Οι εκλογές που διεξήχθησαν στις 8 Μαΐου του 2019 στη Νότια Αφρική, ήταν αυτές στις οποίες εκφράστηκε η μεγαλύτερη απάθεια ψηφοφόρων στη μετά-απαρτχάιντ εποχή. Από τον πληθυσμό των 35,9 εκατομμυρίων πολιτών που είχαν δικαίωμα ψήφου, μόνο 26,7 εκατομμύρια (74%) μπήκαν στον κόπο να εγγραφούν στους καταλόγους για τις εθνικές και περιφερειακές εκλογές.

Του Gregory Mthembu-Salter

Μετάφραση: Συντακτική Ομάδα pass–world.gr

Ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι σε μια χώρα με μεγάλο αριθμό νέων, όπου η δημοκρατία είναι σχετικά πρόσφατη για την πλειοψηφία του πληθυσμού, τα 6 από τα 9 εκατομμύρια των ανθρώπων που δεν ενεγράφησαν στους καταλόγους ήταν κάτω από 30 ετών.

Επίσης προβληματισμό για τις δημοκρατικές δυνάμεις δημιουργεί ότι μόνο το 65% των εγγεγραμμένων πήγε τελικά να ψηφίσει.

Το κυβερνών Αφρικανικό Εθνικό Κογκρέσο (ANC) εξασφάλισε το 57,5% των ψήφων στις εθνικές εκλογές, ποσοστό κατά 3,6% υψηλότερο από αυτό που κατέγραψε την τελευταία φορά που η χώρα πήγε σε εκλογές, δηλαδή στις δημοτικές του 2016.

 Το 2016, ο καταστροφικός Τζέικομπ Ζούμα ήταν ακόμη Πρόεδρος, και η αποδοκιμασία της κοινής γνώμης για την κυβέρνησή του οδήγησε στην ήττα του Αφρικανικού Εθνικού Κογκρέσου στο Γιοχάνεσμπουργκ, την Πρετόρια και το Πορτ Ελίζαμπεθ, όπου επικράτησαν συνδυασμοί του αντιπολιτευόμενου κόμματος, της Δημοκρατικής Συμμαχίας (DA).

Η ανάληψη της Προεδρίας από τον Σίριλ Ραμαφόσα ανέστειλε την πτώση του Αφρικανικού Εθνικού Κογκρέσου. Ωστόσο, το ποσοστό που έλαβε στις τωρινές εθνικές εκλογές το κυβερνών κόμμα παραμένει κατά 5% χαμηλότερο από αυτό που εξασφάλισε στις γενικές εκλογές του 2014, με αποτέλεσμα να χάνει 19 έδρες στην Εθνοσυνέλευση, συγκεντρώνοντας συνολικά 230 έδρες.

Συνολικά, δεν ήταν ένα ιδιαίτερα καλό αποτέλεσμα για το Αφρικανικό Εθνικό Κογκρέσο.

Παρ΄ όλα αυτά η ηγεσία του ANC γνωρίζει πολύ καλά ότι αν ο Ραμαφόσα είχε αποτύχει να κερδίσει την ηγεσία του κόμματος στο 54^ο Συνέδριο τον Δεκέμβριο του 2017, και είχε κερδίσει αντ’ αυτού η αντίπαλός του Νκοσαζάνα Ντλαμίνι-Ζούμα –ενδεχόμενο που θα σήμαινε τη μη επαρκή διερεύνηση της υπόθεσης που οι Νοτιοαφρικανοί αποκαλούν «αιχμαλωσία του κράτους» [σ.τ.μ. τα ζητήματα συστημικής διαφθοράς] της διακυβέρνησης Ζούμα, και τη μη πολυπόθητη αλλαγή στις ηγεσίες της Εθνικής Εισαγγελικής Αρχής (ΝPA), της Νοτιοαφρικανικής Υπηρεσίας Εσόδων (SARS), της εταιρίας ενέργειας Eskom, της εταιρίας μεταφορών Transnet, καθώς και του ίδιου του υπουργικού συμβουλίου– η ψήφος στο ANC θα σημείωνε πολύ μεγάλη πτώση στις φετινές εκλογές.

Μια τέτοια πτώση θα σήμαινε όχι μόνο μεγαλύτερη απώλεια εδρών στην Εθνοσυνέλευση, αλλά επίσης απώλεια κομβικών επαρχιών, και ειδικά του Γκαουτένγκ, στο οποίο ενώ το ANC ήταν κυβερνών κόμμα, σε αυτές τις εκλογές κέρδισε με ελάχιστη διαφορά. H ήττα σε επαρχίες θα σήμαινε για το ANC την απώλεια πολλών, πολύτιμων ευκαιριών ηγεσίας. Τελικά, όμως, το κόμμα κατάφερε να διατηρήσει τον έλεγχο σε κάθε μία από τις επαρχίες στις οποίες ηγείτο, με την αντιπολιτευόμενη Δημοκρατική Συμμαχία να διατηρεί το Δυτικό Ακρωτήριο.

