Στις 14 Απριλίου η Μεγάλη Βρετανία και η Ρουάντα υπέγραψαν μια πρωτοφανή διμερή συμφωνία, με βάση την οποία οι πρόσφυγες που έχουν φτάσει στο βρετανικό έδαφος από τις αρχές του 2022 και μετά θα αποστέλλονται αυτομάτως στην αφρικανική χώρα, όπου και θα παραμένουν επ’ αόριστον.
Της Βασιάννας Κωνσταντοπούλου
Η νέα Σύμπραξη για το Άσυλο υπογράφηκε από την Υπουργό Εσωτερικών της Μεγάλης Βρετανίας Πρίτι Πατέλ και τον Υπουργό Εξωτερικών της Ρουάντα Βίνσεντ Μπιρούτα και διαφημίζεται από τη βρετανική κυβέρνηση ως μια πρωτοποριακή συμφωνία που αλλάζει τα δεδομένα στη διαχείριση του προσφυγικού.
Πράγματι πρόκειται για συμφωνία-τομή, η οποία καταστρατηγεί το ήδη εύθραυστο δικαίωμα στο άσυλο, που κατοχυρώνεται από τη Σύμβαση του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (1951).
Οι προβλέψεις της συμφωνίας
Σύμφωνα με τις προβλέψεις της συμφωνίας, οι πρόσφυγες –αποκαλούμενοι, στο κείμενο, «μετανάστες», οι οποίοι«έχουν φτάσει παράνομα στο βρετανικό έδαφος»– θα αποστέλλονται στη Ρουάντα, όπου και θα εξετάζεται το αίτημα ασύλου τους.
Εκείνοι των οποίων το αίτημα ασύλου θα γίνεται δεκτό από τη Ρουάντα θα παραμένουν στην αφρικανική χώρα, έχοντας τη δυνατότητα να ζήσουν νόμιμα εκεί, όπως εξαγγέλλει η Μεγάλη Βρετανία.
Πρόκειται, επομένως, για ένα μοντέλο εξωτερικής ανάθεσης του μέλλοντος των προσφύγων στις αρχές της Ρουάντα, το οποίο τους αποστερεί πλήρως το δικαίωμα να αιτηθούν άσυλο και να διεκδικήσουν την παραμονή τους στη Μεγάλη Βρετανία.
Από την πλευρά της, η Ρουάντα θα αντλήσει από τη Μεγάλη Βρετανία 120 εκατομμύρια λίρες, καθώς και επιπλέον χρηματοδότηση για τις «υπηρεσίες ασύλου, στέγασης και ένταξης» που θα παρέχει.
Έναντι οικονομικού αντιτίμου, λοιπόν, η Μεγάλη Βρετανία επιχειρεί να απαλλαγεί από υποχρεώσεις που αντιλαμβάνεται ως «ανθρωπιστικό βάρος», μετατοπίζοντας τα «τείχη» απώθησης των προσφύγων σε μακρινές τρίτες χώρες.
Παράλληλα, η Μεγάλη Βρετανία εξήγγειλε ενίσχυση των δυνάμεων ελέγχου των συνόρων της, ύψους 50 εκατομμυρίων λιρών, με νέα σκάφη στη Μάγχη, αυξημένη εναέρια επιτήρηση και εξειδικευμένο στρατιωτικό προσωπικό.
«Η παγκόσμια μεταναστευτική κρίση και ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζουμε την παράνομη μετανάστευση απαιτούν νέες λύσεις παγκόσμιας πρωτοπορίας», ανέφερε η βρετανή Υπουργός Εσωτερικών Πρίτι Πατέλ, μετά την υπογραφή της συμφωνίας με τη Ρουάντα.
Διατυπώνοντας το επιχείρημα ότι η συγκεκριμένη συμφωνία στοχεύει στην αντιμετώπιση των δικτύων παράνομης διακίνησης, η ίδια υποστήριξε ότι «οι υπάρχουσες προσεγγίσεις έχουν αποτύχει» και ότι «χρειάζεται αλλαγή επειδή άνθρωποι πεθαίνουν προσπαθώντας να έρθουν παράνομα στο Ηνωμένο Βασίλειο».
Ωστόσο, το επιχείρημα περί παράνομης άφιξης των αιτούντων άσυλο στη Μεγάλη Βρετανία, το οποίο χρησιμοποιούν ως ορθολογικό προκάλυμμα οι βρετανικές αρχές, έρχεται σε αντίθεση με το άρθρο 31 της Σύμβασης του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, το οποίο ορίζει την υποχρέωση των κρατών να μην ποινικοποιούν, παρεμποδίζουν και συλλαμβάνουν τους ανθρώπους που έχουν διασχίσει παράτυπα τα σύνορα, διαφεύγοντας από απειλή για τη ζωή ή την ελευθερία τους.
Ένα νέο παράδειγμα για το προσφυγικό
Το μοντέλο που υιοθετεί η Μεγάλη Βρετανία δεν είναι εντελώς καινοφανές, ωστόσο αποτελεί την πιο ριζοσπαστική εκδοχή μιας αποκεντρωμένης λογικής διαχείρισης του προσφυγικού, που κινδυνεύει να ανατρέψει πλήρως τις ανθρωπιστικές υποχρεώσεις των κρατών απέναντι στους πρόσφυγες.
