Το pass-world συζητά με τον καθηγητή Κερέμ Οκτέμ, με ειδίκευση στη μελέτη της σύγχρονης Τουρκίας και της νοτιοανατολικής Ευρώπης, για τις συνθήκες που επικρατούν στη χώρα μετά την απόπειρα πραξικοπήματος, καθώς και για τις συνέπειες στην εξωτερική πολιτική, το Κουρδικό ζήτημα και το προσφυγικό.
Συνέντευξη στον Αδάμο Ζαχαριάδη
Η απόπειρα πραξικοπήματος στην Τουρκία απέτυχε. Ποια είναι οι κίνδυνοι για τη δημοκρατία στη χώρα, δεδομένων και των διώξεων που εξαπολύει ο Ταγίπ Ερντογάν;
Η απόπειρα πραξικοπήματος πράγματι απέτυχε. Όμως, η δημοκρατία στην Τουρκία είχε καταρρεύσει ήδη τους τελευταίους μήνες. Από τις εκλογές του 2015, όταν ο Ερντογάν ουσιαστικά αρνήθηκε να αποδεχθεί το εκλογικό αποτέλεσμα, η δημοκρατία στην Τουρκία έχει ανασταλεί. Η ελευθερία της έκφρασης και η ελευθερία της ακαδημαϊκής έρευνας έχουν δεχτεί πλήγματα. Στις κουρδικές επαρχίες διεξάγεται ένας ανοιχτός πόλεμος ανάμεσα στο κουρδικό κίνημα από τη μια πλευρά και τον τουρκικό στρατό με τα παραστρατιωτικά του παρακλάδια από την άλλη.
Η χώρα, λοιπόν, βρισκόταν ήδη σε ελεύθερη πτώση. Ένα πραξικόπημα θα ήταν τραγικό – όλα τα πραξικοπήματα είναι. Ωστόσο, η μετά-το-πραξικόπημα συνθήκη είναι σίγουρα ακόμα χειρότερη από την προηγούμενη κατάσταση.
Η Τουρκία βρίσκεται μπροστά στην άβυσσο του φασισμού και της απόλυτης εξουσίας του Ερντογάν και των πολιτοφυλακών του.
Πώς επηρεάζονται οι σχέσεις της Τουρκίας με τις ΗΠΑ και τη Ρωσία, μετά την αποτυχία του πραξικοπήματος;
Εδώ και πολύ καιρό, οι σχέσεις της Τουρκίας με τις ΗΠΑ υπήρξαν εξαιρετικά προβληματικές και σίγουρα δεν βελτιώνονται αυτή τη στιγμή που υπάρχουν υπόνοιες για αμερικανική εμπλοκή στην απόπειρα πραξικοπήματος. Ίσως, αυτό να μην απέχει και τόσο από την πραγματικότητα. Μέχρι τώρα, τα περισσότερα πραξικοπήματα στην Τουρκία είχαν αμερικανική εμπλοκή.
Σημαντικότερο, όμως, είναι το γεγονός ότι αυτό το πραξικόπημα οργανώθηκε από υψηλόβαθμα μέλη του στρατού που συνδέονται με το κίνημα του Γκιουλέν και τα οποία είχαν φόβους για ένα κύμα εκκαθαρίσεων από τον Ερντογάν.
Και ο Φετχουλλάχ Γκιουλέν είναι κάτοικος των ΗΠΑ. Φυσικά, δεν μπορούμε να γνωρίζουμε σε ποιο βαθμό ενεπλάκη στον σχεδιασμό του πραξικοπήματος. Ωστόσο πρόκειται για έναν χαρισματικό ηγέτη αυτού του κινήματος και είναι πιθανό να είχε κάποια εμπλοκή σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό.
Όσον αφορά, τώρα, την πρόσφατη μεταστροφή της Τουρκίας απέναντι στη Ρωσία και το Ισραήλ, φαίνεται ότι υπάρχει η τάση υιοθέτησης μιας πραγματιστικής πολιτικής, τουλάχιστον στο επίπεδο της εξωτερικής πολιτικής. Η Ρωσία και οι ΗΠΑ δεν ενδιαφέρονται τόσο για το κατά πόσο στην Τουρκία υπάρχει δημοκρατία, επομένως αυτό δεν αποτελεί για αυτές πρόβλημα σε αυτήν την κατεύθυνση.
