Ένας από τους αναμφισβήτητα σημαντικούς σχολαστές της ισλαμικής σκέψης ήταν ο Ιμπν-ι Χαλντούν (1332–1406). Στο περίφημο έργο του Μουκαδιμέ (1375) –πρόλογος ενός μεγαλύτερου έργου του που δεν κατάφερε να ολοκληρώσει ποτέ– το οποίο αναγνωρίστηκε ως εγχειρίδιο φιλοσοφίας της ιστορίας και της πολιτικής επιστήμης, έλεγε ότι, “κάθε κράτος είναι ένας ζωντανός οργανισμός και συμπεριφέρεται όπως κάθε ζωντανό όν”.
Του Μουράτ Ισσί
Σύμφωνα με τις τουρκικές κρατικές δηλώσεις, «η χώρα αμύνεται διότι αντιμετωπίζει ισχυρές επιθέσεις», στις οποίες αντιδρά με αντεπιθέσεις, όπως θα απαντούσε ο Χαλντούν. Αυτές οι «εσωτερικές και εξωτερικές αμυντικές αντεπιθέσεις» της Τουρκίας ως κράτους θα μπορούσαν να κατηγοριοποιηθούν ως οικονομικές, πολιτικές και στρατιωτικές.
α) Οι οικονομικές: Η πολιτική κατάσχεσης των «εχθρικών» ομίλων, η παρέμβαση στις εσωτερικές λειτουργίες των τραπεζών, συμπεριλαμβανομένης της Εθνικής Τράπεζας, η απαγόρευση κάθε είδους εργατικών δραστηριοτήτων –όπως οι απεργίες– για την ομαλή λειτουργία –ή πιθανή παρεμπόδιση– της οικονομίας είναι οι πρώτες πράξεις που έρχονται στο νου.
Σύμφωνα με τρέχουσες αναλύσεις, οι επιχειρήσεις που ευνοούν την ύπαρξη της Κατάστασης Έκτακτης Ανάγκης (ΟΗΑL) έχουν αυξήσει τα κέρδη τους κατά 100-274 % σε σχέση με την πριν-OHAL εποχή, δηλαδή πριν από το εικονικό πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου.
Η οικονομία της Τουρκίας του Ερντογάν, όμως, φαίνεται ότι θα περάσει δύσκολες στιγμές, κυρίως μετά την 11η Απριλίου 2018, δηλαδή την ημέρα της ανακοίνωσης της δίκης Ρεζά Ζαρράμπ στις ΗΠΑ. Σύμφωνα με τις συγκεκριμένες αναλύσεις, πρόκειται να επιβληθούν διεθνείς οικονομικοί περιορισμοί, αρχικά εκ μέρους των ΗΠΑ, για τις 6 τουρκικές τράπεζες λόγω παραβάσεων όπως το ξέπλυμα μαύρου χρήματος του Ιράν, η προσπάθεια παρεμπόδισης των αποφάσεων του ΟΗΕ για το Ιρανικό εμπάργκο κ.λπ.
Με αυτή την έννοια, το θέμα θα πάρει τη μορφή οικονομικής και, ουσιαστικά, πολιτικής σύγκρουσης μεταξύ των Αμερικανικών-Τουρκικών τραπεζών. Η υποτίμηση της τουρκικής λίρας, που έχει ξεκινήσει από το περασμένο έτος, θα συνεχιστεί, με την ισοτιμία με το ευρώ να φτάνει έως τις 5 λίρες. Η οικονομική παρακμή ήδη εμφανίζεται από τώρα, δεδομένου ότι ξένες επιχειρήσεις και επενδυτές έχουν αρχίσει να εγκαταλείπουν την Τουρκία.
Η μεγάλη εικόνα της τουρκικής οικονομικής ροής περιλαμβάνει, ωστόσο, και αντίθετες ενδείξεις. Ήδη το κινέζικο κεφάλαιο έχει μπει στο τουρκικό τραπεζικό σύστημα, αγοράζοντας την Tekstilbank (2014). Η κινέζικη ICBC μέσα σε τρία χρόνια έφτασε στο σημείο να αγοράσει τα 75% της τουρκικής Tekstilbank (2014), τις μετοχές της Αγγλικής HSBC Τουρκίας (2015), να εξασφαλίσει τα δάνεια για τις μεγαλύτερες τουρκικές τράπεζες, όπως της Αγροτικής/Ziraat Bankası, και τώρα είναι στις συζητήσεις με το Ταμείο Κεφαλαίων/Varlık Fonu, το οποίο ελέγχεται κατευθείαν από τον Ερντογάν και είναι εκτός κοινοβουλευτικού ελέγχου.