Η Αυστραλία αποτελεί το πρώτο παράδειγμα χώρας που έχει εφαρμόσει την «υπεράκτια διαχείριση» των αιτήσεων ασύλου, στα νησιά Ναούρου και Παπούα Νέα Γουινέα. Μια πρακτική που έχει οδηγήσει σε διεθνή κατακραυγή από πολλές ανθρωπιστικές οργανώσεις, με τη Διεθνή Αμνηστία να αποκαλεί το Ναούρου ως «νησί της απόγνωσης» για τους πρόσφυγες.
Ανάλογα σχέδια «εξωτερικής ανάθεσης» επεξεργάζεται και η Δανία, η οποία έχει ήδη υπογράψει μνημόνιο κατανόησης με τη Ρουάντα για ζητήματα ασύλου και μετανάστευσης.
Όπως εξηγεί ο Καθηγητής της Sciences Po Φρανσουά Ζεμέν στο France 24, η συμφωνία Μεγάλης Βρετανίας-Ρουάντα παραπέμπει μεν στο μοντέλο της Αυστραλίας, ωστόσο διέπεται από μια ακόμα πιο ακραία λογική.
«Παίρνουμε συχνά το παράδειγμα της Αυστραλίας που αναθέτει τη διαδικασία ασύλου σε γειτονικά νησιωτικά κράτη, όπως το Ναούρου, αλλά η συμφωνία με το Ηνωμένο Βασίλειο πηγαίνει πολύ πιο πέρα. Στο Ναούρου, είναι Αυστραλοί αξιωματικοί εκείνοι που επεξεργάζονται τις αιτήσεις ασύλου και οι πρόσφυγες έχουν στη συνέχεια το δικαίωμα να ταξιδέψουν στην Αυστραλία. Σύμφωνα με τη συμφωνία Ηνωμένου Βασιλείου-Ρουάντα, το άσυλο ανατίθεται εξ ολοκλήρου σε εξωτερικούς συνεργάτες. Εάν χορηγηθεί άσυλο, οι πρόσφυγες δεν θα μπορούν να μεταβούν στο Ηνωμένο Βασίλειο και θα πρέπει να εγκατασταθούν στη Ρουάντα», αναφέρει ο ίδιος.
Παράλληλα, σοβαρός προβληματισμός διατυπώνεται για την αντιμετώπιση που θα έχουν οι πρόσφυγες στη Ρουάντα – μια χώρα για την οποία υπάρχουν σοβαρές καταγγελίες για παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Οι άνθρωποι ως «προϊόντα προς μεταφορά»
Πέρα από πολυάριθμες ανθρωπιστικές οργανώσεις που έχουν καταγγείλει τη συμφωνία Μεγάλης-Βρετανίας Ρουάντα ως ένα κυνικό και βάναυσο σχέδιο και η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες τοποθετήθηκε εναντίον αυτού του σχεδίου, το οποίο μεταχειρίζεται τους ανθρώπους ως «προϊόντα» που «μεταφέρονται στο εξωτερικό για επεξεργασία», όπως ανέφερε σε tweet.
Η Βοηθός Ύπατη Αρμοστής του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες Τζίλιαν Τριγκς δήλωσε ότι τέτοιου είδους συμφωνίες αποτελούν «μετατόπιση των ευθυνών για το άσυλο και αποφυγή διεθνών υποχρεώσεων, με τρόπο που αντιτίθεται στο γράμμα και το πνεύμα της Σύμβασης για τους Πρόσφυγες».
Παράλληλα, η ίδια εξέφρασε τη συνολική αντίθεση της Ύπατης Αρμοστείας στο νέο-αναδυόμενο αυτό μοντέλο της «εξωτερικής ανάθεσης» του ασύλου, που καθιστά ορατό τον κίνδυνο να αποτελέσει ένα παράδειγμα που θα μιμηθούν και άλλες χώρες.
Όπως εξηγεί, άλλωστε, σε άρθρο του το Migration Policy Institute, η συμφωνία Μεγάλης Βρετανίας-Ρουάντα μεταφράζει τις πολιτικές φιλοδοξίες χωρών υψηλού εισοδήματος για ανάθεση του προσφυγικού σε τρίτες χώρες από το επίπεδο της θεωρίας σε αυτό της πράξης.
«Εάν η συμφωνία μεταξύ Ηνωμένου Βασιλείου-Ρουάντα επιβιώσει των αναμενόμενων νομικών αμφισβητήσεων και τεθεί σε λειτουργία, η ζημιά στο DNA του συστήματος προστασίας που ισχύει μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο θα είναι τεράστια», αναφέρει το Μigration Policy Institute.
Όπως καταλήγει η συγκεκριμένη ανάλυση, η συμφωνία Μεγάλης Βρετανίας-Ρουάντα «όχι μόνο παρεκκλίνει και αμφισβητεί ανοιχτά την αρχή του εδαφικού ασύλου, δηλαδή το δικαίωμα πρόσβασης στην (εθνική) διαδικασία ασύλου μόλις ένας αιτών πατήσει το πόδι του στο έδαφος μιας χώρας, αλλά προωθεί επίσης την ιδέα ότι τα κράτη μπορούν να πληρώσουν για να αποτινάξουν τις ευθύνες που υπέγραψαν βάσει της Σύμβασης της Γενεύης του 1951».
Διαβάστε επίσης:
Δανία: Οι αιτούντες άσυλο θα εκτοπίζονται σε τρίτες χώρες εκτός ΕΕ
Νησί Ναούρου: Η “χωματερή του καπιταλισμού
Ποιοι μετράνε ως πρόσφυγες; Η διπλή ρητορική ενός επιλεκτικού ανθρωπισμού
