Μεγάλωσα στη λατρεία της θεότητάς του, αλλά μόνο σήμερα συνειδητοποιώ ότι ήταν θνητός. Με τις αρετές και τα ελαττώματα του, ήταν ο συνδυασμός όλων των καλύτερων και χειρότερων που δημιούργησε η γη μου.
Του Ρομπέρτο Σαβιάνο
Μετάφραση: Σάκης Στεργενάκης
Δεν πίστευα ότι ήταν θνητός, αντιλαμβάνομαι μόνο σήμερα ότι ήταν ένας άνθρωπος και όχι ο Θεός στην λατρεία του οποίου έζησα ως παιδί (είμαι του ’79, ήμουν 7 χρονών όταν έφτασε το πρώτο Σκουντέτο και 10 όταν ήρθε το δεύτερο). Τώρα, πώς μπορώ να εξηγήσω σε μη-Ναπολιτάνους τι ήταν ο Ντιέγκο Αρμάντο Μαραντόνα; Ο συνδυασμός όλων των καλύτερων και χειρότερων που έχει δημιουργήσει η γη μου. Πώς μπορώ να εξηγήσω ότι, όπως ακριβώς ένας θεός, τα ελαττώματα, τα λάθη, τα εγκλήματα που διαπράχθηκαν ήταν μόνο η σκιά που έκανε τον Θεό ακόμη πιο φωτεινό; Ακριβώς όπως οι θεοί, των οποίων τα ελαττώματα τούς έκαναν τόσο παρόμοιους με εμάς, αλλά στην αφήγηση, στη σκληρότητά τους, στα λάθη τους, η αξία τους, η ποιότητά τους, ξεχώριζαν ακόμη περισσότερο.
Ο Ντιέγκο Άρμαντο Μαραντόνα είναι όλος σ’ αυτό το παιδί που παίζει στη λάσπη και όταν το ρωτάνε τι θα ήθελε να κάνει, απαντά: να παίξω σε ένα παγκόσμιο πρωτάθλημα και να το κερδίσω. Πώς μπορώ να εξηγήσω ότι το Μαραντόνα ήταν το αντίτιμο; Το αντίτιμο, ναι. Το αντίτιμο επειδή μια ομάδα του Νότου δεν είχε κερδίσει ποτέ ένα Scudetto, μια ομάδα του Νότου δεν είχε κερδίσει ποτέ ένα Κύπελλο Uefa, μια ομάδα του Νότου δεν ήταν ποτέ στο κέντρο της παγκόσμιας προσοχής. Με τον Μαραντόνα μάς φοβούνταν στο όνομα μιας ικανότητας και όχι μιας απειλής ή προκατάληψης, με τον Μαραντόνα υπήρχε κάποιος που δεν εξαπατούσε, ήταν εκεί για να κρατήσει μια υπόσχεση ευτυχίας που όλοι είχαν προδώσει.
Ο Ντιέγκο ήταν εκεί, δεν πρόδωσε. Αυτός, ο μεγαλύτερος ποδοσφαιριστής στη γη, είχε αποφασίσει να μην παίξει για τη Γιουβέντους. Και αυτός ήταν ήδη για εμάς ένας λόγος για έναν αδιάλυτο δεσμό. Πράγματι, στο Τορίνο, ο Μαραντόνα θα πάρει την εκδίκηση που περίμεναν οι Ναπολιτάνοι μια ζωή.
Είναι η νίκη 3-1 εκτός έδρας στο Τορίνο εναντίον της Γιουβέντους (1986), είναι η εκτέλεση φάουλ για το 1-0 στο Σαν Πάολο (1985), είναι που είδαμε όλους τους εργάτες της Καμπανίας που εργάζονταν στο Βορρά και τους Ναπολιτάνους μετανάστες να νιώθουν ότι η ομάδα εκείνη τη στιγμή ερμήνευε την επιθυμία τους για νίκη. Ο Ντιέγκο ήταν τέλειος για τη Νάπολη, ήταν Αργεντινός-Ναπολιτάνος, φαινόταν φτιαγμένος για να κάνει αυτούς τους ανθρώπους να ερωτευτούν.
