Ο Φρανθίσκο Φράνκο μπορεί να πέθανε πριν από τέσσερις και πλέον δεκαετίες, ωστόσο η λογοκρισία που επέβαλε ο ισπανός δικτάτορας φαίνεται πως επιβιώνει μέχρι σήμερα σε δεκάδες λογοτεχνικά κείμενα σπουδαίων συγγραφέων, όπως ο Ερνεστ Χεμινγουέι, ο Τζορτζ Όργουελ, ο Τζέιμς Μπάλντουιν και ο Ίαν Φλεμινγκ.
Σύμφωνα με νέα έρευνα, την οποία επικαλούνται οι Financial Times, έργα σύγχρονων κλασικών της λογοτεχνίας είναι διαθέσιμα στην Ισπανία μόνο στη λογοκριμένη μορφή που κυκλοφόρησαν την περίοδο του Φράνκο.
Τουτέστιν, με διαγραμμένες τις όποιες αναφορές στον ισπανικό εμφύλιο και τον ίδιο τον Φράνκο, αλλά και εξαφανισμένες φράσεις ή ολόκληρα αποσπάσματα που το δικτατορικό καθεστώς έκρινε πως προσέβαλαν την ηθική ή την εκκλησία.
Σε ορισμένες, μάλιστα, περιπτώσεις από τις ισπανικές μεταφράσεις σημαντικών έργων λείπουν ολόκληρες σελίδες.
Τα άλλα θύματα του Φράνκο: Από τον Χέμινγουέι στον Τζέιμς Μποντ
Το καθεστώς του Φράνκο επεφύλαξε σκληρή μεταχείριση και στον Τζέιμς Μποντ, τον πασίγνωστο κατάσκοπο και ήρωα των βιβλίων του Ίαν Φλέμινγκ.
Πολλές από τις ερωτικές σκηνές που υπήρχαν σε βιβλία όπως το Dr No ή το Thunderball απλώς διαγράφηκαν.
Στην περίπτωση του βιβλίου του Ε. Χέμινγουέι Across the River and Into the Trees, ακόμη και πρόσφατες εκδόσεις διατηρούν τις αλλαγές που είχε κάνει το καθεστώς του Φράνκο στο πρωτότυπο. Σε ένα τέτοιο παράδειγμα της λογοκρισίας που επέβαλε το καθεστώς, η φράση “λεσβίες” αντικαταστάθηκε από τη φράση “καλές φίλες”, ενώ μια αναφορά για τον Φράνκο διεγράφη, όπως και πολλές άλλες εκφράσεις που επίσης θεωρήθηκαν προσβλητικές.
Οι παρεμβάσεις που έγιναν τότε στα κείμενα εξακολουθούν να υπάρχουν μέχρι σήμερα.
Η λογοκρισία του Φράνκο ζει και βασιλεύει
“Πρόκειται για μια κληρονομιά του φρανκικού καθεστώτος που είναι κάπως αόρατη. Είναι εκεί και όμως οι αναγνώστες δεν το γνωρίζουν”, αναφέρει στους Financial Times ο Ζορντί Κορνέλα, λέκτορας Ισπανικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Γλασκώβης. Και προσθέτει: “Η λογοκρισία εξαφανίστηκε μετά τον Φράνκο. Όχι όμως και τα αποτελέσματα εκείνων που την επέβαλαν”.
Ο Κορνέλα ανακάλυψε για πρώτη φορά τα περίεργα αυτά κατάλοιπα της φρανκικής δικτατορίας αναλύοντας τη μετάφραση ενός βιβλίου της σειράς Τζέιμς Μποντ.
“Το τελευταίο κεφάλαιο του Dr No είναι τελείως παραμορφωμένο. Έχουν αφαιρέσει κάποιες σελίδες στις οποίες υπήρχαν σεξουαλικές αναφορές. Το πρώτο πράγμα που σκέφτηκα ήταν ότι είχε γίνει κάποιο λάθος. Όταν όμως άρχισα να ψάχνω το θέμα, βρήκα και άλλα αντίστοιχα παραδείγματα. Το πρόβλημα είναι ότι αυτές οι μεταφράσεις εμφανίζονται ακόμη και σε ebooks. Υπό μία έννοια μπορεί να πει κανείς ότι η λογοκρισία ζει και βασιλεύει στην Ισπανία”, αναφέρει ο Κορνέλα στους Financial Times.
Άγνοια των εκδοτών
Όπως υποστηρίζει ο ίδιος, έχει ανακαλύψει μέχρι στιγμής παραδείγματα λογοκρισίας που επιβιώνουν από την περίοδο του φρανκικού καθεστώτος σε μια σειρά από σπουδαία βιβλία. Από το Burmese Days του Τζορτζ Όργουελ και το Another Country του Τζέιμς Μπάλντουιν μέχρι το Rosemary’s Baby του Ira Levin αλλά και τα αστυνομικά μυθιστορήματα του Dashiell Hammett.
Σύμφωνα με τον Κορνέλα, στις περισσότερες περιπτώσεις ακόμη και οι ίδιοι οι εκδότες δεν γνωρίζουν ότι τα έργα που εκδίδουν είναι λογοκριμένα. “Δεν πρόκειται για ιδεολογικό ζήτημα. Συμβαίνει είτε για οικονομικούς λόγους είτε επειδή δεν γνωρίζουν ότι τα κείμενα έχουν λογοκριθεί”, αναφέρει χαρακτηριστικά.
Η δικτατορία του Φράνκο στην Ισπανία διήρκησε από το τέλος του εμφυλίου πολέμου στη χώρα το 1939 μέχρι το 1975. Στη διάρκεια αυτής της περιόδου περίπου 500.000 βιβλία εκδόθηκαν στην Ισπανία. Όλα έπρεπε να περάσουν, πριν την έκδοσή τους, από επιτροπή λογοκρισίας. Είναι άγνωστο πόσα από αυτά τα έργα υπέστησαν αλλαγές ή διαγραφές.
Άγνωστο επίσης παραμένει πόσα από αυτά τα βιβλία που υπέστησαν παρεμβάσεις από το καθεστώς εξακολουθούν να κυκλοφορούν με λογοκριμένη μορφή.
Διαβάστε ακόμη:
Spain fails to turn page on Franco’s legacy of censorship
Censorship under Franco’s dictatorship still casts a shadow over literature in Spain
