Τo δίδυμο του συνασπισμού «Ιστορικό Σύμφωνο» [Pacto Histórico] κατέγραψε μια ιστορική νίκη για την Αριστερά της Κολομβίας, στον πρώτο γύρο των Προεδρικών εκλογών. Ωστόσο, στον δεύτερο γύρο, στις 19 Ιουνίου, ο Γουστάβο Πέτρο και η Φράνσια Μάρκες θα πρέπει να ανταγωνιστούν τον Ροδόλφο Ερνάντες – ένα αουτσάιντερ, ο οποίος με τη γραφική καμπάνια του εναντίον της διαφθοράς αναδείχθηκε δεύτερος και αναμένεται να συγκεντρώσει ένα μεγάλο μέρος της Δεξιάς ψήφου.
Της Sandra Botero
Τα αποτελέσματα του πρώτου γύρου των Προεδρικών εκλογών στην Κολομβία έστειλαν ένα ισχυρό μήνυμα, που αφορούσε τη δυσαρέσκεια με την υφιστάμενη πολιτική κατάσταση και τη βαθιά επιθυμία για αλλαγή.
Μια εκλογική ανατροπή
Η εκλογική αναμέτρηση που προδιαγραφόταν ως αντιπαράθεση μεταξύ του Γκουστάβο Πέτρο –του υποψηφίου της Αριστεράς και πρώτου σε όλες τις δημοσκοπήσεις– και του Φεντερίκο Φίκο Γκουτιέρες –του υποψηφίου του Δεξιού συνασπισμού– αναδιατάχθηκε απότομα την τελευταία στιγμή: όπως αποτύπωσαν, την τελευταία στιγμή, και ορισμένες δημοσκοπήσεις, ο Ροδόλφο Ερνάντες, ένας ανεξάρτητος υποψήφιος, άγνωστος σε πολλούς Κολομβιανούς, ο οποίος δεν συμμετείχε στην προκριματική διαδικασία, ήταν αυτός που μπήκε στο ρινγκ για να αντιμετωπίσει τον Πέτρο στον δεύτερο γύρο, με 28% των ψήφων.
Κατά αυτόν τον τρόπο, δύο υποψήφιοι που δεν εντάσσονται στον παραδοσιακό πολιτικό μηχανισμό κατάφεραν να βρεθούν στον δεύτερο γύρο.
Για πρώτη φορά, ένας Αριστερός υποψήφιος ήρθε πρώτος στον πρώτο εκλογικό γύρο (με 40% της ψήφου), ενώ ο ανθυποψήφιός του δεν διατηρεί κανενός είδους σχέση με καμία κομματική δομή. Θα μπορούσε ο Ερνάντες να αποτελέσει την τελική έκπληξη και να κερδίσει την Προεδρία.
Τα πρώτα σημάδια των τεκτονικών αλλαγών στο πολιτικό τοπίο έγιναν εμφανή στις βουλευτικές και προκριματικές εκλογές του Μαρτίου. Η Αριστερά, ιστορικά αδύναμη στην Κολομβία, πέτυχε πρωτοφανή εκλογικά αποτελέσματα.
Το Ιστορικό Σύμφωνο, ο συνασπισμός του οποίου ηγείται ο Πέτρο, απέδειξε ότι ο στιγματισμός του να είναι κάποιος Αριστερός στην Κολομβία έχει μειωθεί μετά τις ειρηνευτικές συμφωνίες με τις Επαναστατικές Ένοπλες Δυνάμεις της Κολομβίας (FARC), κατά τη διάρκεια της κυβέρνησης του Χουάν Μανουέλ Σάντος.
Και ο θρίαμβος του Ιστορικού Συμφώνου στις εκλογές του Μαρτίου ήταν διπλός. Από τη μία πλευρά, απέκτησε έναν από τους μεγαλύτερους αριθμούς εδρών στο Κογκρέσο, που αποτελεί ένα επίπεδο εκπροσώπησης που δεν είχε επιτευχθεί ποτέ πριν από την Αριστερά. Από την άλλη πλευρά, οι προκριματικές εκλογές του Ιστορικού Συμφώνου προσέλκυσαν περισσότερους ψηφοφόρους από εκείνες των άλλων κομμάτων, με καλά αποτελέσματα σε όλη τη χώρα.
