Ο καθηγητής Άντζεϊ Λέντερ [Andrzej Leder], ειδικός στην πολωνική πολιτισμική ιστορία, επικεφαλής του Τμήματος Φιλοσοφίας του Πολιτισμού στο Ινστιτούτο Φιλοσοφίας και Κοινωνιολογίας της Πολωνικής Ακαδημίας Επιστημών και αριστερός διανοούμενος μιλά, σε μια συνέντευξή του στο Contexto, για την απουσία μιας ισχυρής Αριστεράς στην Πολωνία. Ακόμη, αναλύει τη σύνδεση νεοφιλελευθερισμού και φεουδαρχίας, την αποσιώπηση του αντισημιτισμού στην ιστορία της χώρας αλλά και το πώς οι Πολωνοί έχουν καταπιέσει τη λαϊκή τους γενεαλογία.
Του Krzysztof Katkowski
Μετάφραση: Συντακτική ομάδα pass-world.gr
Ερ: Δεν είστε μόνο φιλόσοφος αλλά και ψυχαναλυτής. Ποια είναι η διάγνωσή σας για την Πολωνία;
Με λίγα λόγια, το πολωνικό υποκείμενο είναι ένα άτομο, το οποίο είναι εξαιρετικά εξαρτημένο τόσο από τη δική του εικόνα όσο και από την κρίση των άλλων.
Ερ: Γιατί συμβαίνει αυτό;
Αυτό οφείλεται σε διάφορους παράγοντες, κυρίως ιστορικούς. Το σημαντικότερο είναι ότι πρόκειται για μια χώρα όπου ακόμη επικρατεί ο θρύλος περί αυτοκρατορικού μεγαλείου από την εποχή του ύστερου Μεσαίωνα. Αυτός ο μύθος της «μεγάλης Δημοκρατίας των Δύο Εθνών» προκαλεί ένα διαρκές αίσθημα υποτίμησης, ένα κόμπλεξ απέναντι στην πραγματικότητα γύρω μας.
Από τη μία πλευρά, «διογκώνει» σε μεγάλο βαθμό την αυτοεικόνα μας και, από την άλλη, περιμένουμε από όλους να αποδεχθούν αυτή τη διαστρεβλωμένη εικόνα της χώρας μας, της συλλογικής μας ταυτότητας.
Από αναλυτικής πλευράς, πρέπει πρώτα να καθοριστεί ποια είναι η επιθυμία του υποκειμένου, η οποία στην περίπτωση της Πολωνίας είναι η αναγνώριση. Το επόμενο βήμα είναι να προσδιοριστούν οι μηχανισμοί άμυνας που χρησιμοποιούνται. Οι σημαντικότεροι, για τους Πολωνούς, είναι η άρνηση και η καταπίεση. Ίσως ακόμη περισσότερο η καταπίεση από την άρνηση.
Στο δημόσιο διάλογο, πολλά γεγονότα διαστρεβλώνονται εντελώς. Θεμελιώδη παραδείγματα αυτού του φαινομένου είναι η στάση απέναντι στο αγροτικό παρελθόν, στη γενεαλογία της πλειονότητας των Πολωνών. Για μεγάλο χρονικό διάστημα αυτά τα θέματα απουσίαζαν από τον διάλογο, καθώς και η δύσκολη πολωνοεβραϊκή ιστορία.
Αυτό μπορεί να φανεί στην αποσιώπηση του αντισημιτισμού, ακόμη και κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, όταν οι Πολωνοί συμμετείχαν παθητικά στο Ολοκαύτωμα των Εβραίων.
Όπως το έθεσε ο διακεκριμένος κριτικός λογοτεχνίας Kazimierz Wyka, «για τους Γερμανούς ενοχή και έγκλημα, για εμάς κλειδιά και χρήματα».
Στην πολωνική μνήμη, για τη δολοφονία των Εβραίων έφταιγαν αποκλειστικά οι Γερμανοί, ενώ η μαζική κλοπή της περιουσίας τους από τους Πολωνούς αποσιωπήθηκε για χρόνια από τον δημόσιο διάλογο.
Ερ: Αυτό οδηγεί σε παρερμηνείες της ιστορίας, συνήθως με μια τάση προς τα δεξιά. Πού φαίνεται καλύτερα αυτή η διαστρέβλωση;
Η πολωνική κουλτούρα δημιουργήθηκε από τη διανόηση που προερχόταν από την αριστοκρατία και τη γαιοκτησία. Η αριστοκρατία συχνά εξαθλιωνόταν, αλλά ο μύθος της μεγαλοσύνης και της ανωτερότητας του παρελθόντος παρέμενε.
