Πριν από μια δεκαετία, η Οαχάκα ζούσε στον παλμό της μεγάλης εξέγερσης των κατοίκων της, στην πλειοψηφία τους ιθαγενικοί πληθυσμοί. Σήμερα, οι συνεχιζόμενες κινητοποιήσεις των δασκάλων και το μέγεθος της αστυνομικής καταστολής, που προκάλεσε τον θάνατο τουλάχιστον εννέα διαδηλωτών και τον σοβαρό τραυματισμό δεκάδων άλλων, συγκλονίζουν και πάλι τους δρόμους του μεξικανικού Νότου.
Της Βασιάννας Κωνσταντοπούλου
Τον Ιούνιο του 2006, οι κινητοποιήσεις των εκπαιδευτικών της Οαχάκα του σωματείου CNTE (1), με αίτημα τη βελτίωση των εργασιακών και μισθολογικών συνθηκών, δέχθηκαν επίθεση από αστυνομικές δυνάμεις, με εναέριες ρίψεις δακρυγόνων στην κεντρική κατειλημμένη πλατεία Zócalo, χρήση πλαστικών σφαιρών, μαζικές συλλήψεις και σοβαρούς τραυματισμούς των διαδηλωτών.
Η απόπειρα βίαιης καταστολής των διαδηλώσεων πυροδότησε ένα κύμα κοινωνικής αντίστασης, σε μια από τις πολιτείες με τα υψηλότερα ποσοστά φτώχειας της χώρας, μαζί με την Τσιάπας και το Γκερρέρο. Για τους επόμενους έξι μήνες, η «Κομμούνα της Οαχάκα», όπως αποκλήθηκε, πήρε μαζικά χαρακτηριστικά και διεκδικούσε την παραίτηση του τότε κυβερνήτη Ουλίσες Ρουίς Ορτίς.
Προσκείμενος στο PRI –το επί 75 χρόνια κυβερνών κόμμα στο Μεξικό, με εξαίρεση την περίοδο 2000-2012– ο Ρουίς αντιμετώπιζε κατηγορίες για διαφθορά, πολιτικές εξόντωσης των ιθαγενικών πληθυσμών της Οαχάκα και για συνεργασία με παραστρατιωτικές οργανώσεις.
Η Λαϊκή Συνέλευση των Λαών της Οαχάκα (APPO/ Asamblea Popular de los Pueblos de Oaxaca), που συσπείρωσε τοπικούς φορείς, κοινωνικές οργανώσεις, ενώσεις εργαζομένων, οικογένειες, κοοπερατίβες και μη κυβερνητικές οργανώσεις, έγινε ο φορέας συντονισμού, κατάληψης και αυτό-οργάνωσης της πόλης. Οδοφράγματα απέτρεπαν την είσοδο των δυνάμεων καταστολής και ο τοπικός ραδιοφωνικός σταθμό Radio Plantón εξέπεμπε τα μηνύματα του κινήματος, που υποστηρίχθηκε από ένα μεγάλο ρεύμα εθνικής και διεθνούς αλληλεγγύης.
Τον Νοέμβριο του 2006, η ομοσπονδιακή κυβέρνηση, υπό την πίεση της συνεχιζόμενης κατάληψης και των συγκρούσεων στην Οαχάκα, ζητά την παραίτηση του Ρουίς, όμως ο ίδιος αρνείται να παραδώσει τη θέση του. Κατά τη διάρκεια των μηνών της κατάληψης, η ομοσπονδιακή και πολιτειακή αστυνομία, καθώς και παραστρατιωτικές οργανώσεις, επιχειρούσαν με κάθε μέσο την καταστολή και την κατατρομοκράτηση: συλλήψεις, απαγωγές και επιθέσεις, που κόστισαν τη ζωή σε 18 ανθρώπους.
Παρά το γεγονός ότι το κίνημα της Οαχάκα του 2006 κατεστάλη, οι αγώνες των δασκάλων έχουν βαθιές ρίζες στην περιοχή, θέτοντας ιστορικά στο προσκήνιο το ζήτημα της κοινωνικής καταπίεσης και περιθωριοποίησης των ιθαγενικών κοινοτήτων, καθώς και την αναγκαιότητα εκδημοκρατισμού των θεσμικών δομών.
Φέτος, από τις 15 Μαΐου, οι δάσκαλοι της 22ης τοπικής του CNTE βρίσκονται σε απεργία ενάντια στην εκπαιδευτική μεταρρύθμιση της κυβέρνησης του Ενρίκε Πένια Νιέτο (PRI). Η συγκεκριμένη μεταρρύθμιση προωθείται από το 2012 και έχει οδηγήσει σε κινητοποιήσεις των εκπαιδευτικών σε όλο το Μεξικό.
Στις 19 Ιουνίου, το μπλόκο των δασκάλων έξω από την πόλη Nochixtlán, σε μια από τις κεντρικές οδικές αρτηρίες που συνδέουν την Οαχάκα με την πόλη του Μεξικού, δέχθηκε βίαιη επίθεση από την αστυνομία, κατά την οποία σκοτώθηκαν τουλάχιστον εννέα άνθρωποι και δεκάδες τραυματίστηκαν σοβαρά.