Τα στοιχεία αυτά αναδεικνύουν το Ιστορικό Σύμφωνο –τον Γουστάβο Πέτρο και τη Φράνσια Μάρκες, την Αφροκολομβιανή ηγετική μορφή και εκλεγμένη για την υποψηφιότητα της Αντιπρόεδρου– ως μια επιλογή εξαιρετικά ανταγωνιστική. Με αυτόν τον τρόπο, η Αριστερά βγήκε δυναμικά μπροστά στην έναρξη της προεδρικής κούρσας. Και αυτό μεταφράστηκε στην πρώτη θέση που κατέλαβε το Ιστορικό Σύμφωνο, στην αναμέτρηση της περασμένης Κυριακής.
Ωστόσο, ο υποψήφιος της Αριστεράς εισέρχεται τώρα σε αχαρτογράφητο έδαφος. Καθώς ο Ερνάντες δεν συμμετείχε στις προκριματικές εκλογές, η υποστήριξη προς τον πρώην δήμαρχο της Μπουκαραμάνγκα ήταν αδύνατο να μετρηθεί.
Ο Ερνάντες ήταν σχεδόν άγνωστος στην εθνική πολιτική και για αρκετό καιρό οι δημοσκοπήσεις τον τοποθετούσαν γύρω στο 7% της πρόθεσης ψήφου. Ωστόσο, ήρθε στο προσκήνιο μόλις δύο εβδομάδες πριν από τις εκλογές και, προς έκπληξη όλων, εκτόπισε τον Γκουτιέρες, πρώην δήμαρχο του Μεντεγίν.
Οι χαμένοι του πρώτου γύρου
Η υποψηφιότητα του Γκουτιέρες, που υποστηρίχθηκε από το κατεστημένο και ένα μεγάλο μέρος των παραδοσιακών κομμάτων (Uribistas, Συντηρητικοί και Φιλελεύθεροι, καθώς και πρώην πρόεδροι όπως ο Σέσαρ Γκαβίρια και Αντρές Παστράνα), συγκέντρωσε το 23,87% των ψήφων.
Ο Γκουτιέρες θεωρήθηκε ως ο υποψήφιος της καταχρηστικής παραμονής στην εξουσία [continuismo] και υπέστη πλήγμα από τα υψηλά επίπεδα αποδοκιμασίας της σημερινής κυβέρνησης του Ιβάν Ντούκε και την οικονομική κρίση μετά την πανδημία.
Παρόλο που ο Γκουτιέρες έκανε ό,τι μπορούσε για να πάρει διπλωματικά αποστάσεις από τον Ντούκε και τον ουριμπισμό (ο πρώην πρόεδρος Αλβάρο Ουρίμπε δεν είναι στα καλύτερά του), οι ψηφοφόροι της Δεξιάς και της Κεντροδεξιάς τον εγκατέλειψαν μαζικά.
Ο άλλος χαμένος της ημέρας ήταν ο Σέρχιο Φαχάρδο, υποψήφιος του κεντρώου συνασπισμού, ο οποίος συγκέντρωσε 4,2% των ψήφων, τοποθετούμενος στην μακρινή τέταρτη θέση.
Παρά το γεγονός ότι κέρδισε περισσότερες από 4 εκατομμύρια ψήφους στον πρώτο γύρο του 2018 και έφτασε πολύ κοντά στο να περάσει στον δεύτερο γύρο, ο Φαχάρδο αυτή τη φορά κατέγραψε λίγο πάνω από 888.000 ψήφους. Αυτό το ποσοστό είναι αρκετό για να διεκδικήσει τα κρατικά χρήματα που λαμβάνουν όσοι βρίσκονται πάνω από το όριο του 4% και να πληρώσει τα έξοδα της προεκλογικής του εκστρατείας, αλλά το συγκριτικά χαμηλό ποσοστό επισφραγίζει μια εκστρατεία που μαστίζεται από λάθη και ξεχειλίζει από εγωισμούς.