Έτρεξε να παίξει σε ένα χωράφι με πατάτες στην Ατσέρα σε μια από τις συνεχείς χειρονομίες γενναιοδωρίας του. Το 1985 ο πατέρας ενός αγοριού στην Ατσέρα που χρειαζόταν χειρουργική επέμβαση για να σώσει τη ζωή του ζητά από τη Μαραντόνα να παίξει για να συγκεντρώσει χρήματα στην Ατσέρα. Ο Φερλαίνο, ο πρόεδρος της Νάπολι, δεν συμφωνεί με το αίτημα και ο Μαραντόνα πληρώνει μια ρήτρα 12 εκατομμυρίων λιρών και παίζει σε αυτό το λασπωμένο πεδίο πατάτας, λέγοντας: “Γαμώ τους Lloyds του Λονδίνου, θα παίξω ό,τι και να γίνει”. Ο Ντιέγκο ήταν αθάνατος και όπως κάθε αθάνατος αναγκάζεται να ζήσει συστηματικά με τεχνάσματα.
Ο Goikoetxea στην Ισπανία τού κάνει ένα ασύλληπτο μαρκάρισμα στα πόδια του και του τα σπάει. Τον θεωρούν τελειωμένο σαν ποδοσφαιριστή. Η Μπαρτσελόνα τον δίνει στη Νάπολη, οι άλλες ομάδες είναι επιφυλακτικές, η Νάπολι πληρώνει ένα τεράστιο ποσό για την εποχή και ο Μαραντόνα ξαναγεννιέται. Το ντόπινγκ, οι καταχρήσεις στις οποίες πέφτει, δεν τον βοηθούν να βελτιώσει την απόδοσή του, αντίθετα η κοκαίνη ήταν ένα μαρτύριο και κατάρα. Γίνεται αμέσως θεός, θεός επειδή κερδίζει ενάντια σε ομάδες που πάντα εμπόδιζαν τη νίκη, θεός επειδή δεν έκανε χορηγούς τις εταιρείες που εκείνη τη στιγμή ήταν όλες οι μεγαλύτερες μάρκες. Θα εκπροσωπήσει την Puma, ενώ όλοι οι άλλοι ήταν στην Adidas και στην Nike.
Και τότε είναι αδύνατο να πούμε τι ήταν το Μαραντόνα. Ο Μαραντόνα ήταν το ποδόσφαιρο και ο Μαραντόνα υπερέβη το ποδόσφαιρο, όπως συμβαίνει με ό,τι γίνεται σύμβολο.
Τελείως συντριμμένος από μια ζωή στην οποία ζούσε πολιορκημένος, όπου όλοι ζητούσαν πράγματα, πράγματα, πράγματα … Σε εκείνο το σημείο μπαίνει στην δίνη. Η Camorra καταλαβαίνει τις αδυναμίες του, τον προμηθεύει το δηλητήριο, κοκαΐνη, συνοδούς, τον κρατά υπό εκβιασμό. Το κουτσομπολιό θέλει πληροφορίες για αυτόν και όμως υπάρχει κάτι που τον σώζει πάντα: η επιθυμία να παίξει ποδόσφαιρο, ένα ακατανόητα μοναδικό σώμα, το οποίο παρά τις καταχρήσεις, την ελλειπή προπόνηση, όταν μπαίνει στο γήπεδο δεν πέφτει ποτέ, δεν σταματά.
Ο Μαραντόνα δεν έχει καμία σχέση με τους σημερινούς παίκτες, εύθραυστους, που πέφτουν μόλις τους ακουμπήσεις, ψάχνοντας το φάουλ. Διαφορετικός από τον σωματότυπο του body builder που φτιάχνει τώρα ποδοσφαιριστές. Ο Μαραντόνα δεν ήταν σύγχρονος ποδοσφαιριστής, είχε τη φυσιογνωμία των μεγάλων ποδοσφαιριστών του παρελθόντος, του συμπατριώτη του Σίβορι. Ο νεαρός Μαραντόνα μπορεί να μοιάζει περισσότερο με τον Γκαρίντσα παρά με τον Βαν Μπάστεν ή τον Γκούλιτ.
