Η σημαντική Καναδή συγγραφέας Μάργκαρετ Άτγουντ, σε άρθρο της στο Atlantic, σχολιάζει την πρόσφατη γνωμοδότηση του Ανώτατου Δικαστηρίου των ΗΠΑ για τις αμβλώσεις, παραπέμποντας στο δυστοπικό της έργο Η Ιστορία της Θεραπαινίδας (Τhe Handmaid’s Tale).
Της Margaret Atwood
Στα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 1980, έγραψα ένα μυθιστόρημα, το οποίο εξερευνούσε ένα μέλλον στο οποίο οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν αποτελούσαν ένα ενιαίο κράτος.΄ Ένα μέρος τους είχε μετατραπεί σε μια θεοκρατική δικτατορία βασισμένη στις θρησκευτικές αρχές και τη νομολογία των Πουριτανών της Νέας Αγγλίας του 17ου αιώνα. Ξεκίνησα να γράφω αυτό το μυθιστόρημα στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, ένα ίδρυμα που στη δεκαετία του 1980 ήταν διάσημο για τον φιλελευθερισμό του, το οποίο, όμως, τρεις αιώνες νωρίτερα λειτουργούσε, κυρίως, ως κολέγιο εκπαίδευσης για τον πουριτανικό κλήρο.
Στο φανταστικό θεοκρατικό καθεστώς της Γαλαάδ, οι γυναίκες είχαν ελάχιστα δικαιώματα, όπως και στη Νέα Αγγλία του 17ου αιώνα, καθώς η Αγία Γραφή ερμηνευόταν κυριολεκτικά.
Με βάση τις αναπαραγωγικές αναφορές στη Γένεση, και πιο συγκεκριμένα, εκείνες της οικογένειας του Ιακώβ, οι σύζυγοι των υψηλόβαθμων πατριαρχών μπορούσαν να έχουν γυναίκες σκλάβες, ή «υπηρέτριες». Οι «υπηρέτριες» υποχρεούνταν να γεννήσουν παιδιά και στη συνέχεια οι εν λόγω σύζυγοι τα διεκδικούσαν ως δικά τους.
Παρόλο που τελικά ολοκλήρωσα αυτό το μυθιστόρημα και το ονόμασα Η Ιστορία της Θεραπαινίδας (The Handmaid’s Tale) [1], σταμάτησα να γράφω αρκετές φορές, επειδή το θεωρούσα πολύ τραβηγμένο.
Οι θεοκρατικές δικτατορίες, ωστόσο, δεν βρίσκονται μόνο στο μακρινό παρελθόν. Υπάρχουν αρκετές από αυτές στον πλανήτη σήμερα. Τι εμποδίζει τις Ηνωμένες Πολιτείες να μετατραπούν σε μία από αυτές;
Τώρα βρισκόμαστε στα μέσα του 2022 και μόλις πληροφορηθήκαμε πως υπάρχει μία γνωμοδότηση του Ανώτατου Δικαστηρίου των Ηνωμένων Πολιτειών, η οποία ανατρέπει μία πάγια νομοθεσία 50 ετών με την αιτιολογία ότι οι αμβλώσεις δεν αναφέρονται στο Σύνταγμα και δεν είναι «βαθιά ριζωμένες στην ιστορία και την παράδοσή μας». Αυτό είναι αλήθεια.
Το Σύνταγμα δεν έχει να πει τίποτα για την αναπαραγωγική υγεία των γυναικών. Αλλά ούτε για τις γυναίκες εν γένει.
Οι γυναίκες αποκλείστηκαν σκόπιμα από το δικαίωμα ψήφου. Παρόλο που ένα από τα συνθήματα του Επαναστατικού Πολέμου του 1776 ήταν «Καμία φορολογία χωρίς αντιπροσώπευση», και η κυβέρνηση όφειλε να χαίρει τη συναίνεση των κυβερνώντων, οι γυναίκες δεν μπορούσαν να εκπροσωπούνται ή να κυβερνώνται με τη δική τους συναίνεση, αλλά μόνο μέσω αντιπροσώπου, μέσω των πατέρων ή των συζύγων τους. Αυτό παρέμεινε ως το 1920, όταν επικυρώθηκε η Δέκατη Ένατη Τροπολογία, μια τροπολογία στην οποία πολλοί αντιτάχθηκαν σθεναρά ως αντίθετη προς το αρχικό Σύνταγμα.