Ως εκ τούτου, στην πολωνική κουλτούρα, η αφήγηση των προβλημάτων αυτής της τάξης κυριαρχεί έναντι εκείνων του αγροτικού πληθυσμού, ο οποίος άλλωστε αποτελούσε – ακόμη και στις παραμονές του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου – περίπου το 70% της κοινωνίας. Αυτό εξακολουθεί να ισχύει και σήμερα.
Οι βασικές αφηγήσεις που χρησιμοποιούν οι σχολιαστές στη δημόσια σφαίρα προέρχονται ακριβώς από αυτές τις φαντασιώσεις. Ένα καλό παράδειγμα είναι το έργο του Henryk Sienkiewicz, του συγγραφέα των αρχών του 20ού αιώνα και βραβευμένου με Νόμπελ Λογοτεχνίας, ο οποίος εξακολουθούσε να δοξάζει την ευγενή Πολωνία στα βιβλία του. Έδωσε ένα συναισθηματικό πλαίσιο σε αυτό το όραμα. Αυτό φαίνεται, για παράδειγμα, στις κινηματογραφικές διασκευές των έργων του, συμπεριλαμβανομένων των σύγχρονων.
Στο όραμά του, οι πραγματικοί Πολωνοί ήταν οι ευγενείς, οι αστοί ήταν αξιολύπητοι, οι Εβραίοι ήταν εντελώς περιθωριοποιημένοι και οι αγρότες ήταν κλέφτες ή ληστές.
Πρόκειται επίσης για μια λογοτεχνία που δίνει έμφαση στην κοινωνική ιεραρχία, με τους αγρότες να βρίσκονται στον πάτο της ιεραρχίας. Αν ένας αγρότης χειραφετείται στον Sienkiewicz, είναι ληστής. Αυτό το όραμα είχε τεράστιο αντίκτυπο στην κοινωνία.
Ερ: Πώς γίνεται αντιληπτός αυτός ο αντίκτυπος;
Έγινε σαφής τη δεκαετία του 1990, μετά την πτώση του κομμουνισμού. Ήταν τότε που η αστική τάξη άρχισε να αναζητά τους «ευγενείς» προγόνους της, ξεθάβοντας κάθε οικόσημο στα βιβλία της εκκλησίας. Και αυτό παρά το γεγονός ότι η πλειονότητα των Πολωνών προέρχεται από την αγροτιά…
Ερ: Γράψατε για αυτές τις μεταμορφώσεις στην πολωνική κοινωνία και την κυριαρχία της μεσαίας τάξης στο βιβλίο σας Sleepwalking the Revolution. Σε τι ακριβώς συνίστατο αυτή η επανάσταση;
Ήταν μια περίοδος τεράστιου κοινωνικού μετασχηματισμού που έλαβε χώρα μεταξύ 1939 και 1956 στην Πολωνία. Ήταν μια αλλαγή που είχε τον χαρακτήρα μιας μαζικής κοινωνικής επανάστασης.
Όπως ανάφερα ήδη, ακόμη και πριν από τον πόλεμο, το 70% του πληθυσμού ζούσε στην ύπαιθρο, τρία εκατομμύρια ήταν ακτήμονες, γεγονός που τους υποβίβαζε στο περιθώριο της κοινωνίας, ενώ ένα άλλο 10% το αποτελούσε η εβραϊκή κοινότητα, η οποία έπαιζε το ρόλο της μικροαστικής τάξης.
Στις μικρές πόλεις της κεντρικής και ανατολικής Πολωνίας, οι Εβραίοι αποτελούσαν το 60-90% του πληθυσμού. Σε ορισμένες πόλεις -στο Łódź ή στην περιοχή των ορυχείων του Sosnowiec – υπήρχε μια πολυεθνική πολωνοεβραϊκή εργατική τάξη, που ψήφιζε σοσιαλιστές και κομμουνιστές, και η οποία αποτελούσε περίπου το 10% του πληθυσμού.
Αυτή η μικρή αλλά ισχυρή αριστερή παράδοση διαμορφώθηκε κατά τη διάρκεια της επανάστασης του 1905, η οποία ξεκίνησε από την Πολωνία πριν εξαπλωθεί στη Ρωσική Αυτοκρατορία.
