Ξεκίνησε από το hashtag #BlackLivesMatter και εξελίχθηκε σε ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα κινήματα αντί-ρατσισμού στις ΗΠΑ. Ο θάνατος του δεκαεπτάχρονου Αφροαμερικανού Τρέιβον Μάρτιν, το 2012, και η αθώωση του Τζορτζ Ζίμερμαν για τη δολοφονία του, έναν χρόνο αργότερα, πυροδότησαν μαζικές κινητοποιήσεις των αφροαμερικανικών κοινοτήτων, ενάντια στον θεσμικό ρατσισμό και τη βία του κράτους.

Της Βασιάννας Κωνσταντοπούλου

Τρεις ακτιβίστριες του μαύρου κινήματος, η Αλίσια Γκάρζα (Alicia Garza), η Πατρίς Κάλορς (Patrisse Cullors) και η Οπάλ Τομέτι (Opal Tometi) πήραν την πρωτοβουλία ενός διαδικτυακού καλέσματος για πολιτική δράση ενάντια στις διαφορετικές μορφές φυλετικής βίας, καταπίεσης και καταστρατήγησης των δικαιωμάτων στην αμερικανική κοινωνία. Στόχος ήταν η δημιουργία ενός κινήματος που θα υπερβαίνει τα social media και θα μεταφέρει στον δρόμο τις πολιτικές διεκδικήσεις του μαύρου κινήματος.

Έκτοτε, οι #BlackLivesMatter έχουν μετατραπεί σε ένα μαζικό και αποκεντρωμένο πολιτικό κίνημα, με διαφορετικές μορφές παρέμβασης στον δημόσιο χώρο: πορείες και συγκεντρώσεις, ακτιβιστική δράση, δικτύωση με άλλες οργανώσεις του μαύρου κινήματος, πολιτική και κοινωνική δουλειά βασισμένη στην κοινότητα και τοποθετήσεις στον δημόσιο πολιτικό διάλογο. Ταυτόχρονα, η δράση τους έχει προκαλέσει την αντίδραση του συντηρητικού κομματιού του αμερικανικού πολιτικού συστήματος και της κοινωνίας, που αρνείται την ύπαρξη φυλετικής βίας και διακρίσεων και βλέπει στο πρόσωπό τους μια επικίνδυνη και ριζοσπαστική πολιτική κίνηση.  Τον Αύγουστο του 2014, συνδιοργάνωσαν τη μεγάλη «Πορεία Ελευθερίας» στο Φέργκιουσον, ενάντια στη δολοφονία του δεκαοκτάχρονου Μάικλ Μπράουν από τον αστυνομικό Ντάρεν Γουίλσον, στην οποία συμμετείχαν ακτιβιστές και οργανώσεις από όλη τη χώρα.

Τι διαφοροποιεί, όμως, τους #BlackLivesMatter μέσα στην ιστορία του κινήματος για τα δικαιώματα των μαύρων στην Αμερική; Πέρα από την αυξανόμενη δημοφιλία τους, που χρησιμοποιείται με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους από τα μέσα ενημέρωσης, υπάρχουν ορισμένα ιδεολογικά και οργανωτικά χαρακτηριστικά που συγκροτούν μια διακριτή πολιτική ταυτότητα. Όπως υποστηρίζουν, το κίνημα δεν περιορίζεται αποκλειστικά στον αγώνα ενάντια στις δολοφονίες και τη βία που βιώνουν οι αφροαμερικανικές κοινότητες της Αμερικής. Φέρνει στο προσκήνιο και τις πολλαπλές μορφές διακρίσεων, ανισότητας και ηγεμονισμού που αναπτύσσονται μέσα στο ίδιο το μαύρο απελευθερωτικό κίνημα.

Όπως γράφει ο Ντάρνελ Μούρ (Darnell Moore), μέλος των #BlackLivesMatter, στην ιστορία του μαύρου κινήματος, το ζήτημα της απελευθέρωσης θεωρούνταν κυρίως δουλειά των μαύρων αντρών. Η συμβολή των γυναικών και των LGBTQ συντρόφων και συντροφισσών στον αγώνα αντιμετωπιζόταν ως αόρατη (1).