Έτσι, χάρη στον Ραμαφόσα, το ANC απέφυγε τη σφαίρα που οι ψηφοφόροι ετοίμαζαν να ρίξουν στο κόμμα ως τιμωρία για τα σκάνδαλα και τη διαφθορά της διακυβέρνησης Ζούμα.

Όσο ενθαρρυντικό και αν είναι αυτό το γεγονός για τον Ραμαφόσα, αυτό που συνέβη στην επαρχία καταγωγής του Ζούμα, την Κουαζούλου-Νατάλ, θα πρέπει να του δώσει τροφή για σκέψη. Στη συγκεκριμένη επαρχία, η υποστήριξη στο ANC σημείωσε πτώση 10% –από 64% σε 54%– γεγονός που δείχνει ότι υπάρχει μεγάλη δυσαρέσκεια στα μέλη του κόμματος για τη συμπεριφορά που επιφυλάχθηκε στον Ζούμα, τον πρώτο Πρόεδρο προερχόμενο από τη συγκεκριμένη επαρχία, του οποίου βεβαίως η ικανότητα να παριστάνει το θύμα είναι ανυπέρβλητη.

Ο 90χρονος Μανγκοσούθου Μπυθελέζι, ως επικεφαλής του Κόμματος Ελευθερίας Ινκάθα (IFP), συγκέντρωσε τις περισσότερες από τις χαμένες ψήφους του ANC και είναι τώρα το κόμμα της επίσημης αντιπολίτευσης στην Κουαζούλου-Νατάλ, αντικαθιστώντας τη Δημοκρατική Συμμαχία. Ο άλλος μεγάλος νικητής στη συγκεκριμένη επαρχία ήταν οι Μαχητές Οικονομικής Ελευθερίας (EFF), το ποσοστό των οποίων σκαρφάλωσε από το 1,85% των εκλογών του 2014 στο 9,7% στις φετινές εκλογές.

Η Δημοκρατική Συμμαχία (DA), το οποίο είναι σήμερα ως επί το πλείστον ένα φιλελεύθερο δημοκρατικό κόμμα, με ορισμένες ωστόσο εντυπωσιακά θατσερικές θέσεις, είχε γενικά φτωχά εκλογικά αποτελέσματα.

Το 2019 ήταν η χρονιά που για πρώτη φορά εδώ και είκοσι χρόνια η Δημοκρατική Συμμαχία συγκέντρωσε χαμηλότερα ποσοστά από προηγούμενη εκλογική καταγραφή της, μια εμπειρία άβολη για ένα κόμμα συνηθισμένο στη διαρκή αύξηση της απήχησής του σε κάθε εκλογική αναμέτρηση.

Ορισμένες εκατοντάδες χιλιάδες ψηφοφόροι –κυρίως λευκοί– εγκατέλειψαν φέτος τη Δημοκρατική Συμμαχία, ψηφίζοντας αντ΄ αυτής το ανοικτά υπέρ των Αφρικάνερ κόμμα Freedom Front Plus (FF+), το οποίο είχε την καλύτερη εκλογική του απόδοση μετά το 1994.

Παρά το γεγονός ότι τη φυγή από τη Δημοκρατική Συμμαχία λευκών ψηφοφόρων συνοδεύτηκε από την υποστήριξη ορισμένων νέων μαύρων ψηφοφόρων προς το κόμμα, αυτό δεν ήταν αρκετό. Ως αποτέλεσμα, η Δημοκρατική Συμμαχία συγκέντρωσε τελικά 3,6 εκατομμύρια ψήφους, αριθμός μικρότερος από τα 4 εκατομμύρια και πλέον που συγκέντρωσε το 2014.

Το κόμμα θα πρέπει τώρα πλέον να αποφασίσει αν θα προσπαθήσει να ανακτήσει τους χαμένους ψηφοφόρους του, με τον κίνδυνο να απομακρύνει τους μαύρους πολίτες που το υποστήριξαν, ή αν θα συνεχίσει στον δρόμο της διακηρυγμένης πρόθεσής του να μετατραπεί σε ένα πιο σοσιαλδημοκρατικό κόμμα «για όλους τους Νοτιοαφρικανούς».

Ο ηγέτης του κόμματος Μμούσι Μαϊμάν βρίσκεται ήδη υπό πίεση από τα δυσαρεστημένα συντηρητικά στελέχη του κόμματος, αλλά η κριτική στρέφεται και προς άλλους, όπως τον πρώην Δήμαρχο τoυ μητροπολιτικού δήμου Νέλσον Μαντέλα Μπέι, Άθολ Τρολίπ και την πρώην επικεφαλής της τοπικής κυβέρνησης του Δυτικού Ακρωτηρίου, οι οποίοι συχνά κατηγορούσαν τους Νοτιοαφρικανούς ότι δεν υποστηρίζουν τη Δημοκρατική Συμμαχία και ότι παραμένουν με το ANC.

[…]

Απόσπασμα από το άρθρο που δημοσιεύτηκε στο Open Democracy, στις 14 Μαΐου 2019.