Οι γυναίκες ήταν μη υποκείμενα στο αμερικανικό δίκαιο για πολύ μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από ότι ήταν υποκείμενα. Αν αρχίσουμε να ανατρέπουμε το καθιερωμένο δίκαιο χρησιμοποιώντας την επιχειρηματολογία του δικαστή Samuel Alito, γιατί να μην καταργήσουμε και την γυναικεία ψήφο;
Τα αναπαραγωγικά δικαιώματα έχουν βρεθεί στο επίκεντρο της πρόσφατης διαμάχης, αλλά μόνο η μία πλευρά του νομίσματος είναι ορατή: το δικαίωμα στην άμβλωση. Η άλλη πλευρά αυτού του νομίσματος είναι η εξουσία του κράτους να εμποδίζει την τεκνοποίηση. Η απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου του 1927 Buck v. Bell έκρινε ότι το κράτος μπορεί να στειρώνει ανθρώπους χωρίς τη συγκατάθεσή τους. Παρόλο που η απόφαση ακυρώθηκε από μεταγενέστερες υποθέσεις και οι κρατικοί νόμοι που επέτρεπαν τη στείρωση μεγάλης κλίμακας καταργήθηκαν, η υπόθεση Buck v. Bell εξακολουθεί να ισχύει.
Αυτό το είδος ευγονικής σκέψης κάποτε θεωρείτο «προοδευτικό», με αποτέλεσμα να λάβουν χώρα στις Ηνωμένες Πολιτείες περίπου 70.000 στειρώσεις. Έτσι, μια «βαθιά ριζωμένη» παράδοση είναι ότι τα αναπαραγωγικά όργανα των γυναικών δεν ανήκουν στις γυναίκες που τα κατέχουν. Ανήκουν μόνο στο κράτος.
Λέτε, μα δεν πρόκειται για όργανα, αλλά για μωρά, το οποίο εγείρει κάποια ερωτήματα. Το αυγό μιας κότας είναι κοτόπουλο; Πότε ένα γονιμοποιημένο ανθρώπινο αυγό γίνεται πλήρες ανθρώπινο ον; Οι «δικές μας» παραδόσεις, όπως εκείνες των αρχαίων Ελλήνων, των Ρωμαίων, και των πρώτων Χριστιανών, έχουν αμφιταλαντευθεί όσον αφορά αυτό το ζήτημα. Κατά τη «σύλληψη»; Στον πρώτο «καρδιακό παλμό»; Στις «πρώτες κινήσεις μέσα στη μήτρα;»;
Η «σύλληψη» συνιστά τη σκληρή γραμμή των σημερινών ακτιβιστών κατά των αμβλώσεων, η οποία τώρα υποτίθεται ότι είναι η στιγμή κατά την οποία ένα σύμπλεγμα κυττάρων «αποκτά ψυχή».
Αλλά κάθε τέτοια κρίση εξαρτάται από μια θρησκευτική πεποίθηση, και πιο συγκεκριμένα, από την πίστη στην ψυχή. Δεν συμμερίζονται όλοι, ωστόσο, μια τέτοια πίστη. Αλλά όλοι, όπως φαίνεται, κινδυνεύουν τώρα να υποβληθούν σε νόμους που διαμορφώνονται από εκείνους που το κάνουν. Αυτό που αποτελεί αμαρτία στο πλαίσιο ενός συγκεκριμένου συνόλου θρησκευτικών πεποιθήσεων πρόκειται να γίνει έγκλημα για όλους.
