H ισραηλινή κοινωνιολόγος Nίρα Γιουβάλ-Nτέιβις μιλά για το πρόσφατο ταξίδι της στο Ισραήλ, όπου τη βρήκε το ξέσπασμα της κρίσης. Διεθνώς αναγνωρισμένη θεωρητικός του διατομεακού φεμινισμού [intersectional feminism], στρατευμένη εδώ και χρόνια στον αγώνα για παύση της ισραηλινής κατοχής της Δυτικής Όχθης και της Γάζας, η Γιουβάλ-Ντέιβις αναφέρεται στις εντάσεις στο εσωτερικό της ισραηλινής κοινωνίας, την άνοδο του θρησκευτικού φονταμενταλισμού αλλά και στους αποτρόπαιους θανάτους τόσο των Ισραηλινών, όσο και των Παλαιστινίων, οι οποίοι, όπως σημειώνει, έχουν ένα βαθύ πολιτικό υπόβαθρο, αλλά δεν μπορούν να μπουν σε μια ζυγαριά «Ολυμπιακών Αγώνων της Καταπίεσης». Ταυτόχρονα, καλεί στην άμεση παύση του ανθρωπιστικού ολέθρου στη Γάζα, εκφράζοντας την τεράστια αγωνία της για το μέλλον.
Της Nira Yuval-Davis
Ήμουν σε μια επίσκεψη τριών εβδομάδων στο Ισραήλ όταν ο κόσμος κατέρρευσε. Έφυγα χθες, δύο εβδομάδες νωρίτερα από την προγραμματισμένη αναχώρηση, με πολύ βαριά καρδιά. Ένιωθα ότι ήταν λάθος που άφηνα τους φίλους και τους συναδέλφους μου και την αλληλεγγύη μιας κοινής μοίρας.
Αλλά συνειδητοποιούσα ότι δεν μπορούσα να κάνω τίποτα συγκεκριμένο για να βοηθήσω, ειδικά λόγω της ανάγκης φροντίδας του συντρόφου μου Alain και ότι αντί να βοηθήσουμε μπορεί να καταλήγαμε να γίνουμε βάρος σε φίλους και καλούς αγνώστους. Και έχουν όλοι τους ήδη αρκετά να αντιμετωπίσουν. Έτσι φύγαμε.
Είχα διάφορους στόχους στο μυαλό μου για αυτή την επίσκεψη στο Ισραήλ – πέραν, φυσικά, της συνάντησης με αγαπημένους φίλους και της απόλαυσης των γεύσεων και των μυρωδιών της χώρας, ιδίως της θάλασσας και της άμμου, που το σώμα μου συνεχίζει να λαχταρά, παρά το γεγονός ότι ζω μακριά από το Ισραήλ για περισσότερα από 50 χρόνια. Δεν είναι λοιπόν περίεργο που ενδιαφέρομαι για τις ενσώματες και οικολογικές διαστάσεις της πολιτικής του ανήκειν.
Πράγματι, ένα από τα σχέδιά μου ήταν να προεδρεύσω ενός εργαστηρίου σχετικά με αυτή την εν εξελίξει ερευνητική εργασία, η οποία εξετάζει τις πλατφόρμες των ισραηλινών κομμάτων στις τελευταίες ισραηλινές εκλογές ως απεικονίσεις για να μας βοηθήσουν να σκεφτούμε σχετικά με αυτές τις πολιτικές του ανήκειν. Ίσως να καταφέρω κάποια στιγμή να γράψω για αυτό το θέμα, αλλά, φυσικά, το εργαστήριο δεν μπόρεσε να πραγματοποιηθεί.
Ένας δεύτερος στόχος ήταν να γράψω ένα άρθρο για το ιστολόγιο του Feminist Dissent. Υποσχέθηκα στις αδελφές μου στη συντακτική αυτή κολεκτίβα ότι θα προσπαθήσω να επικαιροποιήσω ένα άρθρο που δημοσίευσα εκεί πριν από δύο χρόνια, με θέμα συνδυαστικές επιπτώσεις που έχει η θρησκειοποίηση και η νεοφιλελευθεροποίησης του Ισραήλ για τη θέση των γυναικών.
