Καθώς καθίσταται σαφές ότι το αυτοαποκαλούμενο Ισλαμικό Κράτος έχει την ευθύνη για τις φριχτές σφαγές στο Παρίσι, διάφορες προσωπικότητες προσπάθησαν να εντάξουν τα γεγονότα σε ένα ευρύτερο πλαίσιο. Ο Τζεμπ Μπους, ο υποψήφιος για το χρίσμα του ρεπουμπλικανικού κόμματος στις ΗΠΑ, τις αποκάλεσε μέρος «μιας οργανωμένης προσπάθειας που έχει ως στόχο την καταστροφή του δυτικού πολιτισμού». Ο Ρούπερτ Μέρντοχ τουίταρε: « Η επίθεση στο Παρίσι δεν αποτελεί επίθεση κατά της ανθρωπότητας, αλλά επίθεση εναντίον μας, δηλαδή εναντίον του δυτικού πολιτισμού». Ο σχολιαστής Ίαν Μάρτιν το έθεσε ως εξής: Ο Δυτικός πολιτισμός – δημοκρατία, ελευθερία του λόγου, ελευθερία συνάθροισης, κράτος δικαίου, ευημερία – δέχεται επίθεση από βαρβάρους».

Του David Shariatmadari

Οι τρομοκράτες σίγουρα είχαν στο στόχαστρο τον πολιτισμό. Έσπειραν το χάος και τον θάνατο σε μια πόλη διάσημη για την κουλτούρα της, την ανάμειξη διαφορετικών επιρροών, την ελευθερία της έκφρασης. Όσο στόχευαν μία από τις μεγάλες πρωτεύουσες της Ευρώπης άλλο τόσο στόχευαν τις ευρωπαϊκές αξίες – τον τρόπο που οι πολίτες μας επιλέγουν να ζουν και να συμπεριφέρονται. Ωστόσο, είναι λάθος να αντιμετωπίζουμε τις θηριωδίες αυτές ως επιθέσεις μόνο στον «δυτικό πολιτισμό».

Η ετυμολογία μπορεί συχνά να μας παραπλανήσει. Σε αυτή την περίπτωση νομίζω ότι είναι διδακτική. Η λέξη πολιτισμός (civilization στο πρωτότυπο) προέρχεται από την λέξη civis, πολίτης, η οποία με τη σειρά της προέρχεται από μια παλιότερη ρίζα που σημαίνει «εγκαθίσταμαι» Η αντίστοιχη αραβική λέξη είναι μαντανίγια, από τη ρίζα μαντάνα, «χτίζω πόλεις». Χρησιμοποιούμε την έκφραση «επέστρεψα στον πολιτισμό» όταν επιστρέφουμε στην πόλη από την ύπαιθρο. Πολιτισμός σημαίνει συμβίωση, ανθρώπους που συγκεντρώνουν τους πόρους τους, μοιράζονται τον ίδιο χώρο. Οι πόλεις λειτουργούν καλύτερα όταν οι άνθρωποι είναι ελεύθεροι να κυκλοφορούν ανενόχλητοι, να εργάζονται και να παίζουν, να μαθαίνουν και να διασκεδάζουν.

Το Ισλαμικό Κράτος εκπροσωπεί το αντίθετο. Στα κέντρα εξουσίας που ελέγχει η φυσιολογική ζωή έχει ανασταλεί: υπάρχει μόνο ένας σωστός τρόπος για να ζει κανείς. Τα μέλη των θρησκευτικών μειονοτήτων σκοτώνονται ή προσηλυτίζονται με τη βία. Επικρατούν παντού ο φόβος και έχει εξαφανιστεί η αναψυχή. Αυτά είναι στρατόπεδα, όχι πόλεις με τη συνηθισμένη έννοια.

Η κατάσταση αποτελεί παρωδία τόσο του μεσανατολικού όσο και του δυτικού πολιτισμού. Η Κωνσταντινούπολη, το Κάιρο, η Αλεξάνδρια, η Βηρυτός, η Βαγδάτη και η Ιερουσαλήμ είναι ιστορικά αρχέτυπα ελεύθερων πόλεων – χώρων όπου φυλές, κουλτούρες και θρησκείες αναμειγνύονταν για αιώνες. Σε μερικές από αυτές, παρά τις πολλές κακοποιήσεις του εικοστού αιώνα, αυτός ο χαρακτήρας επιβιώνει. Θα ήταν λάθος να υποθέσουμε ότι η κουλτούρα της Μέσης Ανατολής – και το Ισλάμ – είναι εχθρικά απέναντι σε ό,τι καλύτερο έχει να προσφέρει η αστική ζωή.

