Η Ολλανδία ακολουθεί τα βήματα του Ηνωμένου Βασιλείου και της Δανίας, επιλέγοντας κι εκείνη το ρατσιστικό σχέδιο περί «εξωτερικής ανάθεσης» της διαδικασίας ασύλου.
Του Samuel Witteveen Gómez
Μετάφραση: Συντακτική ομάδα pass-world.gr
Φανταστείτε να φεύγετε από τη Βασόρα, την Καμπούλ ή το Χαλέπι και αφού κατορθώσετε να περάσετε τα σύνορα που σας χωρίζουν από την Ευρώπη, αποφασίζετε να ζητήσετε άσυλο. Επιλέγετε μια σύγχρονη και ασφαλή χώρα, μια από τις παλαιότερες και πιο καθιερωμένες δημοκρατίες στον κόσμο, με μια αγορά εργασίας που διψάει για εργατικό δυναμικό. Επιλέγετε την Δανία, το Ηνωμένο Βασίλειο ή την Ολλανδία Στη συνέχεια, συλλαμβάνεστε από την αστυνομία περιμένοντας την επόμενη πτήση απέλασης για τη Ρουάντα, μια από τις φτωχότερες χώρες, εμπλεκόμενη σε ένοπλες συγκρούσεις και με φρικτό ιστορικό παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Εδώ θα εξεταστεί η αίτησή σας για άσυλο και αν εγκριθεί, εδώ θα λάβετε προστασία. Καλώς ήρθατε στο Κιγκάλι, το τελευταίο δημιούργημα της Ευρώπης για την αποτροπή της μετανάστευσης.
Το πρώτο σχέδιο για την «εξωτερική ανάθεση» της διαδικασίας ασύλου ανακοινώθηκε πέρυσι στο Ηνωμένο Βασίλειο από τον τότε πρωθυπουργό Μπόρις Τζόνσον.
Συμπίπτοντας με τις χειρότερες στιγμές της κομματικής διαμάχης της Ντάουνινγκ Στριτ, ο Τζόνσον παρουσίασε μια πενταετή συμφωνία για τη μετακίνηση των μεταναστών και προσφύγων στη Ρουάντα.
Η αφρικανική χώρα θα ήταν υπεύθυνη για τη διεκπεραίωση των αιτήσεων ασύλου και την υποδοχή όσων θα έπαιρναν άσυλο.
Τα τελευταία χρόνια, το Ηνωμένο Βασίλειο αντιμετωπίζει την άφιξη χιλιάδων ανθρώπων που διασχίζουν τη Μάγχη από τη Γαλλία με φουσκωτές βάρκες. Η κυβέρνηση των Συντηρητικών δίνει στο ζήτημα αυτό – σύμφωνα με τα λόγια του σημερινού πρωθυπουργού Ρίσι Σουνάκ – «απόλυτη προτεραιότητα» και το σχέδιο μετεγκατάστασης στη Ρουάντα θα αποτελέσει το εμβληματικό μέτρο για να μπει ένα τέλος στην άφιξη των μεταναστών και προσφύγων.
Ωστόσο, η πρώτη προγραμματισμένη πτήση απέλασης τον Ιούνιο του περασμένου έτους αποτράπηκε από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
Η βρετανική δικαιοσύνη είχε δώσει το πράσινο φως για το μέτρο, αλλά το Δικαστήριο του Στρασβούργου, στο οποίο το Ηνωμένο Βασίλειο είναι συμβαλλόμενο μέρος ως υπογράφον την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, έβαλε προσωρινό στοπ.
Έκτοτε, η συντηρητική κυβέρνηση δεν απέκλεισε το ενδεχόμενο να εγκαταλείψει την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, εάν το Δικαστήριο αποφανθεί κατά του σχεδίου, γεγονός που θα έφερνε το Ηνωμένο Βασίλειο σε δύσκολη θέση. Μόνο η Ρωσία έχει εγκαταλείψει τη Σύμβαση, και το έκανε μετά την εισβολή της στην Ουκρανία πέρυσι. Οι δηλώσεις της Σουέλα Μπρέιβερμαν, υπουργού Εσωτερικών είναι ενδεικτικές της σημασίας που αποδίδει η βρετανική κυβέρνηση στις απελάσεις:
«Θα ήθελα πολύ να δω στην πρώτη σελίδα της Telegraph ένα αεροπλάνο να απογειώνεται για τη Ρουάντα, αυτό είναι το όνειρό μου, αυτή είναι η εμμονή μου», είπε η ίδια.
Οι νομικές επιπλοκές και η σκληρή κριτική του σχεδίου – η Διεθνής Αμνηστία το έχει χαρακτηρίσει «άστοχο, ρατσιστικό και σκληρό» – δεν φαίνεται, ωστόσο, να αποθαρρύνουν την Δανία. Η σοσιαλδημοκρατική κυβέρνηση έχει ήδη σχεδιάσει έναν μεταναστευτικό νόμο, ο οποίος επιτρέπει την εξωτερική ανάθεση των αιτήσεων ασύλου.