Μετά τις τελευταίες εκλογές και την άνοδο της πιο ακροδεξιάς θρησκευτικής φονταμενταλιστικής κυβέρνησης συνασπισμού, οι διακρίσεις λόγω φύλου συνέχισαν να κλιμακώνονται γρήγορα.
Αυτό εκφράζεται από την προκαταρκτική ψήφιση νομοσχεδίου στην ισραηλινή Κνέσετ που προβλέπει τη διάλυση της κυβερνητικής Αρχής για την ισότητα των φύλων, μέχρι τους οδηγούς λεωφορείων στην κοινωνία που διατάζουν τις γυναίκες και τα κορίτσια να κάθονται στο πίσω μέρος του λεωφορείου για να διατηρηθεί η αρχή του έμφυλου διαχωρισμού.
Η κλιμάκωση του θρησκευτικού φονταμενταλισμού
Μια εβδομάδα πριν από την άφιξή μου, μια φονταμενταλιστική ιεραποστολική ομάδα, μία από αυτές που έχουν εγκατασταθεί σε όλα τα κύρια εβραϊκά και μικτά αστικά κέντρα του Ισραήλ, προσπάθησε να χωρίσει, με ένα σχοινί, τους άνδρες από τις γυναίκες στο Kikar Dizengoff, που είναι ένας από τους κύριους δημόσιους χώρους στο κοσμικό Τελ Αβίβ, ουσιαστικά για να επιβάλει και να διευθύνει εκεί μια θρησκευτική λειτουργία με έμφυλο διαχωρισμό.
Ο κόσμος στον δρόμο αντιτάχθηκε και κατάφερε να διαλύσει τις ad hoc κατασκευές που είχαν στηθεί, αν και σε άλλους δημόσιους χώρους δεν υπήρξε παρόμοια αποτελεσματική αντίδραση.
Το περασμένο Σάββατο επρόκειτο να υπάρξει άλλη μια αντιπαράθεση γύρω από το έθιμο του Hakafot, που λαμβάνει χώρα κατά το Simchat Torah, δηλαδή την τελευταία ημέρα των Εβραϊκών Υψηλών Διακοπών, το οποίο περιλαμβάνει χορό από άνδρες που μεταφέρουν πάπυρους Τόρα. Οι φονταμενταλιστές ήθελαν να μεταφέρουν αυτή την πρακτική στον ίδιο δημόσιο χώρο και επρόκειτο να υπάρξει άλλη μια αντιπαράθεση.
Όλο και περισσότεροι κοσμικοί Ισραηλινοί έχουν αρχίσει να συνειδητοποιούν ότι αυτές οι ορθόδοξες δυνάμεις αντιπροσωπεύουν μια πολύ συγκεκριμένη απειλή για τον τρόπο ζωής τους.
Αυτό είναι κάτι που υποστηρίζουμε στο Women Against Fundamentalism και στο Feminist Dissent από τα τέλη της δεκαετίας του 1980, επισημαίνοντας ότι η πρώτη εστίαση των φονταμενταλιστών αφορά πάντα την κοινωνική τάξη των φύλων.
Μέλη της υπερ-ορθόδοξης ομάδας Χαρέντι του ιουδαϊσμού που διαβάζουν πάπυρους Τόρα/Wikimedia Commons
Ήμουν σε σύγκρουση, όμως, για το πού έπρεπε να βρεθώ, επειδή την ίδια στιγμή εκείνο το βράδυ του Σαββάτου επρόκειτο να πραγματοποιηθούν οι 40ές συνεχείς βραδινές διαδηλώσεις του κινήματος διαμαρτυρίας κατά του Νετανιάχου και της κυβέρνησης, στο συνηθισμένο σημείο, στην περιοχή γύρω από την οδό Κάπλαν.
Ήμουν πρόθυμη να πάω και εκεί, για να συναντήσω και να τα ξαναπούμε με φίλους από το “Μπλόκο ενάντια στην Κατοχή”, η στάση των οποίων, σε αντίθεση με την πλειονότητα των διαδηλωτών, δεν είναι μόνο ενάντια στην επίθεση της κυβέρνησης στη δικαιοσύνη, αλλά και ενάντια στην ισραηλινή κατοχή και το καθεστώς απαρτχάιντ.