Πρέπει να τονιστεί ότι σχεδόν όλη η τουρκική δημόσια περιουσία περνάει –ή καλύτερα ξεκίνησε να περνάει αμέσως μετά από το εικονικό πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου– στο Ταμείο Αποκρατικοποιήσεων, μέσω Κοινοβουλίου, και αυτό με την σειρά του στο Ταμείο Κεφαλαίων. Η πρόθεση ήταν να τονωθεί η τουρκική οικονομία, που πέρασε μεγάλη κρίση έπειτα από σειρά «τρομοκρατικών» επιθέσεων.
Με άλλα λόγια το Προεδρικό Παλάτι της Τουρκίας δημιουργεί το δικό του ειδικό ταμείο μετοχικής συμμετοχής σε όλες τις τουρκικές τράπεζες, το χρηματιστήριο Κωνσταντινούπολης, τις τουρκικές αερογραμμές, τα ορυχεία, την αμυντική βιομηχανία, τα τυχερά παιχνίδια. Ένας γιγαντιαίος προϋπολογισμός για ένα επιθετικό κράτος.
Αυτή τη στιγμή στην Τουρκία υπάρχει ένας προϋπολογισμός της Κυβέρνησης που «ψηφίζεται» μέσω της εθνοσυνέλευσης, και άλλος ένας αβέβαιος προϋπολογισμός του Παλατιού, ο οποίος θεωρητικά θα χρησιμοποιηθεί για τις μεγάλες κρατικές δαπάνες.
Σε αυτή την εικόνα, χρειάζεται να προσθέσουμε ότι ο Τουρκό-Ισραηλινός υποθαλάσσιος αγωγός, που θα μετέφερε το φυσικό αέριο από το Ισραήλ στην Ευρώπη μέσω της Τουρκίας, βρίσκεται σε επισφαλή φάση.
Σύμφωνα με τις τελευταίες αναφορές, οι εκνευρισμένοι Ισραηλινοί και Αιγύπτιοι θα σταματήσουν τις συνομιλίες τους με την Τουρκία, σχετικά για το συγκεκριμένο σχέδιο, λόγο των απειλητικών δηλώσεων και πράξεων του τουρκικού κράτους.
Το άνοιγμα του τουρκικού κράτους προς τα Βαλκάνια, είτε για το θέμα της μεταφοράς του Αζερικού ή Ρωσικού φυσικού αερίου μέσω Ελλάδος είτε με την κατασκευή ενός νέου αυτοκινητοδρόμου που θα ενώσει την Αδριανούπολη με το Βελιγράδι μέσω Βουλγαρίας, αλλά και η επίθεση στα βόρειο-δυτικά της Συρίας, δηλαδή στο κουρδικό καντόνι Αφρίν, πρέπει να διαβαστούν και από αυτή την σκοπιά.
β) Οι πολιτικές: Τα δομικά υλικά της Νέας Τουρκίας είναι πιο σαφή αν και τα τονίζαμε σε κάθε ευκαιρία. Η σταδιακή ομογενοποίηση των ετερογενών κοινωνιών της Τουρκίας που είχε ξεκινήσει από τον μυστικό συνασπισμό της πολιτικής εξουσίας (Ερντογάν-Γκιουλέν) φαίνεται ότι μεταμορφώνεται με άλλο ένα μυστικό συνασπισμό του Ερντογάν με τον Ντογκού Περίντσεκ.
Ο μυθικές τουρκιστικές ιδέες περί του Τουρανισμού και της Κόκκινης Μιλιάς είναι πια επίσημη πολιτική μιας χώρας, η οποία για την πραγματοποίηση αυτών των διεκδικήσεων δεν μπορεί να κάνει τίποτα άλλο παρά μόνο να επιθετεί ή να δημιουργήσει καταστάσεις επιθετικότητας. Πρέπει να επιθετεί επειδή τα νότια όρια της Κόκκινης Μηλιάς φτάνουν στα νότια όρια του Συριακού Κουρδιστάν, δηλαδή στις περιοχές που ελέγχονται από τους Κούρδους μαζί με τις δυτικές συμμαχικές δυνάμεις, στα νότια όρια του Ιρακινού Κουρδιστάν και σε όλη την Κύπρο.
Με άλλα λόγια, η παρούσα τουρκική πολιτική αρχή διεκδικεί όλο το νότιο και νοτιοδυτικό Κουρδιστάν όχι μονάχα λόγω της αντί-αμερικάνικης, της αντί-συριακής ή της αντί-κουρδικής της πολιτικής αλλά λόγω της φύσεως της (καλό θα ήταν να θυμηθούμε ξανά τον Χαλντούν!).