Τον περασμένο Σεπτέμβριο, η Δανία και η Ρουάντα εξέδωσαν κοινή δήλωση στην οποία οι δύο χώρες δήλωσαν την «κοινή φιλοδοξία τους να δημιουργήσουν έναν μηχανισμό για τη μεταφορά των αιτούντων άσυλο».
Τώρα και η Ολλανδία ακολουθεί τα βήματα των γειτόνων της. Το κοινοβούλιο ενέκρινε πρόταση της ακροδεξιάς, με την υποστήριξη των κυριότερων κυβερνητικών κομμάτων, η οποία ζητεί κοινές προσπάθειες με τη Δανία για τη μεταφορά αιτούντων άσυλο σε τρίτες χώρες.
Αν και δεν υπάρχουν ακόμη σχέδια στο τραπέζι, οι υποστηρικτές της πρότασης ελπίζουν να επιτύχουν μια συμφωνία παρόμοια με εκείνη του Ηνωμένου Βασιλείου.
Ένα μοντέλο ενάντια στο Διεθνές Δίκαιο
Για τον Peter Rodrigues, καθηγητή μεταναστευτικού δικαίου στο Πανεπιστήμιο του Leiden, το ολλανδικό σχέδιο έχει λίγες πιθανότητες επιτυχίας, επειδή η χώρα «υπόκειται στην ευρωπαϊκή μεταναστευτική νομοθεσία, στην οποία η Δανία και το Ηνωμένο Βασίλειο δεν συμμετέχουν». Ακόμη και πριν από το Brexit, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Δανία διατηρούσαν πάντα την κυριαρχία τους όσον αφορά τη μεταναστευτική πολιτική, η οποία τους επιτρέπει να συνάπτουν τέτοιες συμφωνίες με τρίτες χώρες. Τα άλλα μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, από την άλλη πλευρά, πρέπει να συμμορφώνονται με την κοινή μεταναστευτική νομοθεσία.
«Αλλά ακόμη και αν δεν συμμορφώνονται με τη νομοθεσία της ΕΕ, οι μεταφορές αυτές έρχονται σε σύγκρουση με το διεθνές δίκαιο, ιδίως με την αρχή της μη επαναπροώθησης», εξηγεί ο Rodrigues. «Η αρχή αυτή ορίζει ότι κανείς δεν μπορεί να απελαθεί σε χώρα όπου κινδυνεύει από απάνθρωπη μεταχείριση. Αν εξετάσουμε την κατάσταση στη Ρουάντα, μπορούμε να έχουμε σοβαρές αμφιβολίες για το αν η χώρα αυτή είναι αρκετά ασφαλής και αν τα ανθρώπινα δικαιώματα γίνονται σεβαστά.
Είτε προχωρήσουν οι απελάσεις είτε όχι, στην πραγματικότητα ο στόχος είναι άλλος. «Η πρόθεση είναι να τρομάξουν τους ανθρώπους, ώστε να σκεφτούν, καλύτερα να μην ζητήσουμε άσυλο σε αυτές τις χώρες» εξηγεί ο Rodrigues. Η Ολλανδή δημοσιογράφος Irene van der Linde έγραψε αυτή την εβδομάδα για την επίσκεψή της σε ένα κέντρο κράτησης αλλοδαπών, όπου μια ομάδα γυναικών προσφύγων, θυμάτων των σεισμών στην Τουρκία και τη Συρία, είχε αρχίσει να πανικοβάλλεται όταν άκουσε ότι μπορεί να απελαθούν στη Ρουάντα. Πριν ακόμη ληφθεί οποιαδήποτε απόφαση, το μέτρο δείχνει ήδη την εκφοβιστική του δύναμη.
Η Ρουάντα, από την άλλη πλευρά, έχει έντονο ενδιαφέρον για τις συμφωνίες αυτές. «Ο πρώτος λόγος είναι τα χρήματα», λέει ο Filip Reyntjens, ομότιμος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Αμβέρσας και ειδικός στη χώρα.
«Μια τέτοια συμφωνία συνιστά ένα τεράστιο χρηματικό ποσό για μια μικρή και φτωχή χώρα όπως η Ρουάντα. Η εκπρόσωπος της κυβέρνησης της Ρουάντα, Γιολάντα Μακόλο, επιβεβαίωσε μια πρώτη πληρωμή 120 εκατομμυρίων λιρών (144 εκατομμύρια ευρώ).
Αλλά δεν είναι μόνο αυτό. «Η Ρουάντα προσπαθεί να βελτιώσει την εικόνα της στη διεθνή σκηνή», εξηγεί ο Reyntjens. «Αυτές οι διεθνείς συμφωνίες βοηθούν το δικτατορικό καθεστώς να προστατευτεί από την κριτική. Πριν από δύο χρόνια, το Ηνωμένο Βασίλειο καυτηρίασε σκληρά τις παραβιάσεις των δικαιωμάτων που διαπράχθηκαν στη Ρουάντα. Πέρυσι, από την άλλη πλευρά, στην προσπάθειά του να προωθήσει τη συμφωνία για το μεταναστευτικό, ακούσαμε τον Μπόρις Τζόνσον να επαινεί τη δημοκρατία και τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη χώρα».