Η ομάδα αυτή καθοδηγούνταν από μια διανοητική κλασική στρατιωτική κάστα, που προερχόταν από την αριστοκρατία και τη γαιοκτησία, μια πραγματική κοινωνική μειονότητα. Επιπλέον, υπήρχε και η Καθολική Εκκλησία. Όλα αυτά, εκτός από τις βιομηχανικές περιοχές, αναδημιούργησαν μια προνεωτερική κρατική κοινωνία, έναν… παρατεταμένο Μεσαίωνα.
Το 1939, αυτή η κοινωνική δομή καταρρακώθηκε από την εισβολή της ΕΣΣΔ του Στάλιν και του Τρίτου Ράιχ του Χίτλερ.
Η εβραϊκή μεσαία τάξη χάθηκε στο Ολοκαύτωμα, ενώ η περιουσία και η θέση της στην κοινωνική κουλτούρα πέρασε στα χέρια της νέας εθνοτικά πολωνικής μεσαίας τάξης. Αν ένας Εβραίος είχε ένα κατάστημα, του το αφαιρούσαν και το έδιναν σε κάποιον εθνοτικά Πολωνό για να το διευθύνει.
Οι Πολωνοί που μετεγκαταστάθηκαν στα γερμανικά εδάφη που προσαρτήθηκαν στην Πολωνία πήραν επίσης τη θέση των Γερμανών τεχνιτών και εμπόρων που έφυγαν.
Μετά τη γερμανική κατοχή, οι κομμουνιστές αποδέχτηκαν απρόθυμα αυτό το status quo.
Όταν μπήκε ο Κόκκινος Στρατός, , το μόνο πράγμα που μπορούσαν να δώσουν οι Πολωνοί κομμουνιστές σε αυτή την αγροτική κοινωνία ήταν τα μοιρασμένα εδάφη των πρώην μεγαλογαιοκτημόνων.
Οι κομμουνιστές πραγματοποίησαν στην Πολωνία μια αγροτική μεταρρύθμιση που το πολωνικό κράτος δεν είχε μπορέσει να πραγματοποιήσει πριν από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.Έτσι, τερματίστηκε η υλική ηγεμονία των τάξεων που προέρχονταν από την αριστοκρατία.
Η νέα μεσαία τάξη προήλθε από την αγροτιά. Υπήρξε μια επανάσταση, αλλά δεν βρήκε αντανάκλαση στον πολιτισμό ή την τέχνη, καθώς δεν ανταποκρίθηκε ποτέ στον δικό της λαϊκό συμβολισμό, όπως η Γαλλική Επανάσταση.
Η Πολωνία επέστρεψε έτσι στην προηγούμενη πολιτιστική ηγεμονία της, που βασιζόταν σε μια λατρεία του πολιτισμού της αριστοκρατίας. Αυτό διαιωνίζεται έκτοτε και έχει οδηγήσει σε ένα χάσμα μεταξύ του πώς είναι πραγματικά η πολωνική κοινωνία και του πώς αυτοπροσδιορίζεται.
Photo: Stanislaw Ciok
Ερ: Το κομμουνιστικό καθεστώς απέτυχε δηλαδή να το αλλάξει αυτό;
Κατά τη διάρκεια της σταλινικής περιόδου, από το 1944 έως το 1956, έγινε μια προσπάθεια να σπάσει η ηγεμονία της παλιάς κουλτούρας της διανόησης. Δεν ήταν, όμως, εφικτό. Η προσπάθεια αυτή βασίστηκε υπερβολικά στα ρωσικά αυτοκρατορικά πρότυπα, συνοδεύτηκε από την τρομοκρατία και δύσκολα αναζήτησε συμμάχους στην πολωνική κοινωνία. Σήμαινε, για παράδειγμα, την εκκαθάριση της πολωνικής σοσιαλιστικής σκέψης που δεν υποστήριζε τον Στάλιν, εκκαθαρίζοντας συχνά Πολωνούς σοσιαλιστές ακτιβιστές.
Παρόμοια μοίρα περίμενε και τους επαναστάτες κομμουνιστές, συχνά βετεράνους της ταξιαρχίας Ντομπρόβσκι που πολέμησε στον ισπανικό εμφύλιο πόλεμο. Παραδόξως, παρέμειναν δύο μεγάλες δημιουργικές δυνάμεις στην πολωνική κουλτούρα: η επιζήσασα πολωνική διανόηση, που προερχόταν από την κουλτούρα της γαιοκτησίας, και η Καθολική Εκκλησία, η οποία έμεινε σε μεγάλο βαθμό ανεπηρέαστη από την καταστολή.
Μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 1960, τα στρατόπεδα αυτά πολεμούσαν μεταξύ τους. Με την αναζωπύρωση του αντισημιτισμού στο μηχανισμό του Κομμουνιστικού Κόμματος από το 1968 και μετά, έλαβε σταδιακά χώρα μια κληρικο-εθνικιστική στροφή στον πολιτισμό.
Ταυτόχρονα, η Πολωνία εντάχθηκε στη διαδικασία της παγκοσμιοποίησης που ξεκίνησε τη δεκαετία του 1970, αναπτύσσοντας την οικονομία της με χρήματα από δυτικές τράπεζες.
Το βιοτικό επίπεδο βελτιώθηκε, αλλά αυτό σήμαινε, επίσης, ότι η οικονομία υπερχρεώθηκε περισσότερο, γεγονός που οδήγησε στην κρίση της δεκαετίας του 1980.
Παραδόξως, σε αυτή τη μακρά περίοδο, οι διευθυντές των μεγάλων κρατικών γεωργικών επιχειρήσεων ανέλαβαν το ρόλο που είχαν παίξει οι παλιοί γαιοκτήμονες, οι οποίοι μοίραζαν τιμωρίες ή προνόμια σε πλήρως εξαρτημένους υπηκόους. Το κράτος παρείχε πλέον στην πλειοψηφία οικονομική ασφάλεια, σταθερότητα, απασχόληση, υγειονομική περίθαλψη και εκπαίδευση, αλλά σε ανεπαρκές επίπεδο.
Ερ: Θα λέγατε ότι η Λαϊκή Δημοκρατία της Πολωνίας ήταν αριστερή;
Η Λαϊκή Δημοκρατία πέρασε περιόδους που θα μπορούσαν να θεωρηθούν αριστερές. Τα χρόνια μεταξύ 1944-56 ήταν μια περίοδος σταλινικής επανάστασης, βασισμένης στην τρομοκρατία, την εκμετάλλευση της υπαίθρου και την εκβιομηχάνιση υπέρ των πολεμικών βιομηχανιών. Ταυτόχρονα, υπήρξε μια τεράστια εξάπλωση της εκπαίδευσης, της υγειονομικής περίθαλψης, της σταθεροποίησης της ζωής, της επέκτασης της κοινωνικής υποδομής. Αυτό παγιώθηκε μετά το 1956 και στις δεκαετίες του 1960 και 1970.
Η ανάπτυξη του κράτους – υπηρεσίες, υποδομές – έγινε με τρόπο που μπορούμε να τον ονομάσουμε αριστερό, αλλά αυτό που είναι εντελώς ανιστόρητο είναι η άσκηση της εξουσίας, γιατί αυτό που βλέπουμε είναι μια βίαιη δικτατορία, που εξελίσσεται προς τον εθνικισμό.
Αυτό φαίνεται, για παράδειγμα, στον αντισημιτισμό της κυβέρνησης του Wieslaw Gomulka ή στη βίαιη καταστολή των διαδηλώσεων των εργαζομένων, συχνά με όπλα.
Ερ: Ωστόσο, όπως είπατε, ούτε αυτό κατάφερε να καταργήσει τη φεουδαρχική κουλτούρα της εργασίας στην Πολωνία. Αυτή, με τη σειρά της, βασιζόταν στη δουλοπαροικία (pańszczyzna στα πολωνικά), μια μορφή φεουδαρχικού ενοικίου, το οποίο, σε συνθήκες σκλάβων, οι Πολωνοί αγρότες έπρεπε να κερδίσουν.
Σε ολόκληρη την Ανατολική Ευρώπη, εκτός από τη Βοημία, η επαναφεουδαιοποίηση έλαβε χώρα από τον 16ο αιώνα και μετά, με βάση τη ζήτηση γεωργικών προϊόντων από τις χώρες της Δυτικής Ευρώπης. Ως αποτέλεσμα, η αριστοκρατία σε χώρες όπως η Πολωνία υποχρέωνε την αγροτική εργασία σε δουλεία.