Ήθελα επίσης να διαπιστώσω σε ποιο βαθμό η πλειονότητα των διαδηλωτών είχε σημειώσει πρόοδο στην κατανόηση του γεγονότος ότι η δημοκρατία δεν μπορεί να επιτευχθεί χωρίς να αμφισβητηθούν και τα ευρύτερα ζητήματα που αφορούν την κατοχή της Παλαιστίνης.
Ήθελα να δω αν στην πραγματικότητα υπήρχε περαιτέρω κατακερματισμός ανάμεσα σε εκείνους από εμάς που καταλαβαίνουν ότι δεν μπορεί να υπάρξει δημοκρατία μόνο για τους Εβραίους και της πλειονότητας του κινήματος διαμαρτυρίας που θέλει να επιστρέψει στο status quo, να ζει στη φούσκα μιας φιλελεύθερης κοινωνίας που υπάρχει μέσα στο καθεστώς της αποικιοκρατίας των εποίκων και επωφελείται από αυτό.
Όμως δεν κατάφερα ποτέ να παρακολουθήσω καμία από αυτές τις κοινωνικές και πολιτικές συναντήσεις, καθώς δεν πραγματοποιήθηκαν.
Η ημέρα που άλλαξαν όλα
Το Σάββατο το πρωί ξυπνήσαμε από έναν άγνωστο ήχο. Είχαμε μείνει σε ένα Airbnb στην Allenby Street, όπου υπήρχαν ολονύκτιες εργασίες για την κατασκευή ενός αστικού “ελαφρού σιδηροδρόμου”. Ο θόρυβος έκανε αδύνατη τη διαμονή μας εκεί και θα μετακομίζαμε την επόμενη μέρα. Αλλά αυτή τη φορά ο θόρυβος ήταν διαφορετικός.
Ο Alain τον αναγνώρισε ως σειρήνες – ήταν διαφορετικοί ήχοι από εκείνους που στοίχειωναν την παιδική μου ηλικία από τους πολέμους του 1948 έως το 1967.Είχε δίκιο. Λίγο αργότερα ακούσαμε εκρήξεις σε κοντινή απόσταση. Ήταν η αρχή ενός άλλου πολέμου του Οκτωβρίου, στον οποίο το Ισραήλ είχε αιφνιδιαστεί. Σαν σήμερα συμπληρώνονται σχεδόν 50 χρόνια από τον πόλεμο του 1973. Μόνο που αυτή τη φορά το Ισραήλ ήταν ακόμη λιγότερο προετοιμασμένο.
Μονάδες του στρατού που φυλούσαν συνοριακούς οικισμούς στο Νότιο Ισραήλ μετακινήθηκαν μετά την ανάληψη της εξουσίας από τη νέα κυβέρνηση για να προστατεύσουν και να υποστηρίξουν τους εποίκους στη Δυτική Όχθη.
Στους κατοίκους των νότιων οικισμών είπαν ότι ο φράχτης υψηλής τεχνολογίας που χτίστηκε πολύ ακριβά κατά μήκος των συνόρων με τη Γάζα θα τους φρουρούσε αποτελεσματικά.
Η κίνηση αυτή αποσκοπούσε, φυσικά, στην υποβοήθηση της εθνοκάθαρσης που συντελείται στη Δυτική Όχθη, η οποία, παρεμπιπτόντως (ή μάλλον, σκόπιμα) συνεχίζεται, ενώ η προσοχή των μέσων ενημέρωσης έχει μετατοπιστεί προς τη Γάζα και τα βόρεια μέτωπα με τις συνεχιζόμενες καθημερινές δολοφονίες.
Εκτεταμένες καταστροφές από βομβαρδισμούς στη Γάζα/Wikimedia Commons
Δεν θα επαναλάβω εδώ τι συνέβη στους χιλιάδες ανθρώπους –κυρίως Ισραηλινούς Εβραίους αλλά και κάποιους Παλαιστίνιους καθώς και ξένους εργάτες γης κυρίως από την Ταϊλάνδη– που κυνηγήθηκαν, σκοτώθηκαν, βασανίστηκαν και απήχθησαν, από μονάδες της Χαμάς που χρησιμοποίησαν καινοτόμες και αποτελεσματικές μεθόδους για να σπάσουν τουλάχιστον 80 διαφορετικά σημεία αυτού του υποτιθέμενου ανίκητου φράχτη υψηλής τεχνολογίας, καθώς και από τον αέρα και τη θάλασσα.