Έτσι, η έμφαση στην ισότιμη συμμετοχή όλων των διαφορετικών έμφυλων, σεξουαλικών, θρησκευτικών, φυλετικών ταυτοτήτων και των συντρόφων με αναπηρίες, που παραδοσιακά περιθωριοποιούνταν μέσα στο μαύρο κίνημα αποτελεί βασική πολιτική τους αιχμή.

Επιπλέον, θέτουν το πρόβλημα του «στενού μαύρου εθνικισμού» που αναπτύσσεται συχνά μέσα στις αφροαμερικανικές κοινότητες, ο οποίος εστιάζει στη μεγάλη φυλετική αντίθεση «λευκοί και μαύροι», χωρίς να θέτει το ζήτημα των πολλαπλών αντιθέσεων και των μορφών καταπίεσης που αναπαράγονται και μέσα στις ίδιες τις κοινότητες.

Σε αυτό το πνεύμα, ο αντι-σεξισμός, η ανάδειξη και ο σεβασμός κάθε είδους ταυτοτικής διαφοράς είναι βάση και διαρκής στόχος του κινήματος. Παρά το γεγονός ότι δηλώνουν μέλη μιας παγκόσμιας μαύρης κοινότητας, αναγνωρίζουν τις διαφορετικές μορφές ανισοτήτων και τις διακριτές πραγματικότητες που βιώνουν οι μαύρες κοινότητες σε διαφορετικά σημεία του κόσμου.

Μια από τις κριτικές που έχει ασκηθεί στους #ΒlackLivesMatter είναι ότι αποτελούν ένα αδόμητο εγχείρημα, που ως τέτοιο εξυπηρετεί τις προσωπικές φιλοδοξίες των ιδρυτριών του. Τα μέλη του κινήματος ανταπαντούν ότι πρόκειται για ένα μη ιεραρχικό, οριζόντιο και αποκεντρωμένο κίνημα.

Η οργάνωσή τους βασίζεται σε 26 τοπικά τμήματα σε όλη τη χώρα, που βρίσκονται σε δικτύωση μεταξύ τους, αλλά το καθένα εστιάζει στις συγκεκριμένες ανάγκες και τα αιτήματα της κοινότητας στην οποία βρίσκεται, σε συνεργασία και με άλλες τοπικές ομάδες και πρωτοβουλίες.

Στη δουλειά των τοπικών αυτών τμημάτων δίνεται μεγάλη έμφαση στη διασφάλιση των πρακτικών όρων συμμετοχής των εργαζόμενων μητέρων, των οικογενειών και των ανθρώπων με αναπηρίες.

Σε πρόσφατη δήλωσή τους –και με αφορμή την υποστήριξη που έχουν εκφράσει στελέχη των Δημοκρατικών για τα αιτήματα των #BlackLivesMatter– δήλωσαν ότι δεν υποστηρίζουν καμία υποψηφιότητα για τις Προεδρικές εκλογές του 2016. Αντίθετα, όπως λένε, θα συνεχίσουν τον πολιτικό ακτιβισμό, εγκαλώντας τους υποψηφίους για τη στάση τους απέναντι στα δικαιώματα της Αφροαμερικανικής κοινότητας, όπως συνέβη με τον υποψήφιο των Δημοκρατικών Μπέρνι Σάντερς, κατά τη διάρκεια μιας πολιτικής του εκδήλωσης.

Πολλοί εκφράζουν αντιρρήσεις για το όνομα του κινήματος. Για ποιο λόγο οι «μαύρες ζωές αξίζουν» και όχι «όλες οι ζωές αξίζουν»; Όπως προκύπτει από τις θέσεις τους, το όνομα δεν αποτυπώνει μια διαζευκτική επιλογή απέναντι σε άλλες ομάδες του πληθυσμού αλλά την έμφαση στο πραγματικό πρόβλημα της βίας και των ανισοτήτων που βιώνουν οι Αφροαμερικανοί στην Αμερική, παρά τον κυρίαρχο λόγο για εξασφάλιση θεσμικής και κοινωνικής ισότητας. Έτσι το όνομά τους εκφράζει ως σύνθημα την πεποίθηση ότι η απελευθέρωση απαιτεί αναγνώριση των μορφών καταπίεσης. Μέσα και έξω από το κίνημα.

(1) Στο http://www.colorlines.com/articles/get-bus-inside-black-life-matters-freedom-ride-ferguson