Η απόπειρα στρατιωτικού πραξικοπήματος της 15ης Ιούλη 2016 και η πολιτική που ακολούθησε στη συνέχεια ο πρόεδρος της Δημοκρατίας του τουρκικού κράτους, σηματοδοτούν μια νέα περίοδο της διακυβέρνησης ΑKP/Ερντογάν. Το τουρκικό πολίτευμα πρακτικά μετατράπηκε σε ένα κοινοβουλευτικό προεδρικό σύστημα.
Του Μουράτ Ισσί
Ο αυτό-διοριζόμενος πρόεδρος του κράτους επισείοντας την απειλή ενός νέου πιθανού πραξικοπήματος δρα σε όλες τα επίπεδα της ζωής της Τουρκίας εκδίδοντας Προεδρικά Διατάγματα με ισχύ Νόμου/ΚΗΚ. Τα «δομικά υλικά» της νέας Τουρκίας υλοποιούνται μέσω των ΚΗΚ: εκκαθαρίσεις και διορισμοί δεκάδων χιλιάδων δημοσίων υπάλληλων, ανοιγοκλεισίματα ειδησεογραφικών μέσων και καναλιών, περιορισμός της αρμοδιότητας κάποιων θεσμών στη δημόσια κοινωνική ζωή και ενίσχυση της επιρροής άλλων.
Οι ραγδαίες και συνεχιζόμενες αυτές αλλαγές μεταλλάσσουν, ταυτόχρονα, και το ίδιο το ΑΚΡ, απομακρύνοντάς το από τις ίδιες τις καταστατικές αρχές του. Το σημερινό κυβερνών κόμμα της τουρκικής Εθνοσυνέλευσής δεν έχει καμία πολιτική σχέση με τις ιδρυτικές αρχές του ΑΚΡ. Το νέο τουρκικό κράτος κυβερνάται από την κλίκα του Ερντογάν και τους ακραίους εθνικιστές.
Χωρίς να χαθούμε στις σκιές των ιδεολογικών και πολιτικών μας πεποιθήσεων, όλοι οι υπόλοιποι πολίτες της Τουρκίας –δημοκράτες, Αλεβίτες, Κούρδοι, σοσιαλιστές, συνδικαλιστές– πρέπει να δηλώσουμε τολμηρά ότι αντιτασσόμαστε σε αυτό το νέο τουρκικό κράτος. Και η σιωπηλή στάση των σοσιαλδημοκρατών, τύπου CHP, δεν θα τους σώσει από τις συνέπειες αυτής κατάστασης.
Άσχετα από τις δηλώσεις του πυρήνα του Ερντογάν που ελέγχει το κράτος περί εκδημοκρατιστικών διαδικασιών και δεύτερου απελευθερωτικού αγώνα, ο πόλεμος με τους Κούρδους αντάρτες συνεχίστηκε σαν να μην είχε συμβεί η απόπειρα στρατιωτικού πραξικοπήματος της 15ης Ιούλη και το πολιτικό πραξικόπημα του ίδιου Ερντογάν που ακολούθησε. Οι πιθανές ευκαιρίες που υπήρξαν στην περίοδο μετά τη 15η Ιούλη χάθηκαν. Ο περίφημος αντί-κουρδικός φόβος εκ μέρους του κράτους έφερε πιο έντονα στο πολιτικό προσκήνιο ακραίες εθνικιστικές επιλογές.
Η νέα συριακή ένοπλη περιπέτεια μπορεί να ονομαστεί και «βάλτος της Συρίας», παραπέμποντας στο Βιετνάμ, αν δεν γίνει αποτίμηση των αντί-κουρδικών πολιτικών και δεν παρθούν τολμηρές αποφάσεις εκ μέρους της τουρκικής κρατικής ηγεσίας.
Πέρα από την κατάσταση της Τουρκίας, οι δύο άξονες των κουρδικών οργανώσεων συνεχίζουν να δρουν σύμφωνα με τα προγράμματα τους. Συγκεκριμένα:
Στη Ροζαβά / Δυτικό Κουρδιστάν-Συρία: Οι οργανώσεις που δρουν υπό την ομπρέλα TEVDEM (φιλο-KCK/ΡΚΚ) και οι οργανώσεις που δρουν υπό την ομπρέλα ENKS (φιλά PDK).