Οι εικόνες και οι ιστορίες φρίκης που περιγράφουν οι επιζώντες δεν θα φύγουν από το μυαλό μου και θα επιστρέφουν να με στοιχειώνουν κάθε φορά που κλείνω τα μάτια μου.
Πρόκειται για τη μεγαλύτερη σφαγή σε μία ημέρα που έχει λάβει χώρα στην ιστορία της ισραηλινοπαλαιστινιακής σύγκρουσης από την αρχή του σιωνιστικού εποικισμού – είτε εναντίον Εβραίων είτε εναντίον Παλαιστινίων.
Αλλά, φυσικά, δεν είναι αυτός ο τρόπος να αξιολογηθεί αυτό το γεγονός, διότι οι συσσωρευμένοι θάνατοι και βασανισμοί, καθώς και η απαλλοτρίωση και η κατοχή που συνέβησαν από πριν από τη Νάκμπα και αφορούσαν τους Παλαιστίνιους λένε μια πολύ διαφορετική ιστορία.
Και, φυσικά, ο αριθμός των σκοτωμένων Παλαιστινίων στην Γάζα ακόμη και σε αυτή την “επιχείρηση” είναι επίσης στρατοσφαιρικός.
Ωστόσο, όπως έχω γράψει περισσότερες από μία φορές, η διατύπωση μιας πολιτικής που βασίζεται σε ανταγωνιστικούς “Ολυμπιακούς Αγώνες Καταπίεσης” είναι εξαιρετικά επικίνδυνη και παραπλανητική.
Αυτό που συμβαίνει στους Παλαιστίνιους στη Γάζα, “τη μεγαλύτερη υπαίθρια φυλακή στον κόσμο” εδώ και χρόνια, μπορεί να μας βοηθήσει να εξηγήσουμε αυτό που συνέβη το Σάββατο, αλλά σε καμία περίπτωση δεν το δικαιολογεί ούτε μειώνει τον συγκλονιστικό αντίκτυπό του.
Η επόμενη μέρα στο Ισραήλ
Όπως είναι φυσικό, το κίνημα διαμαρτυρίας έχει σταματήσει, τουλάχιστον προς το παρόν.
Όλοι οι πιλότοι και άλλοι στρατιώτες που απειλούσαν να αρνηθούν να υπηρετήσουν στο στρατό υπηρετούν τώρα στον πόλεμο.
Επιπλέον, κατά τη διάρκεια του χάους των δύο πρώτων ημερών, όταν δεν παραδόθηκαν όπλα ή τρόφιμα στους νότιους οικισμούς, ήταν εκείνοι που είχαν οργανώσει τόσο αποτελεσματικά το κύριο κίνημα διαμαρτυρίας που, χρησιμοποιώντας τις ίδιες οργανωτικές ικανότητες που είχαν μάθει την εποχή που ήταν στο στρατό, ανέλαβαν να προμηθεύουν τρόφιμα και ποτά στον εγκαταλελειμμένο πληθυσμό του Νότου.
Κατά ειρωνικό τρόπο, η Κνέσετ είχε προγραμματίσει να συζητήσει έναν άλλο αμφιλεγόμενο νόμο αυτή την εβδομάδα, το αίτημα των υπερορθόδοξων κομμάτων να μην καλούνται οι γιοι τους να υπηρετήσουν στο στρατό, καθώς σώζουν το Ισραήλ με την ιερή προσευχή και τη μελέτη τους. (Οι κόρες τους, σε αντίθεση με τα κοσμικά ισραηλινά εβραϊκά κορίτσια 18 ετών, έχουν ήδη εξαιρεθεί).
Ανάμεσα στα πολλά φυλλάδια που κατακλύζουν τα ισραηλινά μέσα κοινωνικής δικτύωσης, είδα ένα που ζητούσε από τις οικογένειες να τους στείλουν τα μικρά ονόματα των στρατιωτών γιων τους, ώστε να διαθέσουν έναν Avrekh (έναν φοιτητή της Yeshiva) σε κάθε στρατιώτη για να προσευχηθεί γι’ αυτόν και έτσι “μαζί θα κερδίσουμε τον πόλεμο”. Πράγματι.