Τα δυτικά όρια της Κόκκινης Μηλιάς φτάνουν στα ανατολικά νησιά της Ελλάδας και στη Δυτική Θράκη. Τα βόρεια όρια της Κόκκινης Μηλιάς εμπεριέχουν όλη τη Μαύρη θάλασσα, συν την Κριμαία. Υπό αυτό το πρίσμα γίνεται και πιο κατανοητή η ενόχληση της Τουρκίας όταν η Ρωσία είχε εισβάλει την Κριμαία (2014). Τα ανατολική όρια της Κόκκινης Μηλιάς δυστυχώς δεν είναι τόσο κοντά την Τουρκία γιατί εκτείνονται έως το Τουράν δηλαδή στην Μέση Ασία.
Σύμφωνα με την τουρκιστική αντίληψη, το ενδιαφέρον της Τουρκίας ως μητέρας πατρίδας για τα 9 «τουρκικά κράτη», όπως το Τουρκμενιστάν, το Ουζμπεκιστάν, το Τατζικιστάν κ.λπ. πηγάζει από αυτή την ιδέα. Πρέπει να τονιστεί ότι οι μυστικοί συνέταιροι του Ερντογάν –οι οποίοι ναι μεν θα είναι οι «νεκροθάφτες» του ιδίου στο πολιτικό του θάνατο– τον υποστηρίζουν αυτή την περίοδο, επειδή ο Ερντογάν αναγκάζεται να συνεργαστεί με τους επιθετικούς Τούρκους λόγω των ραγδαίων πολιτικών εξελίξεων της Μέσης Ανατολής.
Ο συγκεκριμένος κύκλος εθνικιστών, το Κόμμα Vatan, οι εθνικό-σοσιαλιστές και οι Γκρίζοι Λύκοι του Μπαχτσελί, για μια Αυταρχική και Εθνική Τουρκική Τουρκία, προωθούν το ανατολικό κεφάλαιο στη θέση του δυτικού. Ο γάμος των τουρκικών-ρωσικών-κινέζικων κεφαλαίων δεν εμφανίζεται επειδή τους αναγκάζει η συγκυρία, αλλά η ίδια η φύση της τουρκικής πολιτικής αρχής.
Μέσα σε αυτή την ισλαμό-τουρκιστική σύνθεση (Ερντογάν-Μπαχτσελί-Περίντσεκ), ο Κεμαλισμός δεν θα είναι πια πράσινος, αλλά πράσινος με πολλές κόκκινες ανταύγειες! Η ομογενοποίηση της ετερογενούς κοινωνίας της Τουρκίας μέσω των ισλαμικών εργαλείων, κυρίως με τον έλεγχο των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και θεσμών, θα δημιουργήσει ένα κράτος στα πρότυπα του Ιράν, όχι όμως κοσμικό με τις νοσταλγικές φωτογραφίες της εποχής του Σάχη, αλλά θεοκρατικό με φωτογραφίες του Χομεϊνί.
Οι δημοκράτες, οι σοσιαλιστές, οι προοδευτικοί κύκλοι αλλά και οι συντηρητικοί που δεν υποστηρίζουν την Νέα Τουρκία, σταδιακά θα «εξαφανίζονται» από το πρόσωπο της δημόσιας ζωής της Τουρκίας μέσω των Προεδρικών Διαταγμάτων με ισχύ Νόμου, και θα γεμίζουν τις μεγάλες δυτικές ευρωπαϊκές πόλεις με υπηκόους Τουρκίας, μετανάστες και πρόσφυγες, θυμίζοντας τα περασμένα στρατιωτικά πραξικοπήματα.
γ) Οι στρατιωτικές: με την ανοικτή εισβολή του τουρκικού στρατού στην πόλη Τζαράμπλους και Αλ Μπαμπ της Συρίας μετά την ενδυνάμωση των κουρδικών θέσεων στα βόρεια της Συρίας αλλά και ο αντί-κουρδικός φόβος που υπήρχε ανέκαθεν, μετέτρεψε το κουρδικό της Τουρκίας σε ζήτημα του Κουρδιστάν σε όλη τη Μέση Ανατολή.
Η Τουρκική πολιτική αρχή πολεμάει στρατιωτικά τους Κούρδους σε τρία κράτη της Μέσης Ανατολής, αλλά αστυνομικά και κατασκοπευτικά σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες. Αυτός ο φόβος των κόκκινων ανταυγειών του Κεμαλισμού αναγκάζει τον τουρκικό στρατό να εισβάλει στα ιρακινά και τα συριακά εδάφη με τη δικαιολογία της εθνικής ασφάλειας.