Ο Μαραντόνα ήταν αδικαιολόγητος για τη συναναστροφή του με τους boss και τους διακινητές, με ατζέντηδες όπως ο Guillermo Coppola, αλλά ήταν επίσης ένας μοναχικός άνθρωπος, ο πιό μοναχικός στον κόσμο, μόνος με αυτό το ταλέντο που τον έσωζε πάντα και τον έκανε πάντα να συμφιλιωθεί με τους ανθρώπους του. Τι ήταν ο Μαραντόνα για μένα; Λοιπόν, η πρώτη απάντηση είναι: αυτό που ένιωθε ο πατέρας μου. Δεν του έχω τηλεφωνήσει ακόμη. Ο πόνος που θα νιώθει ο πατέρας μου είναι απεριόριστος, σαν να έχει πεθάνει ο πατέρας του, σαν να έχει πεθάνει ο γιος του, σαν να έχει πεθάνει ο πλησιέστερος φίλος.
Ο Μαραντόνα τον έκανε να νιώθει καλά. Ο Μαραντόνα ήταν τελικά κάτι που δεν τον έκανε να νιώσει νικημένος, αναποτελεσματικός, όπως ένιωθε (και συχνά νιώθει ακόμα) κάποιος που γεννήθηκε σε μια από τις πιο δύσκολες επαρχίες της νότιας Ιταλίας. Αυτό είναι ο Μαραντόνα για μένα. Ήταν διάπλαση. Δοκιμάστε να ρωτήσετε όλα τα παιδιά που έκαναν κοπάνα από το σχολείο για να πάνε να τον δουν στην προπόνηση κάθε Τετάρτη.
Τι ήταν ο Μαραντόνα; Και ποιος το ξεχνάει. Στάδιο San Paolo, Ιταλία-Αργεντινή. Οι ναπολιτάνοι οπαδοί προφανώς υποστηρίζουν την Ιταλία, χειροκροτούν όταν ο Σλιλάτσι σκοράρει στο 1-0. Αλλά μετά την ισοφάριση του Κανίγια, το μη-ναπολιτάνικο μέρος των οπαδών αρχίζει να βρίζει τον Μαραντόνα, με σφυρίγματα και προσβολές. Αλλά το πέταλο του γηπέδου δεν μπορούσε να επιτρέψει τις προσβολές στον Μαραντόνα και έτσι οι τρίχρωμες ιταλικές σημαίες σταμάτησαν να κυματίζουν.
Μόνο μία λέξη φώναζαν: “Ντιέγκο, Ντιέγκο”. Είναι το Παγκόσμιο Πρωτάθλημα που του αφαιρέθηκε, το Ιταλία ’90, με ένα ανύπαρκτο πέναλτυ υπέρ της Γερμανίας. Ήταν ένα Παγκόσμιο Πρωτάθλημα που θα το κέρδιζε μόνος του. Όπως κέρδισε και αυτό στο Μεξικό και όπως ήταν αυτό των Ηνωμένων Πολιτειών όταν οδηγούσε την Αργεντινή σε εξαιρετικά αποτελέσματα. Όλοι ήμασταν υπέρ του Μαραντόνα, υπερασπιζόμασταν τον Μαραντόνα γιατί εκείνη τη στιγμή το έθνος ήταν ο Μαραντόνα, η πατρίδα μας ήταν ο Μαραντόνα. Τα γεωγραφικά όρια, η φανέλα, η γλώσσα δεν είχαν πλέον καμία σημασία. Αυτό που είχε σημασία ήταν το γεγονός ότι ταυτιζόσουν με τον άνθρωπο που σε έκανε να χαίρεσαι, που σε έκανε να κερδίσεις και που το είχε κάνει επίσης με τον σωστό και δίκαιο τρόπο.
Ναι, το χέρι του Θεού: το χέρι του Θεού θεωρείται μια μεγάλη αθλητική ανάρμοστη συμπεριφορά … Η μεγάλη πρόκληση του Ντιέγκο στον πόλεμο των Άγγλων στα Φώκλαντ, αλλά πάνω απ ‘όλα η κοροϊδία. Σίγουρα δεν θα μπορούσα να χάσω αυτό το γκολ για μερικά εκατοστά που δεν μου έδωσε ο Θεός. Στον ίδιο αγώνα, η πονηριά του γκολ με το χέρι και η απόλυτη ιδιοφυΐα του δεύτερου υπέροχου, μοναδικού γκολ. Ο Μαραντόνα θα μπορούσε να είναι τεράστιος μόνο στη Νάπολη, όχι παρά τη Νάπολη, αλλά ακριβώς στη Νάπολη και ακριβώς επειδή είχε αυτό το πνεύμα λύτρωσης και ενθουσιασμού, του μελοδράματος, που τον έκανε να αναγνωριστεί ως γιος αυτής της γης.