Από τότε που έφυγα από τις ισραηλινές ακτές, ο ηγέτης της ισραηλινής αντιπολίτευσης, ο στρατηγός εν αποστρατεία Γκαντς, προσχώρησε στην κυβέρνηση χωρίς να απαιτήσει την απομάκρυνση οποιουδήποτε από τα φονταμενταλιστικά κόμματα. Κάποιοι λένε ότι είναι εκεί για να έχουν οι Αμερικανοί τουλάχιστον κάποιον που εμπιστεύονται στο υπουργικό συμβούλιο.
Κάποιοι λένε ότι το γεγονός που εξηγεί γιατί υπήρχε εξαρχής πολύ λίγος οπλισμός στο Νότιο Ισραήλ δεν είναι μόνο το ότι είχε ανακατευθυνθεί στη Δυτική Όχθη, αλλά ότι μέρος του ανακατευθύνθηκε επίσης στην Ουκρανία.
Το πόσο αυτό συνδέεται με την εγκατάλειψη από τον Μπάιντεν οποιασδήποτε προσπάθειας κριτικής ή ελέγχου του Νετανιάχου και την προθυμία του να υποστηρίξει όποια παράλογη εκδίκηση επιλέξει να ξεκινήσει το Ισραήλ, αντί για μια συνεκτική στρατηγική απάντηση, είναι ασήμαντο αυτή τη στιγμή.
Αυτό που έχει σημασία είναι ότι ο ισραηλινός αρχιστράτηγος αποκάλεσε τους Παλαιστίνιους “ανθρώπινα ζώα”, που δεν δικαιούνται κανένα βασικό ανθρώπινο δικαίωμα, και ότι δεν λογοκρίθηκε γι’ αυτό ούτε από την κυβέρνησή του ούτε από κάποια από τις δυτικές χώρες που εκφράζουν άκριτη υποστήριξη στο Ισραήλ.
Πράγματι, οι τελευταίες ειδήσεις που έρχονται από την εμπόλεμη ζώνη δείχνουν ότι όλες οι προμήθειες που είναι απαραίτητες για την ίδια τη ζωή, από το καταφύγιο μέχρι τα καύσιμα και το νερό, καθίστανται γρήγορα μη διαθέσιμες στους κατοίκους της Γάζας.
Αυτό πρέπει να σταματήσει επειγόντως.
Ξέρουμε –όπως είδαμε πρόσφατα στην Ουκρανία– πότε ξεκινούν οι πόλεμοι, αλλά δεν μπορούμε να προβλέψουμε πόσο καιρό θα χρειαστούν για να τελειώσουν.
Φυσικά, η Παλαιστίνη και το Ισραήλ βρίσκονται σε κατάσταση πολέμου για περισσότερα από εκατό χρόνια. Αλλά αυτό είναι ένα νέο και επικίνδυνο στάδιο που μπορεί να έχει αντίκτυπο όχι μόνο σε ολόκληρη την περιοχή αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο.
Πιο άμεσα, σκέφτομαι ένα άλλο φυλλάδιο που είχα δει στα ισραηλινά μέσα κοινωνικής δικτύωσης, το οποίο καλεί τους Εβραίους να αδράξουν την ευκαιρία να οπλιστούν και να απομακρύνουν όλους τους Άραβες, τόσο από το Ισραήλ όσο και από τη Δυτική Όχθη. Η ισραηλινή νεκροπολιτική επεκτείνεται με αλματώδη βήματα.
Αισθάνομαι τόσο αβοήθητη και στοιχειωμένη.
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο Jewish Voice of Labour.
Για τη συγγραφέα
Η Nira Yuval-Davis είναι κοινωνιολόγος, ομότιμη καθηγήτρια και επίτιμη διευθύντρια του Κέντρου Έρευνας για τη Μετανάστευση, τους Πρόσφυγες και το Ανήκειν (CMRB) στο Πανεπιστήμιο του Ανατολικού Λονδίνου. Το 2018 κέρδισε το βραβείο της Διεθνούς Κοινωνιολογικής Ένωσης για την αριστεία στην έρευνα και την πρακτική. Είναι μέλος της Ακαδημίας Κοινωνικών Επιστημών.
