατοίκους. Η πολιτική μας συμμετοχή δεν μπορεί να συρρικνώνεται σε ένα σχόλιο στο προφίλ των υποψηφίων στις εκλογές.

Δεν πρέπει να θυσιάσουμε μια ζωντανή τοπική κοινότητα που βρίσκεται εδώ, μέσα στην καθημερινότητά μας, στο όνομα μιας αφηρημένης παγκόσμιας κοινότητας. Πρέπει να ξαναγυρίσουμε στους δρόμους μας. Πρέπει να πιστεύουμε περισσότερο στους ανθρώπους από ό,τι στην τεχνολογία.

Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο !Pacifista!, στις 22 Φεβρουαρίου 2018.

Για τη συγγραφέα

Η Carolina Mila είναι δημοσιογράφος και παρουσιάστρια ειδήσεων, με έδρα τη Χιλή.