Πρόκειται για μια διαδικασία που λαμβάνει χώρα σε μεγάλα τμήματα της Δημοκρατίας των Δύο Εθνών -και επομένως και στη σύγχρονη Ουκρανία- ή στην Ουγγαρία. Αυτή η δουλοκτητική κατάσταση της αγροτιάς συνεχίστηκε στην Πολωνία μέχρι τον 19ο αιώνα, όταν η χώρα διαιρέθηκε μεταξύ τριών γειτονικών χωρών: Αυστρία-Ουγγαρία, Ρωσία και Πρωσία. Αυτές οι χώρες ήταν που παραχώρησαν δικαιώματα στην αγροτιά, βάζοντας τέλος στην πρακτική της δουλοπαροικίας. Ωστόσο, η πολιτιστική τους επιρροή είναι ακόμη και σήμερα ορατή.
Ήταν ουσιαστικά δουλοκτητικές σχέσεις και δεν μπορούν να διαγραφούν από τη μνήμη μας έτσι απλά.
Ερ: Πώς γίνεται αντιληπτή αυτή η κληρονομιά στη σύγχρονη Πολωνία;
Μπορείτε να το δείτε στις καθημερινές σχέσεις, στο ραντεβού με τον γιατρό, στο σχολείο, στον εργασιακό χώρο.
Κάθε φορά που συναντιέται ένα άτομο με κάποιο πλεονέκτημα, ένα ψίχουλο εξουσίας, και κάποιος εξαρτημένος, «το χέρι κάποιου απλώνει το μαστίγιο, η πλάτη κάποιου λυγίζει κάτω από το μαστίγιο», μεταφορικά μιλώντας πάντα.
Αυτό φαίνεται, επίσης, στις φτωχές οργανωτικές δεξιότητες, στη φτωχή συμμετοχή στην κοινωνική δράση. Οι Πολωνοί παρέμειναν ατομικιστές, αδέσμευτοι, εν μέρει λόγω της μυθολογίας της ευγενούς ελευθερίας και εν μέρει λόγω του φόβου των αγροτών.
Κρακοβία
Παραδόξως, λοιπόν, η Αριστερά στην Πολωνία είναι πολύ αδύναμη, παρά το γεγονός ότι η σύγχρονη Πολωνία χτίστηκε πάνω στο μύθο του ισχυρού συνδικάτου που ήταν η Αλληλεγγύη.
Οι Πολωνοί φοβούνται τη συλλογική δράση. Επρόκειτο για μια πολύ ατομικιστική κοινωνία, βασισμένη στην ιεραρχία. Οι φεουδαρχικές σχέσεις, η φεουδαρχική κουλτούρα της εργασίας στην Πολωνία έχει επιδεινωθεί από τον νεοφιλελευθερισμό της περιόδου του μετασχηματισμού.
Στην Πολωνία, επίσης, το σοσιαλιστικό κόμμα δημιουργήθηκε, στις αρχές του 20ού αιώνα, από ανθρώπους που προέρχονταν από τη διανόηση και επομένως -έμμεσα- από την αριστοκρατία.
Αυτή ήταν η γενεαλογία του σημαντικότερου πολιτικού της Πολωνίας κατά την περίοδο του μεσοπολέμου, του Józef Piłsudski. Πρώτα σοσιαλιστής, μετά δικτάτορας, το κίνητρό του ήταν η αντίθεση στην εξαιρετικά αντιδραστική ρωσική αυτοκυριαρχία και η σύνδεση της κοινωνικής επανάστασης με το όραμα της ανάκτησης της ανεξαρτησίας. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα το πρώτο πολωνικό Σύνταγμα μετά την ανάκτηση της ανεξαρτησίας το 1918 να είναι πολύ προοδευτικό για την εποχή του και να εγγυάται, μεταξύ άλλων, το δικαίωμα ψήφου των γυναικών.
Μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα, ο οποίος στην Πολωνία ήταν -για να χρησιμοποιήσω τον όρο του Braudel- ένας «διευρυμένος Μεσαίωνας», ο διαχωρισμός ήταν ο εξής: πολιτικός και πολιτιστικός ηγεμόνας, μαζί με την Εκκλησία, ήταν οι γαιοκτήμονες, η αστική τάξη ήταν οι Εβραίοι και οι δούλοι ήταν οι αγρότες.