Αυτή τη στιγμή, τα τουρκικά στρατεύματα βρίσκονται σε 13 σταθερές βάσεις του Βορείου Ιράκ (Νότιο Κουρδιστάν) και σε διαφορετικά σημεία της Βόρειας Συρίας (Νοτιοδυτικό Κουρδιστάν). Η συμπεριφορά της τουρκικής πολιτικής δεν της επιτρέπει τη λήψη ορθολογικών υγιών αποφάσεων διότι, σύμφωνα με αυτή «οι εχθροί του έθνους είναι πολλοί και δεν κοιμούνται». Ωστόσο, οι απειλές των Τούρκων ηγετών για τη διεύρυνση των επεμβάσεων στο Αφρίν προς το Ιδλίμπ και το Μενμπίτς δεν είναι αβάσιμες.
Όπως ο ξεχωριστός προϋπολογισμός του Παλατιού, έτσι και από την πλευρά των δυνάμεων ασφαλείας, ο Ερντογάν δημιούργησε άλλον ένα (παραστρατιωτικό) στρατό, εκτός από τις νόμιμες στρατιωτικές δυνάμεις του τουρκικού κράτους.
Είναι ο SADAT/ Συμβουλευτική Εμπορική Εταιρεία Διεθνούς Αμύνης-Uluslararası Savunma Danışmanlık Ticaret Şirketi, ο οποίος εμφανίστηκε ένθερμα τη νύχτα του «πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου», ως απλοί τούρκοι πολίτες κατά των χουντικών.
Δραστηριοποιείται στις μεγάλες πόλεις της Τουρκίας και τα τρία κομμάτια του Κουρδιστάν (Συρία, Ιράκ και Τουρκία). Ο πρόεδρος της εταιρίας Αντνάν Τανρίβερδι, είναι ένας από τους συμβούλους του Ερντογάν στο Παλάτι. Ο SADAT θα είναι ένα σημαντικό θέμα συζήτησης στο κοντινό μέλλον και μάλιστα θα είναι πολύ κρίσιμο σημείο τριβής μεταξύ του Ερντογάν και του Περίντσεκ.
Από την άλλη, όπως στο Κομπάνε έτσι και στο Αφρίν, η επιθετική και αντί-κουρδική πολιτική της Τουρκίας γίνεται καταλύτης για μια πιθανή κουρδική ένωση. Η ιστορική απόφαση του κουρδικού κοινοβουλίου/KRG δείχνει ότι οι Κούρδοι του Ιράκ / Νοτίου Κουρδιστάν διάβασαν καλά τις επιπτώσεις της πτώσης του Κερκούκ (15 Σεπτέμβρη 2017) και του πλήρους ελέγχου της πόλης Ράκα από τους Κούρδους της Συρίας (16 Σεπτέμβρη 2017).
Πρώτη φορά το κουρδικό κοινοβούλιο καταδίκασε την παρουσία των τουρκικών στρατευμάτων ως εισβολέα, και ανακοίνωσε την ανάγκη δημιουργίας του Εθνικού Κογκρέσου μεταξύ των κουρδικών πολιτικών δυνάμεων, κάτι που προτείνει εμφατικά το ΡΚΚ εδώ και χρόνια. Το κουρδικό κοινοβούλιο, η Πατριωτική Ένωση του Κουρδιστάν/ΥΝΚ και το Δημοκρατικό Κόμμα του Κουρδιστάν-Ιράν ανακοίνωσαν ότι είναι έτοιμοι να συμμετάσχουν στο πόλεμο του Αφρίν, εφόσον οι κουρδικές δυνάμεις της Ομοσπονδίας Βορείας Συρίας το ζητήσουν επισήμως. Η πιθανή μετάβαση των κουρδικών δυνάμεων του Ιράκ και του Ιράν στη Συρία, χωρίς το κάλεσμα του Συριακού κράτους ή της Ρωσίας, του Ιράν ή των ΗΠΑ, ναι μεν θα είναι ο μεγαλύτερος εφιάλτης και θα ανοίξει τις πύλες της κολάσεως για την περιοχή, αλλά θα δημιουργήσει μια νέα φάση στην διαμόρφωση της κουρδικής εθνικής ταυτότητας, κάτι που εξελίσσεται ακόμη.
Όπως έλεγε ο Χαλντούν 643 χρόνια πριν, “οι καταστάσεις και οι σχέσεις του σύμπαντος με τις κοινωνίες δεν μένουν ποτέ αμετάβλητες και μονογραμμικές. Θα περάσουν οι μέρες, οι καιροί και όλα στα γύρω μας θα είναι ένα σύνολο των αλλαγών. Αυτές οι αλλαγές θα εμφανιστούν στα πρόσωπα των ατόμων, των καιρών, των πόλεων αλλά και στο σύμπαν, στις χώρες και στα κράτη.”
Για τον συγγραφέα
Ο Μουράτ Ισσί είναι Διδάκτορας Ιστορίας, ΚΕΝΙ/ Κέντρο Έρευνας Νεότερης Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου.