Ο Μαραντόνα, ο οποίος ήταν απείθαρχος παντού, ήταν εξαιρετικά πειθαρχημένος στο γήπεδο. Ο Μαραντόνα σεβάστηκε πάντα το παιχνίδι τού ποδοσφαίρου και ως εκ τούτου τους αντιπάλους του. Πάντα έπαιζε, δεν έψαχνε τον τραυματισμό, δεν προσπάθησε να ξεφύγει από το παιχνίδι, δεν έψαχνε τη σύγκρουση. Το καλύτερο γκολ που έχει σημειωθεί ποτέ; Εκείνο στην Πόλη του Μεξικού, με την φανέλα της Αργεντινής. Τι σημαίνει να σέβεσαι την τέχνη που ασκείς; Μπορούσε να τον ακουμπήσει οποιοσδήποτε αμυντικός, να πάρει το φάουλ ή, αντίθετα, οι αμυντικοί θα μπορούσαν να τον γκρεμίσουν και όμως, ο Μαραντόνα, ένας προς έναν, τους περνά, μην επιτρέποντας ακόμη και στον δημοσιογράφο να προλάβει να πει τα ονόματα των αμυντικών που περνά, επειδή τρέχει πολύ γρήγορα.
Γρήγορος και γεμάτος οίστρο, χωρίς να κοιτά ποτέ την μπάλα. Η δύναμη του Μαραντόνα ήταν αυτή, ήταν σε θέση να κρατήσει την μπάλα κολλημένη ενώ διατηρούσε ψηλά τη ματιά του, γεγονός που τον έκανε πολύ κομψό. Αλλά πώς μπορώ να εξηγήσω σε μη-Ναπολιτάνους ότι η Μαραντόνα παντρεύτηκε εντελώς το πνεύμα της πόλης και των κατοίκων της … Ήταν μια φυσική συμμαχία, μια επανένωση. Όταν έφτασε στο γήπεδο για πρώτη φορά, το San Paolo ήταν γεμάτο, σαν να υπήρχε τελικός. Δεν θα συμβεί ποτέ ξανά για κανέναν παίκτη, σε οποιοδήποτε άλλο μέρος της Ευρώπης κάτι τέτοιο. Ένα ολόκληρο γήπεδο γεμάτο.
Και τώρα που δεν υπάρχει πια, νιώθω σαν να έχω γεράσει ξαφνικά. Ο Μαραντόνα ήταν τα παιδικά μου χρόνια. Ήταν η καλοτυχία να έχω ένα ξάδερφο οπαδό της Γιουβέντους ακριβώς όταν ο Ντιέγκο ήταν στη Νάπολη. Φανταστείτε την ικανοποίηση, την απόλαυση.
Ο Μαραντόνα ήταν το όνειρο που διέλυσε όλο το βάρος που έβλεπα στον πατέρα μου, στον παππού μου, τον Στέφανο, στους θείους μου. ‘Ολη η κούρασή τους, όλη η δέσμευσή τους, η δυσκολία εξαφανιζόταν όταν έβλεπαν αυτόν τον άνθρωπο να παίζει. Και να παίζει πάντα με έναν επαναστατικό αέρα. Ακόμα και ο ενθουσιασμός του με τους μαρξιστές δικτάτορες ήταν επίσης μέρος του, πώς να το ορίσει κανείς; “Επαναστατικού παραληρήματός του”. Ο Ντιέγκο Άρμαντο Μαραντόνα ήταν ένας άνθρωπος που δεν έθεσε ποτέ το ταλέντο του στην υπηρεσία οποιουδήποτε πράγματος. Ο άνθρωπος πούλησε τον εαυτό του, το ταλέντο του ποτέ. Και είναι το ταλέντο του που είχε δωρίσει στη Νάπολη. Θα μπορούσε να πάει οπουδήποτε, και όμως, βρέθηκε στην πόλη που τον έκανε Θεό και τον υπερασπίστηκε.