Μετά την κατάργηση της δουλοπαροικίας και τις απαρχές της εκβιομηχάνισης, μια εθνοτικά πολωνική αστική τάξη άρχισε να αναδύεται από το στρώμα των αγροτών. Αυτό οδήγησε σε σύγκρουση με τους Εβραίους. Σαφή ρόλο έπαιξε, επίσης, και η Καθολική Εκκλησία, με την ευρεία αντιεβραϊκή της παράδοση.
Αργότερα, αυτό μεταφέρθηκε και στην ισχυρή υποστήριξη της αστικής τάξης προς την εθνικιστική Δεξιά, ενώ ενισχύθηκε, επίσης, από τον ρωσικό και αργότερα χιτλερικό αντισημιτισμό.
Ταυτόχρονα, πρέπει να προστεθεί ότι σε καμία άλλη ευρωπαϊκή χώρα τον 20ό αιώνα δεν υπήρχε μια τόσο μεγάλη εβραϊκή κοινότητα που να ζει τόσο πολύ στον δικό της κόσμο. Αυτό δεν δικαιολογεί τίποτα, αλλά παρέχει μια εικόνα.
Ερ: Ο νεοφιλελεύθερος μετασχηματισμός της δεκαετίας του 1990 δεν φαίνεται, επίσης, να βοήθησε.
Ο μετασχηματισμός δημιούργησε μια νέα πολωνική μεσαία τάξη που πέτυχε πολιτική και πολιτιστική ηγεμονία, διαιρούμενη σε ένα φιλελεύθερο-παγκοσμιοποιητικό μπλοκ και ένα περιφερειακό, εθνικιστικό αστικό μπλοκ. Υπήρχαν όμως και χαμένοι από τον μετασχηματισμό….
Ερ: Για πολλούς, ωστόσο, η εισαγωγή του νεοφιλελευθερισμού στην Πολωνία ήταν επίσης ένα τραύμα.
Οπωσδήποτε. Η οικονομική ασφάλεια πολλών ανθρώπων καταρρακώθηκε. Σε κάθε πόλη, χωριό και χωριουδάκι υπήρχε ένα εργοστάσιο κατά την κομμουνιστική εποχή, στο οποίο εργαζόταν περίπου το 20% του πληθυσμού και των οικογενειών τους. Κατά τη διάρκεια του πολιτικού μετασχηματισμού της δεκαετίας του 1990, τα εργοστάσια αυτά έκλεισαν και πολλοί άνθρωποι βρέθηκαν στους δρόμους. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την τεράστια αύξηση της ανεργίας στις επαρχίες, σε συνδυασμό με τη διάβρωση των συνδικαλιστικών δικαιωμάτων.
Ερ: Υπάρχει ελπίδα για την Αριστερά στην Πολωνία;
Έχω μεγάλες ελπίδες για τον περιορισμό των αυξανόμενων αυταρχικών τάσεων της ακροδεξιάς στην Πολωνία. Ωστόσο, τα κόμματα της αντιπολίτευσης δεν θα εισάγουν έναν αριστερό παράδεισο. Αν κερδίσουν, απλώς δεν θα υπάρξει δικτατορία. Αλλά μακροπρόθεσμα είμαι αισιόδοξος.
Το κοινωνικό φαντασιακό στην Πολωνία εξελίσσεται εδώ και καιρό προς μια σαφώς φιλοκοινωνική και αριστερή κατεύθυνση.
Πολιτιστικά, αυτό είναι ήδη εμφανές, όπως μπορεί να φανεί, για παράδειγμα, στη σημαντική εκκοσμίκευση ή στην αυξημένη κοινωνική αποδοχή της άμβλωσης ή του γάμου μεταξύ ατόμων του ίδιου φύλου.
Ωστόσο, η φιλελεύθερη αριστερά πρέπει επίσης να κατανοήσει ότι είναι απαραίτητο να κρατήσει ασφαλή τη λαϊκή τάξη, η οποία, λόγω της συμβολικής της αξίας, έχει παρασυρθεί από τους ακροδεξιούς λαϊκιστές.
Διαβάστε ολόκληρο το άρθρο στο Contexto
Διαβάστε επίσης:
Πολωνία: Η ιστορία ως πεδίο μάχης
Η προστασία των ανθρώπων στα σύνορα Πολωνίας-Λευκορωσίας πρέπει να τεθεί στο επίκεντρο
Βουλγαρία: Η μετάβαση από τον κομμουνισμό άφησε τους ηλικιωμένους έξω στο κρύο
