Ο Πωλ Καγκάμε έβγαλε τη χώρα του από τη γενοκτονία και τον πόλεμο, αλλά τώρα το καθεστώς του στηρίζεται στον αυταρχικό έλεγχο και την πολιτική βία. Το 1994 ο Πωλ Καγκάμε και οι επαναστατικές του δυνάμεις, το Πατριωτικό Μέτωπο της Ρουάντα (RPF), κατέλαβαν την πρωτεύουσα της Ρουάντα, Κιγκάλι, από τους εξτρεμιστές Χούτου, βάζοντας τέλος στη γενοκτονία που κόστισε τη ζωή σχεδόν ενός εκατομμυρίου ανθρώπων μέσα σε 100 ημέρες.
Του Louis Collenette
Μετάφραση: Σάκης Στεργενάκης
Από τότε, ο Καγκάμε είναι ο de facto ηγέτης. Και μετά από τις πρόσφατες αλλαγές στο σύνταγμα της χώρας που του επιτρέπουν να θέσει υποψηφιότητα και για τρίτη θητεία, θα μπορούσε να παραμείνει στην εξουσία μέχρι το 2034. Η Ρουάντα σημείωσε μεγάλη πρόοδο, κατά τη διάρκεια της θητείας του, και έχει θεωρηθεί από πολλούς στη διεθνή κοινότητα ως παραδειγματικό μοντέλο ανάπτυξης στην Υποσαχάρια Αφρική.
Όμως δεν είναι όλα καλά και ωραία. Ο Καγκάμε αντιμετωπίζει κατηγορίες για εγκλήματα πολέμου, είναι γνωστό ότι καταστέλλει οποιαδήποτε μορφή αντιπολίτευσης και έχει εμπλακεί στις δολοφονίες διαφωνούντων.
Παρ’ όλα αυτά, οι ηγέτες της Δύσης –που συνεχίζουν να δίνουν σημαντική βοήθεια στη Ρουάντα– όχι μόνο δεν εξέφρασαν ενστάσεις για αυτά τα ζητήματα απέναντι στον Καγκάμε, αλλά επίσης τον επαίνεσαν. Αρκεί να αναφέρουμε τον Μπιλ Κλίντον, που είπε ότι συγκαταλέγεται μεταξύ «των μεγαλύτερων ηγετών της εποχής μας».
Γιατί η Δύση κάνει τα στραβά μάτια στην δικτατορία της Ρουάντα;
Ελάχιστοι αρχηγοί κρατών μπορούμε να πούμε ότι είναι καθαροί, αλλά ο Καγκάμε ουσιαστικά είναι διάστικτος.
Φημίζεται ότι καταστέλλει τους επικριτές του –συχνά βιαίως– από την εποχή της γενοκτονίας που ζούσε εξόριστος ως αντάρτης, ενώ ο ασφυκτικός έλεγχος του Τύπου τού έχει επιτρέψει να καλλιεργήσει μια σχεδόν μεσσιανική εικόνα εντός της χώρας.
Ο αυταρχικός έλεγχος που ασκεί στη μικρή χώρα της ανατολικής Αφρικής έχει οδηγήσει τον Ζεράρντ Προυνιέ, εξέχοντα μελετητή της ανατολικοαφρικανικής πολιτικής, να χαρακτηρίσει της Ρουάντα ως «μια πολύ καλά διευθυνόμενη εθνοτική, κοινωνική και οικονομική δικτατορία».
Ο Καγκάμε έχει επίσης συνδεθεί με δολοφονίες εξόριστων πολιτών από τη Ρουάντα, ιδιαίτερα με τη δολοφονία του πρώην αρχηγού των μυστικών υπηρεσιών του, του Πάτρικ Καρεγκέια, το 2014. Αυτό συνέβη τέσσερα χρόνια μετά τη δήλωση του Καρεγκέια στον βρετανικό τύπο ότι «υπάρχει προμελετημένο σχέδιο να μας αποτελειώσει», αναφερόμενος στη δολοφονία του πρώην στρατηγού της Ρουάντα Καγιούμπα Νιαμγουάσα
Ακόμα πιο ανησυχητικές, όμως, είναι οι κατηγορίες για εγκλήματα πολέμου. Υπάρχουν ισχυρισμοί ότι ο Καγκάμε υποστήριξε και εξόπλισε μια ομάδα μαχητών που διέπραξαν πολλές θηριωδίες στη γειτονική Δημοκρατία του Κονγκό.
Γιατί λοιπόν η Δύση παρέχει τέτοια συνεχή υποστήριξη σε έναν άνθρωπο, τον οποίο ο ειδικός στα ζητήματα της Ρουάντα Φιλίπ Ρέιντγιενς χαρακτήρισε ως «πιθανόν τον χειρότερο εγκληματία πολέμου που βρίσκεται στην εξουσία σήμερα»;
Υπάρχουν δύο λόγοι. Ο πρώτος είναι ότι η Ρουάντα αποτελεί εν πολλοίς ένα success story για την ιδεολογία της αναπτυξιακής βοήθειας.
Από την εποχή της γενοκτονίας, τα δυτικά έθνη –οι ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο ιδιαίτερα– έχουν προσφέρει τεράστια ποσά βοήθειας που φαίνεται να έχουν αποδώσει, δικαιώνοντας τις συχνά επικρινόμενες πολιτικές ανάπτυξης.
Ο δεύτερος και πιο ισχυρός λόγος είναι το διάχυτο αίσθημα ενοχής της Δύσης για την αποτυχία της να δράσει κατά τη διάρκεια της γενοκτονίας του 1994. Ο Μπιλ Κλίντον, για παράδειγμα, που τόσο δυναμικά επαινούσε τον Καγκάμε στο παρελθόν, εξέφρασε τη βαθιά του λύπη για την αποτυχία του να δράσει νωρίτερα στη Ρουάντα, λέγοντας ότι αισθάνεται μία «εφ’ όρου ζωής ευθύνη» για το έθνος.
Είναι αυτό το αίσθημα ενοχής που έκανε τους πολιτικούς και τους δωρητές βοήθειας να δώσουν τέτοια περιθώρια στον Καγκάμε; Παρ’ όλο που κάποιοι έχουν αρχίσει να σημειώνουν μια σιωπηλή αποδοκιμασία της πολιτικής του Καγκάμε, αυτός έχει ακόμα τη ρητή υποστήριξη ξένων ηγετών, συμπεριλαμβανομένου του πρώην πρωθυπουργού του Ηνωμένου Βασιλείου Ντέιβιντ Κάμερον.
Θα αναρωτιόταν κανείς, τι είδους μήνυμα στέλνει αυτό σε άλλους επίδοξους απολυτάρχες; Και δεδομένων όσων του έχουν συγχωρεθεί μέχρι τώρα, αν η υποστήριξη που λαμβάνει μείνει ακλόνητη, τι άλλο θα του συγχωρεθεί στο μέλλον;
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο Open Democracy, στις 10 Αυγούστου 2016.
Για τον συγγραφέα
Ο Louis Collenette είναι δημοσιογράφος και κινηματογραφιστής. Είναι ιδρυτής του U-ZINE, ενός εναλλακτικού διαδικτυακού περιοδικού για μια διαφορετική αναπαράσταση της αρρενωπότητας.