Ο πρώτος γύρος επιβεβαιώνει ότι το Κέντρο, αλλά και το άλλοτε κυρίαρχο Δημοκρατικό Κέντρο (η ουριμπική Δεξιά) αντιπροσωπεύει με αυτό που η πολιτική επιστήμονας Σίλβια Οτέρο Μπαχαμόν αποκάλεσε «μηχανές απώλειας ψήφων».
Μια σταθερή προεκλογική εκστρατεία της Αριστεράς
Τα καλά αποτελέσματα της Αριστεράς απαιτούν χρόνια προετοιμασίας. Ο Πέτρο (62 ετών) έχει μακρά διαδρομή στην πολιτική και εργάζεται για αυτή τη στιγμή εδώ και δεκαετίες: υπήρξε γερουσιαστής, δήμαρχος της Μπογκοτά –το δεύτερο υψηλότερο πολιτικό αξίωμα στη χώρα– και υπήρξε υποψήφιος Πρόεδρος άλλες δύο φορές.
Το 2018 ήρθε δεύτερος πίσω από τον Ντούκε, επικεφαλής του Δημοκρατικού Κέντρου, με λίγο πάνω από 4.500.000 ψήφους: την καλύτερη επίδοση αριστερού υποψηφίου μέχρι τότε. Την περασμένη Κυριακή σχεδόν διπλασίασε αυτόν τον αριθμό ψήφων, φθάνοντας τις 8.500.000.
Αυτό το καλό αποτέλεσμα αποτελεί απόδειξη μιας εκστρατείας που μέχρι στιγμής ήταν πολύ σταθερή. Το κεντρικό του μήνυμα ήταν αυτό της πραγματικής αλλαγής που δίνει φωνή στους αποκλεισμένους και μετασχηματίζει το οικονομικό μοντέλο με κοινωνική και οικολογική έννοια.
Ο Πέτρο πήρε πολλά μαθήματα από την ήττα του από τον Ντούκε το 2018. Τέσσερα χρόνια αργότερα, η Κολομβία είδε έναν πολύ πιο μετριοπαθή υποψήφιο, πρόθυμο να συνάψει συμμαχίες με άλλους προοδευτικούς χώρους, αλλά και με παραδοσιακά κόμματα και πολιτικούς. Έχει συναντηθεί με επιχειρηματίες (η αχίλλειος πτέρνα του) και έχει κάνει ό,τι είναι δυνατόν για να κατευνάσει τους φόβους όσων δεν εμπιστεύονται τις οικονομικές του προτάσεις και φοβούνται την απαλλοτρίωση των περιουσιών τους αν γίνει Πρόεδρος.
Ο Πέτρο δημιούργησε και διαμόρφωσε το Ιστορικό Σύμφωνο, έναν συνασπισμό αριστερών πολιτικών κομμάτων και κινημάτων, για να ανταποκριθεί στις πολιτικές του ανάγκες, με τον ίδιο ως κορυφαίο ηγέτη.
Το Σύμφωνο είναι αναμφίβολα ένα προσωποπαγές κίνημα, το οποίο του δίνει δύναμη και δομή, αλλά είναι επίσης ένας χώρος για ανάπτυξη της Αριστεράς που ενισχύει νέες ηγετικές μορφές, όπως αυτή της Φράνσια Μάρκες.
Εάν ο Πέτρο κερδίσει τις προεδρικές εκλογές, δεν θα έχει εξασφαλισμένη πλειοψηφία στο Κογκρέσο, αλλά θα έχει μια σημαντική δεξαμενή υποστήριξης. Έχει νομοθετική εμπειρία και στην ομάδα του συμμετέχουν έμπειροι πολιτικοί.