Η κρατική βία που ασκήθηκε εναντίον των διαδηλωτών –και που ξύπνησε τις συλλογικές μνήμες του 2006– προκάλεσε αντιδράσεις πολιτικών και κοινωνικών οργανώσεων σε όλη τη χώρα. Η κυβέρνηση, σε μια προσπάθεια να μετακυλήσει την πολιτική ευθύνη στους διαδηλωτές, υποστήριξε ότι οι απεργοί δάσκαλοι έχουν οδηγήσει σε παράλυση τα σχολεία. Ταυτόχρονα, όπως κατήγγειλε το CNTE, διοχέτευε πληροφορίες στα μέσα ενημέρωσης, σύμφωνα με τις οποίες οι απεργοί έχουν οδηγήσει στον αποκλεισμό την Οαχάκα, με αποτέλεσμα να χρειάζεται εναέρια τροφοδοσία της πόλης.
Η μεταρρύθμιση ενάντια στην οποία στρέφονται οι εκπαιδευτικοί προβλέπει, μεταξύ άλλων, κατάργηση των συλλογικών συμβάσεων εργασίας, υποβάθμιση του ρόλου των σωματείων, μειώσεις μισθών, καθώς και ένα σύστημα αξιολόγησης των καθηγητών στην κατεύθυνση της ομογενοποίησης της εκπαίδευσης. Όπως υποστηρίζουν οι εκπαιδευτικοί, το νέο σύστημα αξιολόγησης με ενιαία κριτήρια επιχειρεί να καταργήσει στην πράξη τα ιθαγενικά χαρακτηριστικά και την κοινωνική ποικιλομορφία των σχολείων στις διαφορετικές πολιτείες της χώρας.
Οι εκπαιδευτικοί καταγγέλλουν ότι δεν υπήρξε διάλογος πριν από την υιοθέτηση των συγκεκριμένων μεταρρυθμίσεων, παρά το γεγονός ότι το CNTE έχει καταρτίσει εναλλακτική πρόταση, την οποία θέτει προς διαβούλευση.
Όπως αναλύει σε άρθρο της η μεξικανή ακαδημαϊκός Μαρία ντε λα Λους Αριάγα Λέμους, οι εφαρμοζόμενες μεταρρυθμίσεις στην εκπαίδευση κινούνται σε μια νεοφιλελεύθερη, αντι-εργατική κατεύθυνση και «συρρικνώνουν τις αρμοδιότητες των τοπικών κυβερνήσεων και των πολιτειακών συμβουλίων, μεταφέροντας όλες τις εξουσίες διαχείρισης της εκπαίδευσης στην ομοσπονδιακή κυβέρνηση».
Στο εκπαιδευτικό σύστημα του Μεξικού προβλέπεται, από το 1970 έως σήμερα, η ύπαρξη δίγλωσσων δασκάλων για την προώθηση της ιθαγενικής εκπαίδευσης. Με τις εφαρμοζόμενες μεταρρυθμίσεις, οι θέσεις αυτών των εκπαιδευτικών τίθενται εν αμφιβόλω.
Σύμφωνα με το ρεπορτάζ της Σιρίν Χες για το Common Dreams, ένας από τους δασκάλους της Οαχάκα εξηγεί:
«Είμαι δίγλωσσος δάσκαλος στα Tσιναντέκο (2) και τα Ισπανικά. Δεν έχω υλικά για να διδάξω τους μαθητές μου, δεν έχω βιβλία, δεν έχω τίποτα. Στο χωριό, δεν υπάρχει νερό, δεν υπάρχει ρεύμα ούτε αποχέτευση. Αυτή η πραγματικότητα είναι που κινητοποιεί πολλούς από εμάς. Είναι τόσο πολλές οι κοινότητες που είναι περιθωριοποιημένες και ξεχασμένες. Είναι σαν να μην υπάρχουν στον χάρτη, σαν να μην υπάρχουν για το κράτος».
Μετά τα τελευταία γεγονότα στην Οαχάκα και την κλιμάκωση της κρατικής καταστολής, οργανώθηκε, στις 26 Ιουνίου, μεγάλη διαδήλωση στην πόλη του Μεξικού. Το CNTE πραγματοποίησε στις 6 Ιουλίου, παράλληλες διαδηλώσεις στην πόλη του Μεξικού, καθώς και επιμέρους εκδηλώσεις σε εβδομήντα διαφορετικά σημεία της πόλης. Επιπλέον, διεκδικεί την έναρξη διαλόγου για την εκπαίδευση με τρία βασικά αιτήματα: την κατάργηση της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης, την οικοδόμηση ενός εκπαιδευτικού μοντέλου με τη συμμετοχή όλων των κοινωνικών φορέων και την αποκατάσταση όλων των ζημιών που έχει προκαλέσει η μέχρι σήμερα εφαρμογή της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης.
(1) To CNTE (Coordinadora Nacional de Trabajadores de la Educación) αποτελεί ιστορικό σωματείο των εκπαιδευτικών που δημιουργήθηκε το 1979, ως εναλλακτική απέναντι στο συντηρητικό SNTE (Sindicato Nacional de Trabajadores de la Educación).
(2) Tα Τσιναντέκο είναι μια από τις ιθαγενικές γλώσσες της Οαχάκα και άλλων νότιων περιοχών του Μεξικού και μιλιέται από περίπου μισό εκατομμύριο ανθρώπους.
Βλέπε επίσης: Κοινή ανακοίνωση του Εθνικού Ιθαγενικού Συμβουλίου και των Ζαπατίστας (EZLN) για τα πρόσφατα γεγονότα στην Οαχάκα.
