Σκέψεις πάνω στο μυθιστόρημα του Καρύλ Φερέ, «Ούτου»

Πριν απ’ όλα, σκεφτόμουν γιατί να γράψω για το νέο, ως προς την ελληνική του έκδοση, βιβλίο του Καρύλ Φερέ, «Ούτου». Για ένα βιβλίο, δηλαδή, το οποίο είναι μια νοητή και όχι θεματική συνέχεια του «Χάκα», το οποίο δεν είχα διαβάσει όταν πρωτοκυκλοφόρησε γιατί πολύ απλά με είχε «ξενερώσει» ο Φερέ με το θέμα που διάλεγε μετά το «Μαπούτσε». Τώρα, το ότι το «Χάκα» αλλά και το «Ούτου» ήταν προγενέστερα του «Μαπούτσε», στο (κολλημένο) μυαλό μου, μάλλον, δεν είχε καμιά σημασία… Όταν, όμως, διάβασα τελικά το «Ούτου», δεν μου έμεινε, πλέον, καμιά αμφιβολία ότι ο Καρύλ Φερέ είναι ένας πραγματικά μεγάλος γραφιάς της νουάρ λογοτεχνίας. Φυσικά, λίγο αργότερα, διάβασα και το «Χάκα».

Του Πάνου Ραμαντάνη

Καταρχάς τι διάολο σημαίνει «Ούτου» και για ποιο λόγο ο Φερέ δίνει στο μυθιστόρημά του αυτόν τον τίτλο; Ούτου στη γλώσσα των Μάορι σημαίνει εκδίκηση. Αρκεί όμως, η λέξη εκδίκηση για να μπορέσει να περιγράψει στην ολότητά του το δεύτερο βιβλίο του Καρύλ Φερέ; Ούτου… μόνο;

Με φόντο (ξανά) τη Νέα Ζηλανδία, ο Πολ Όσμπορν, γνώστης όσο κανείς άλλος της κουλτούρας των Μάορι, αποφασίζει να επιστρέψει στην αστυνομία μόνο και μόνο γιατί αρνείται να πιστέψει ότι ο φίλος του και αρχηγός της αστυνομίας Τζακ Φιτζέραλντ αυτοκτόνησε – κάπως έτσι τελειώνει το πρώτο βιβλίο του Φερέ, Χάκα. Για τον Πολ Όσμπορν, ο Τζακ, που ποτέ δεν θα σταματούσε να ψάχνει την κόρη και τη γυναίκα του, έχει δολοφονηθεί. Τελεία και παύλα. Είναι, όμως, έτσι;

Με τη σκέψη στον φίλο του, ο Πολ χώνεται βαθιά μέσα στην απομονωμένη κοινωνία των Μάορι, προκειμένου να βρει την άκρη του νήματος σχετικά με τον θάνατο του Τζακ.

Μια άγρια γκετοποιημένη κοινωνία που ξερνά καταπίεση και θάνατο. Μια κοινωνία όπου η αποικιοκρατική στυγνότητα της «λευκής» καταπίεσης, γιγαντώνει τη θέληση των Μάορι για εκδίκηση, Ούτου.

Τα πολιτικά και κοινωνικά εμπόδια στον δρόμο του Πολ, σε παράλληλη τοποθέτηση με τις έντονες ταξικές αντιθέσεις και τα εθνικά μίση που ορίζουν το πολιτισμικό τοπίο του μυθιστορήματος, δημιουργούν ένα ιδανικό μείγμα νουάρ μυθιστορίας, μέσα από το οποίο ο Φερέ προσπαθεί, κυρίως, να φωτογραφίσει την πιο σκοτεινή εικόνα της κοινωνίας των Μάορι.

Δεν είναι, όμως, μόνο αυτό που διαμορφώνει τη δυναμική του μυθιστορήματος. Ο Φερέ, με τρόπο πραγματικά αριστοτεχνικό, δημιουργεί μια παράλληλη ιστορία η οποία κινείται ανάμεσα στο φαντασιακό και την πραγματικότητα του κόσμου του Πολ Όσμπορν, όπου τα πάντα γυρίζουν γύρω από ένα όνομα: τη Χάνα. Μια μικρή Μάορι, την οποία ο Πολ γνωρίζει από παιδί, την έχει ερωτευτεί και την αποκαλεί γυναίκα του. Ένα πλάσμα που μόνο και μόνο η εικόνα της θα μπορούσε να γεμίσει τον Όσμπορν με όμορφα συναισθήματα, περιορίζοντας παράλληλα τον αυτοκαταστροφικό του εαυτό.

Αυτό το λογοτεχνικό τέχνασμα του Φερέ, πραγματικά, αναπροσαρμόζει τις όποιες αρχικές εντυπώσεις για το μυθιστόρημα. Είναι πράγματι ένα μυθιστόρημα Ούτου-εκδίκησης και μάλιστα βουτηγμένο στο αίμα και τη βία, ή πρόκειται για μια υπαρξιακή «ελεγεία» για ένα αδόκιμο έρωτα; Ή μήπως είναι και τα δυο;

Εν κατακλείδι, το ότι ο Καρύλ Φερέ ενδιαφέρεται για το ανθρώπινο συναίσθημα, είτε αυτό συμπλέκεται με το κάθε φορά αναδιαμορφωμένο κοινωνικοπολιτικό περιβάλλον είτε κινείται (αμυδρά) στο πεδίο του φαντασιακού, είναι κάτι παραπάνω από ορατό. Όπως, επίσης, είναι μια πραγματικότητα ότι η πένα του δείχνει να είναι βουτηγμένη στο αίμα αντί για το… μελάνι. Η σχέση του με τη βία, όμως, σαφώς και δεν είναι… ερωτική. Τη θεωρεί συστατικό –κακό συστατικό, για την ακρίβεια–των σύγχρονων καταπιεστικών κοινωνιών, σε τέτοιο βαθμό τέτοιο που αδυνατούν να απαλλαγούν από αυτήν. Αυτό βγάζει στα μυθιστορήματά του, αυτό και στο «Ούτου»…

• Το βιβλίο του Caryl Férey, Ούτου, κυκλοφορεί στα Ελληνικά από τις Εκδόσεις Άγρα, 2016, μτφ. Αργυρώ Μακάρωφ