Αντιθέσεις των δύο υποψηφίων
Η αντίθεση ανάμεσα στη διαδρομή του Πέτρο και του Ερνάντες είναι έντονη. Ο Ερνάντες είναι 77 ετών, επιχειρηματίας στον τομέα των κατασκευών και μπήκε στην περιφερειακή πολιτική το 2015, όταν εξελέγη δήμαρχος της Μπουκαραμάνγκα (πρωτεύουσα του διαμερίσματος Σανταντέρ, στη βορειοδυτική Κολομβία), με την υποστήριξη ενός ανεξάρτητου κινήματος που ονομάστηκε περιέργως Λογική, Ηθική και Αισθητική (Lógica, Ética y Estética). Τώρα έβαλε υποψηφιότητα με τον Σύνδεσμο Κυβερνητών κατά της Διαφθοράς.
Η ανάδειξη του Ερνάντες στον δεύτερο γύρο σηματοδότησε το τέλος του μονοπωλίου του Φιλελεύθερου Κόμματος στην πολιτική του Μπουμανγκές επί δεκαετίες. Στην πατρίδα του, ο Ερνάντες είναι συνώνυμο της αλλαγής και αυτό το πνεύμα κατάφερε να μεταδώσει η προεκλογική του ομάδα, ιδίως μέσω κοινωνικών δικτύων, όπως το TikTok.
Ο λόγος του Ερνάντες είναι απλός και επανειλημμένα σφυρηλατεί κλισέ κατά της παραδοσιακής πολιτικής και της διαφθοράς. Ο επιχειρηματίας αποφεύγει τους ιδεολογικούς ορισμούς και ξέφυγε από τα προεδρικά ντιμπέιτ, όπου θα έπρεπε να έχει εξειδικεύσει τις προτάσεις του.
Ο Ερνάντες δηλώνει ότι δεν αναζητεί ούτε χρειάζεται την υποστήριξη κανενός. Με δικά του λόγια: «η μόνη μου συμμαχία είναι με τον κολομβιανό λαό». Σε περίπτωση που γίνει Πρόεδρος, θα χρειαστεί δεξιούς βουλευτές για να κυβερνήσει, καθώς δεν έχει σχεδόν κανέναν δικό του κοινοβουλευτικό εκπρόσωπο. Δεν έχει δεσμούς ή εμπειρία από διαρκή συνεργασία με κανένα από τα κόμματα που εκπροσωπούνται στο Κογκρέσο.
Εκεί που ο Πέτρο έχει ένα καθορισμένο πρόγραμμα, το οποίο σφυρηλατήθηκε μετά από πολλές προσπάθειες να κερδίσει την Προεδρία, ο Ερνάντες προωθεί γενικές διατυπώσεις ή συνοπτικές προτάσεις. Ενώ οι Πέτρο, Γκουτιέρες και Φαχάρδο επιτίθεντο ο ένας στον άλλον, όλοι έμοιαζαν να ξεχνούν τον Ερνάντες, ο οποίος αφιερώθηκε στη διάδοση του αφιλτράριστου λόγου του κατά της πολυτέλειας και της «κλεψιάς» των πολιτικών, υπερασπιζόμενος την πώληση των υπηρεσιακών αυτοκινήτων των βουλευτών και υποσχόμενος να πάει όλους τους Κολομβιανούς στη θάλασσα και να κλείσει όλες τις πρεσβείες στο εξωτερικό. Από τη γιαγιά του πήρε μια φράση που χρησιμοποίησε ως επιχειρηματίας στον τομέα των κατασκευών: «Παιδί μου, δούλεψε με τους φτωχούς και θα γίνεις πλούσιος».
Ο Πέτρο έχει το 40% του εκλογικού σώματος πίσω από τις προτάσεις του, αλλά τα αρνητικά του ποσοστά ήταν πάντα υψηλά στις δημοσκοπήσεις και οι άνθρωποι που δηλώνουν αντι-Πέτρο (όλων των ιδεολογικών ρευμάτων) το κάνουν χωρίς δισταγμό.