Ποιες πιστεύετε ότι θα είναι οι επιπτώσεις της νέας κατάστασης στο Κουρδικό ζήτημα;
Είναι πολύ δύσκολο να πει κανείς με σιγουριά. Ένα ισχυρό ενδεχόμενο είναι η κλιμάκωση της βίας στις κουρδικές περιοχές. Η κατάσταση δεν βρίσκεται στον πλήρη έλεγχο της τουρκικής κυβέρνησης. Το PKK επίσης κινείται αρκετά επιθετικά και επιπλέον οι συνέπειες του πολέμου στη Συρία είναι καθοριστικές. Προκειμένου να παραμείνει στην εξουσία, ο Ερντογάν μοιάζει να χρειάζεται τη σύγκρουση με τους Κούρδους. Δεν θα υπάρξει ειρήνευση και είναι πιθανό ότι η εμπόλεμη κατάσταση θα παγιωθεί.
Η Ευρώπη υπέγραψε με την Τουρκία την συμφωνία για το προσφυγικό, χαρακτηρίζοντας την Τουρκία ως ασφαλή χώρα για την επαναπροώθηση των προσφύγων. Θεωρείτε πιθανό να υπάρξει κάποια αλλαγή στάσης της Ευρώπης ως προς αυτό το ζήτημα;
Η Ευρωπαϊκή Ένωση υπέγραψε τη συμφωνία με την Τουρκία, όταν αυτή η τελευταία απείχε πολύ από το να είναι μια ασφαλής χώρα. Οι ευρωπαίοι πολιτικοί, και ειδικότερα η γερμανική κυβέρνηση, σύναψαν αυτή τη συμφωνία γνωρίζοντας πολύ καλά ότι η Τουρκία έχει πάψει να είναι μια δημοκρατική χώρα και ότι δεν θα ενεργήσει αξιόπιστα ως εταίρος της συμφωνίας. Τίποτα από όλα αυτά δεν έχει αλλάξει.
Όσο οι τουρκικές δυνάμεις ασφαλείας καταφέρνουν να κρατούν τους πρόσφυγες μέσα στη χώρα, η συμφωνία θα συνεχίσει να εφαρμόζεται.
Ελπίζω ότι τα ελληνικά δικαστήρια θα εξακολουθήσουν να αναγνωρίζουν το δικαίωμα του ασύλου για τους πρόσφυγες. Είναι ανάμεσα στους ελάχιστους που αναφέρονται σε παγκόσμιες αξίες, σε έναν κόσμο κυνικών συσχετισμών εξουσίας, ρατσισμού και θλίψης.
O Kerem Oktem είναι Καθηγητής για τη Νοτιοανατολική Ευρώπη και τη Σύγχρονη Τουρκία στο Centre for Southeast European Studies (CSEES), του Πανεπιστημίου του Graz της Αυστρίας. Υπήρξε Open Society Fellow στο European Studies Centre του Oxford University, επίκουρος στο St. Antony’s College και Mercator IPC Fellow στο Πανεπιστήμιο Sabanci στην Ιστανμπούλ. Είναι ειδικευμένος στις μεσανατολικές Σπουδές, την τουρκική πολιτική και τις διεθνείς σχέσεις. Είναι συγγραφέας του βιβλίου “Οργισμένο Έθνος: Η Τουρκία μετά το 1989” (μτφ. Μ. Κατσιμίτσης, εκδόσεις Ευρασία, 2014). Είναι συνεκδότης, μαζί με τους Ayse Kadioglu και Mehmet Karli, του βιβλίου “Another Empire? A Decade of Turkey’s Foreign Policy Under The Justice and Development Party” (Bilgi University Press, 2012). Το λινκ για το site του είναι εδώ. Παλαιότερα έργα του είναι τα “In the long shadow of Europe: Greeks and Turks in the Era of Postnationalism” (Brill, 2009), μαζί με τους Kalypso Nicolaidis και Othon Anastasakis, και “Turkey’s Engagement with Modernity” (Palgrave, 2010), με τους Celia J Kerslake και Philip Robins.