Όλο αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό, καθώς ο τρόπος που κατανοούμε τις επιθέσεις στο Παρίσι, θα επηρεάσει την απάντησή μας σε αυτές. Και υπάρχουν πραγματικά προβλήματα αν δούμε το Ισλαμικό Κράτος κυρίως ως εχθρό του δυτικού πολιτισμού.
Πρώτα απ’όλα αυτό υποβαθμίζει τα δεινά που υφίστανται οι κάτοικοι της Μέσης Ανατολής στα χέρια του Ισλαμικού Κράτους. Την Πέμπτη, για παράδειγμα, 43 άνθρωποι σε μια κατά πλειοψηφία σιιτική συνοικία της Βηρυτού δολοφονήθηκαν από βομβιστές αυτοκτονίας του Ισλαμικού Κράτους. Αν και η πόλη αυτή είναι πολύ πιο εξοικειωμένη με τη βία απ’ότι το Παρίσι, αυτό αποτέλεσε μια επίθεση στον φυσιολογικό αστικό βίο. Οι πιο άμεσοι αντίπαλοι των βίαιων τζιχαντιστών είναι οι άνθρωποι που συμβιώνουν μαζί τους – οι μουσουλμάνοι, χριστιανοί, αλαουίτες και Γεζιντί του Ιράκ και της Συρίας. Μπορεί να στερήθηκαν πολλά από τα αγαθά του πολιτισμού – ασφάλεια, ελευθερία συνάθροισης και λατρείας – εδώ και χρόνια ζώντας σε δικτατορίες, υπό κατοχή, σε καθεστώς εμφυλίου πολέμου, κάτω από το Ισλαμικό Κράτος. Όμως ακόμη επιθυμούν μια ζωή με αυτά τα οφέλη.

Δεύτερον διαστρεβλώνει την ικανότητα μας να αναγνωρίσουμε ποιοι είναι οι σύμμαχοί μας. Υπάρχει μεγάλος κίνδυνος να χρωματίσουμε όλη τη Μέση Ανατολή με το χρωστήρα του εξτρεμισμού – ως εάν η βίαιη ιδεολογία του Ισλαμικού Κράτους χαρακτηρίζει ολόκληρη την περιοχή, και η ζωή σε αυτή συνεχίζεται σε ένα ρυθμό τελείως διαφορετικό από τον δικό μας. Εδώ στη Δύση, αυτό μπορεί μόνο να σημαίνει ότι θα θεωρηθούν υπεύθυνοι και θα κακοποιηθούν όσοι έχουν αραβική ή μουσουλμανική καταγωγή.

Ειδικότερα, αν δούμε τον πολιτισμό ως κοινή, παγκόσμια αξία, μία αξία που γεννήθηκε ανεξάρτητα σε πολλά διαφορετικά μέρη, μπορούμε να είμαστε πιο ξεκάθαροι για το ποιοι προκαλούν προσκόμματα στην ανάπτυξή του. Είναι το Ισλαμικό Κράτος και επίσης, σε διαφορετικά επίπεδα, ο κρατικός πουριτανισμός της Σαουδικής Αραβίας, η κτηνωδία του Άσαντ στη Συρία, ο αυταρχισμός του Σίσι στην Αίγυπτο και οι περιορισμοί που θέτει το Ιράν στην προσωπική ελευθερία. Υπάρχει όμως κάποια αόριστη όψη της ζωής στη Μέση Ανατολή που δεν μπορεί να εκπολιτιστεί; Όχι.

Θα υπάρξουν έντονες διαμάχες για το ποια είναι πιο κατάλληλη απάντηση σε όλες αυτές τις προκλήσεις. Κάποιες καλοπροαίρετες ενέργειες αναμφίβολα θα επιδεινώσουν τα πράγματα. Αλλά ας είμαστε ξεκάθαροι για ένα πράγμα: Το Ισλαμικό Κράτος μισεί τον πολιτισμό όπου κι αν τον βλέπει, όχι μόνο στη Δύση.

Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην ηλεκτρονική έκδοση της εφημερίδας Guardian, 16 Noεμβρίου 2015.

Για τον συγγραφέα
Ο David Shariatmadari σπούδασε Αραβικά, Περσικά και Γλωσσολογία στο Πανεπιστήμιο του Καίημπριτζ και είναι συντάκτης της εφημερίδας Guardian