Ο Ερνάντες είναι μια πολύ ελκυστική επιλογή για τα τμήματα που έχουν βαρεθεί το status quo, αλλά δεν θα ψήφιζαν ποτέ τον Πέτρο. Σε αυτούς συγκαταλέγονται άνθρωποι από το Κέντρο, αλλά υπάρχουν επίσης μετριοπαθείς και ακροδεξιοί. Αυτό φέρνει τον Γουστάβο Πέτρο σε πολύ δύσκολη θέση, σε αυτή τη φάση της προεκλογικής εκστρατείας, καθώς οι περισσότεροι από τους ψηφοφόρους του Φεντερίκο Γκουτιέρες είναι πιθανό να επιλέξουν τον Ερνάντες.
Αν ο λόγος του Πέτρο ήταν δομημένος ως αλλαγή έναντι της συνέχειας (Γκουτιέρες), ο Ερνάντες αντιπροσωπεύει ένα άλλο είδος αλλαγής, όντας ακόμα περισσότερο αουτσάιντερ από τον Πέτρο.
Λίγες ώρες πριν κλείσει η καταμέτρηση των ψήφων του πρώτου γύρου, ο Γκουτιέρες ανακοίνωσε την υποστήριξή του στον Ερνάντες: «Δεν θέλουμε να χάσουμε τη χώρα, γι’ αυτό ο Ροντρίγο [Λάρα, υποψήφιος αντιπρόεδρος] και εγώ θα ψηφίσουμε τον Ροδόλφο».
Από την πλευρά του, στην ομιλία του, ο Πέτρο άρχισε να μιλάει για την ανάγκη των πολιτών να επιλέξουν μεταξύ της πραγματικής αλλαγής (τον ίδιο) και της αυτοκτονίας (Ερνάντες).
Ο αριστερός υποψήφιος θα πρέπει να επανεξετάσει σε βάθος τη στρατηγική του για να συγκεντρώσει τις επιπλέον ψήφους που χρειάζεται για να φτάσει το 50%. Και να προσελκύσει άλλους πολιτικούς χώρους, όπως έκανε εν μέρει στον πρώτο γύρο. Προς το παρόν, περίμενε τα αποτελέσματα στο Κόκκινο Δωμάτιο του ξενοδοχείου Tequendama, έναν χώρο που παραδοσιακά ανήκει στους Φιλελεύθερους, ένα κόμμα που ιστορικά είχε ισχυρή λαϊκή βάση και του οποίου τις ψήφους θα χρειαστεί ο υποψήφιος του Ιστορικού Συμφώνου για να κερδίσει.
Με αυτόν τον νέο συσχετισμό δυνάμεων και δύο «αντισυστημικούς» υποψηφίους, η προεκλογική εκστρατεία ξεκινά από το μηδέν. Ο Ερνάντες υποτιμήθηκε επί μήνες από τις πολιτικές ελίτ, τους άλλους υποψηφίους και μεγάλο μέρος των μέσων ενημέρωσης. Μέχρι τώρα, ο Πέτρο έκανε εκστρατεία κατά του ουρισμπισμού, κατά της Δεξιάς, και από τη μια μέρα στην άλλη ο αντίπαλός του εξαφανίστηκε (αν και τώρα η Δεξιά επιδιώκει να πηδήξει στο άρμα του Ερνάντες χωρίς καθυστέρηση).
Η Κολομβία βρίσκεται μπροστά σε μια κρίσιμη εκλογική αναμέτρηση με δύο υποψηφίους ασυνήθιστους, για τους οποίους δεν υπάρχει προηγούμενο.
Μέχρι τις 19 Ιουνίου θα ακολουθήσουν ιλιγγιώδεις εβδομάδες για τον επαναληπτικό γύρο των εκλογών. Το μόνο που απομένει είναι να δέσουμε τις ζώνες ασφαλείας μας.
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στη Nueva Sociedad.