Ας δούμε την Πρώτη Τροπολογία. «Το Κογκρέσο δεν θα θεσπίσει κανένα νόμο σχετικά με την εγκαθίδρυση θρησκείας ή την απαγόρευση της ελεύθερης άσκησής της».
Οι συντάκτες του Συντάγματος, έχοντας πλήρη επίγνωση των δολοφονικών θρησκευτικών πολέμων που είχαν καταρρακώσει την Ευρώπη από την εποχή της ανόδου του προτεσταντισμού, επιθυμούσαν να αποφύγουν την ανακήρυξη μιας θρησκείας σε κρατική.
Θα έπρεπε, λοιπόν, να είναι απλό. Εάν πιστεύετε κατά τη σύλληψη «γεννάται και η ψυχή», δεν πρέπει να κάνετε έκτρωση, διότι κάτι τέτοιο αποτελεί αμαρτία για τη θρησκεία σας. Αν δεν πιστεύετε, δεν θα πρέπει -σύμφωνα με το Σύνταγμα- να δεσμεύεστε από τις θρησκευτικές πεποιθήσεις των άλλων. Αλλά αν η γνώμη του Alito γίνει ο νέος πάγιος νόμος, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα οδηγηθούν στην καθιέρωση μιας νέας κρατικής θρησκείας.
Η Μασαχουσέτη είχε κρατική θρησκεία τον 17ο αιώνα. Για να την τηρήσουν, οι Πουριτανοί απαγχόνιζαν τους Κουάκερους.
Ο Alito ισχυρίζεται πως η άποψή του βασίζεται στο Αμερικανικό Σύνταγμα. Στην πραγματικότητα, βασίζεται, όμως, στην αγγλική νομολογία του 17ου αιώνα, μια εποχή κατά την οποία η πίστη στη μαγεία επέφερε τον θάνατο πολλών αθώων ανθρώπων.
Οι δίκες μαγείας του Σάλεμ ήταν δίκες, είχαν δικαστές και ενόρκους, αλλά δέχονταν «φανταστικές αποδείξεις», με την πεποίθηση ότι μια μάγισσα μπορούσε να στείλει τον σωσία της, ή το φάντασμά της, στον κόσμο για να κάνει κακό.
Έτσι, αν κοιμόσασταν ήσυχοι στο κρεβάτι, με πολλούς μάρτυρες, αλλά κάποιος ανέφερε ότι δήθεν κάνατε σκοτεινά πράγματα σε μια αγελάδα αρκετά μίλια μακριά, ήσασταν ένοχοι για μαγεία. Δεν είχατε τρόπο να αποδείξετε το αντίθετο.
Αντιστοίχως, θα είναι πολύ δύσκολο να διαψευστεί μια ψευδή κατηγορία για έκτρωση. Το γεγονός και μόνο μιας αποβολής ή ο ισχυρισμός ενός δυσαρεστημένου πρώην συντρόφου θα σας στιγματίσει εύκολα ως δολοφόνο. Οι κατηγορίες για εκδίκηση θα πολλαπλασιαστούν, όπως γίνονταν οι απαγγελίες κατηγοριών για μαγεία πριν από 500 χρόνια. Αν ο δικαστής Alito θέλει να σας διέπουν οι νόμοι του 17ου αιώνα, θα πρέπει να ρίξετε μια προσεκτική ματιά σε εκείνον τον αιώνα. Θέλετε να ζήσετε πράγματι σε αυτόν τον αιώνα;
[1] Το βιβλίο της Margaret Atwood The Handmaid’s Tale, το οποίο γυρίστηκε και σε ομώνυμη σειρά, κυκλοφορεί στα Ελληνικά, με τίτλο Η Ιστορία της Θεραπαινίδας, μτφ. Α. Κορτώ, 2018, Εκδόσεις Ψυχογιός (Σ.τ.Μ).
Για τη συγγραφέα
Η Margaret Atwood είναι Καναδή ποιήτρια και συγγραφέας περισσότερων από δώδεκα μυθιστορημάτων.
Διαβάστε ολόκληρο το άρθρο στο The Atlantic