Κατά κάποιο τρόπο ο Μαραντόνα ήθελε να μην κερδίσουν οι συναλλαγές του αθλήματος, αλλά το ίδιο το άθλημα, όχι η στρατηγική στο άθλημα, αλλά η ικανότητα, ήθελε το ποδόσφαιρο να παραμείνει ποδόσφαιρο. Ο Μαραντόνα, όπως όλοι, ήθελε να κερδίσει χρήματα και να είναι ευκατάστατος, αλλά στη ζωή του αναγκάστηκε να υποστεί άπειρες αδικίες επειδή δεν ήθελε να συμμετάσχει στην στρατηγική των ανταλλαγών, στην πονηριά ενός αθλήματος που καθορίζεται από συμφωνίες. Και όχι επειδή ήταν δίκαιος, αλλά επειδή ήθελε να παίξει ποδόσφαιρο, ήθελε μόνο να μετράει η μπάλα.
Και πώς μπορώ να εξηγήσω σε όσους δεν είναι από τη Νάπολη τι ήταν ο Μαραντόνα; Δεν μπορώ να το εξηγήσω. Αυτή τη φορά εμείς και μόνο εμείς κρατούμε τον πόνο, τόσο μεγάλο … γιατί μόνο εμείς τον είχαμε τόσο κοντά, τόσο μοναδικό, τόσο πληγωμένο, τόσο τολμηρό, τόσο τρελό, τόσο ικανό να ερμηνεύσει την χαρά των πολλών πραγματοποιώντας το σε ένα παιχνίδι, σε ένα απλό παιχνίδι που όλοι μπορούν να καταλάβουν και όλοι μπορούν να παίξουν. Μια μπάλα στη μέση του γηπέδου, δύο τέρματα, νοημοσύνη, ταλέντο, πίστη, ικανότητα.
Όλα όσα είναι εκτός γηπέδου θα μπορούσατε να τα επιτύχετε μέσω διαμεσολάβησης, με συμβιβασμούς, αλλά όχι στο γήπεδο. Στο γήπεδο οι εξωτερικοί κανόνες δεν ίσχυαν, αλλού μπορεί να χρειαζόσουν βοήθεια, αλλά στο γήπεδο όχι: στο γήπεδο με τις δυνάμεις σου μπορούσες να τα καταφέρεις. Η μαγεία του Μαραντόνα ήταν αυτή, να κάνει όλους να ονειρεύονται και να κάνει όλους να πιστεύουν ότι το όνειρο μπορεί να πραγματοποιηθεί. Ότι μπορείς να είσαι αληθινά Θεός γιατί όταν τον κοίταζες, όταν πανηγύριζες, σε έκανε να νιώθεις αθάνατος. Και τώρα που είναι νεκρός συνειδητοποιούμε ότι ο Θεός, ότι ο Ντιέγκο ήταν θνητός. Συνειδητοποιούμε ότι είμαστε θνητοί. Με το θάνατό του, όλοι γίναμε θνητοί.
Αντίο Ντιέγκο τώρα μπορώ να πω σαν να είναι θρύλος: “Είδα τον Μαραντόνα”. Τις περισσότερες από τις ευτυχισμένες στιγμές της παιδικής μου ηλικίας με τον πατέρα μου τις χρωστάω σε εσένα.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στη Repubblica, στις 25 Νοεμβρίου 2020.
Για τον συγγραφέα
Ο Ρομπέρτο Σαβιάνο είναι ιταλός δημοσιογράφος, συγγραφέας και δοκιμιογράφος. Έγινε γνωστός με το πρώτο του Βιβλίο «Γόμορρα» το οποίο ήταν μια καταγγελία για τις πρακτικές του οργανωμένου εγκλήματος. Το 2006 δέχτηκε απειλές για τη ζωή του από την Καμόρα (την ναπολιτάνικη μαφία) και έκτοτε έχει τεθεί υπό προστασία και κυκλοφορεί φρουρούμενος. Στα Ελληνικά κυκλοφορούν τα βιβλία του «Γόμορρα» (2013, μτφ. Μ. Οικονομίδου), «Το αντίθετο του θανάτου» (2009, μτφ. Σ. Τριανταφύλλου), «Μηδέν, μηδέν, μηδέν: Πώς η κοκαΐνη κυβερνά τον κόσμο» (2014, μτφ. Μαρία Οικονομίδου), «Ο αγώνας συνεχίζεται: Ενάντια στη διαφθορά και τη μαφία που εκμεταλλεύεται και την οικονομική κρίση» (2013, μτφ. Μ. Οικονομίδου) και «Η ομορφιά και η κόλαση» (2011, μτφ. Μ. Οικονομίδου), όλα από τις εκδόσεις Πατάκη.