Σε απάντηση στα σχέδια του Ηνωμένου Βασιλείου και της Δανίας, η Αφρικανική Ένωση χαρακτήρισε την αποστολή αιτούντων άσυλο στην Αφρική «εντελώς ξενοφοβική και απαράδεκτη κίνηση», υπενθυμίζοντας ότι η ήπειρος φιλοξενεί ήδη το 85% των προσφύγων παγκοσμίως.
Ενώ οι συμφωνίες για τη μετανάστευση μπορεί να μην βοηθούν τη Ρουάντα να αποκτήσει φίλους στην Αφρική, τη βοηθούν να εξασφαλίσει σημαντικούς συμμάχους.
Το BBC αποκάλυψε ότι το Ισραήλ έχει ήδη πραγματοποιήσει ένα παρόμοιο σχέδιο μεταξύ 2014 και 2016. Έως και 4.000 άνθρωποι από την Ερυθραία και το Σουδάν μεταφέρθηκαν από το Ισραήλ στη Ρουάντα με την υπόσχεση ασύλου. Ωστόσο, οι μαρτυρίες των προσφύγων που συγκέντρωσε το BBC συμφωνούν ότι οι αρχές της Ρουάντα, μετά την άφιξή τους στη χώρα, απαίτησαν την καταβολή 500 δολαρίων και στη συνέχεια τους οδήγησαν στα σύνορα με την Ουγκάντα, όπου και απελάθηκαν. Οι περισσότεροι από αυτούς πήραν στη συνέχεια το δρόμο για την Ευρώπη. Σύμφωνα με μαρτυρίες, αρκετοί από αυτούς τους ανθρώπους χάθηκαν στην προσπάθειά τους να διασχίσουν τη Μεσόγειο.
Τα σχέδια απέλασης έρχονται σε μια εποχή που η Ευρώπη οχυρώνεται περισσότερο από ποτέ για να ανακόψει την εισροή μεταναστών. Τη δεκαετία του 1990, η Ισπανία ήταν η πρώτη ευρωπαϊκή χώρα που έχτισε φράχτες στα σύνορά της, περικλείοντας τους θύλακες Θέουτα και Μελίγια. Αλλά από το 2016, κατά τη διάρκεια της μεταναστευτικής κρίσης που προκλήθηκε από τον πόλεμο στη Συρία, η Ευρώπη έχει εγκαταστήσει 2.048 επιπλέον χιλιόμετρα φράχτη στα σύνορά της. Όλο και πιο εξελιγμένα σύνορα, με τη βοήθεια μη επανδρωμένων αεροσκαφών και βιντεοεπιτήρησης.
Επιπλέον, η χρήση των απωθήσεων είναι, σύμφωνα με πολυάριθμες μελέτες και μαρτυρίες, συστηματική.
Γνωρίζουμε ιστορίες όπως αυτή της κροατικής αστυνομίας, η οποία, μπροστά στη σιωπή των Ευρωπαίων εταίρων της, μεταφέρει τους μετανάστες που συλλαμβάνονται στο έδαφός της στα σύνορα με τη Βοσνία, όπου απελαύνονται αφού υποβληθούν σε σκληρή ταπείνωση.
Η Διεθνής Αμνηστία θεωρεί τις πρακτικές που εφαρμόζει η Κροατία «συστηματικές» και τις χαρακτηρίζει «βασανιστήρια και απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση».
Και όμως, η Ευρώπη έχει αποδείξει την ικανότητά της να ανταποκριθεί σε μια μεταναστευτική κρίση, υποδεχόμενη περισσότερους από 4,8 εκατομμύρια Ουκρανούς πρόσφυγες. Μέσα σε λίγους μόνο μήνες και χωρίς μεγάλες δυσκολίες.
«Τα σχέδια για την απέλαση των αιτούντων άσυλο σε τρίτες χώρες είναι ακραίες, κακοσχεδιασμένες προτάσεις, γεννημένες από πολιτικό καιροσκοπισμό και αντίθετες με το νόμο», επισημαίνει ο Rodrigues. Οι κυβερνήσεις του Ηνωμένου Βασιλείου, της Ολλανδίας και της Δανίας «προσπαθούν να επιδείξουν σκληρή συμπεριφορά στα μάτια της κοινής γνώμης», λέει ο Reyntjens. Σε κάθε περίπτωση, είτε τα σχέδια υλοποιηθούν είτε όχι, οι σκοτεινές επιθυμίες της ακροδεξιάς έχουν ήδη λάβει ενθάρρυνση από αυτές τις κυβερνήσεις.
Διαβάστε ολόκληρο το άρθρο στο Contexto
Διαβάστε επίσης:
Δανία: Οι αιτούντες άσυλο θα εκτοπίζονται σε τρίτες χώρες εκτός ΕΕ
Ρουάντα και Άρσεναλ: Όταν οι φτωχοί δίνουν χορηγίες στους πλούσιους
Νησί Ναούρου: Η “χωματερή του καπιταλισμού”