Στο Μπασύρ / Νότιο Κουρδιστάν-Ιράκ: Οι διάφορες οργανώσεις που δρουν χωρίς καμία ομπρέλα και το PÇKD (νόμιμο κόμμα της κουρδικής βουλής) -KRG.
Στο Ροζχιλάτ / Ανατολικό Κουρδιστάν-Ιράν: Οι οργανώσεις που δρουν υπό την ομπρέλα του KODAR και οι οργανώσεις που δρουν υπό την ομπρέλα του PDK-Iran.
Υπάρχουν και άλλες ανεξάρτητες οργανώσεις που δεν ανήκουν στους δύο άξονες πολιτικών γραμμών στο Ανατολικό Κουρδιστάν/Ιράν και στο νότιο Κουρδιστάν/Ιράκ, όπως οι GORAN, YNK, KOMALA και μερικές άλλες ισλαμικές οργανώσεις.
Η παρούσα κατάσταση των φίλο-KCK/PKK οργανώσεων
Ο Τζεμίλ Μπαγίκ, συμπρόεδρος του KCK, δήλωσε στο 10ο Συνέδριο του Kongra Gel:
«Εμείς θέλουμε να ζήσουμε ελεύθερα μέσα στο δικό μας δημοκρατικό σύστημα, βασιζόμενοι στην αυτοδιοίκησή μας. Ακριβώς γι’ αυτόν τον λόγο πρέπει να “σπάσουμε” κάθε είδους δεσμούς του λαού μας, κυρίως τους δεσμούς της βούλησής του, με το [τουρκικό] κράτος. Η πραγματοποίηση και η ανάπτυξη της ελεύθερης ζωής ή των διεκδικήσεων του λαού μας μπορεί να πετύχει μονάχα μακριά από το κρατικό σύστημα. Μπορεί μόνο εφόσον δημιουργήσουμε το δικό μας δημοκρατικό σύστημα.
Πρέπει να απομακρυνθεί κάθε είδους κοινωνική και πολιτική αντίληψη που εξυπηρετεί το κρατικό σύστημα. Εφόσον δεν θα καταφέρουμε να απομακρύνουμε τον λαό μας από το κράτος ή συνειδητά και ασυνείδητα ενδυναμώνουμε τους δεσμούς του με την έννοια του κράτους, τότε δεν θα υπάρξουμε εμείς ποτέ. Πάντα θα υπάρχουμε για τους ηγεμόνες. Δεν πρέπει να έχουμε τη δική μας προσωπική ζωή. Για την απόκτηση της έννοιας της ελεύθερης ζωής εμείς πρέπει να είμαστε πρωτοπόροι του λαού μας. Εφόσον αντισταθούμε, θα αντισταθούμε μαζί με μια τέτοια ζωή».
Σύμφωνα με τα σημερινά δεδομένα, η «ζωή» και το «δημοκρατικό σύστημα» στο οποίο αναφέρεται ο Μπαγίκ, φαινομενικά δεν είναι μακριά από τη διεκδίκηση του Μπαρζανί για ένα κουρδικό έθνο-κράτος, εντός των σημερινών εθνικών συνόρων του Ιράκ. Η διεκδίκηση για μια Δημοκρατική Αυτονομία εντός των σημερινών εθνικών συνόρων της Τουρκίας είναι, κατά βάθος, η διεκδίκηση για μια κρατική μορφή αυτοδιοίκησης, αν και ηγεσία του KCK το αρνείται. Και ο Μπαγίκ συνεχίζει:
«Σήμερα όλη η Τουρκία περνάει μια χαοτική περίοδο. Το γεγονός ότι έχουν πτωχεύσει όλα τα εθνό-κρατικά όργανα και οι θεσμοί του τουρκικού κράτους, και κυρίως ότι ο στρατός του έχει αποδυναμωθεί τόσο πολύ, είναι αποτέλεσμα του αγώνα μας. Αν δεν είχαν πραγματοποιηθεί όλες εκείνες οι αντιστάσεις στα κουρδικά αστικά, ολόκληρο τον χειμώνα και το καλοκαίρι, σήμερα δεν θα πραγματοποιούνταν η απόπειρα πραξικοπήματος και δεν θα είχαμε αυτά τα αποτελέσματα. Εξαιτίας μας εμφανίστηκαν αυτά τα συγκεκριμένα αποτελέσματα και είναι σημαντικά για όλη τη Μέση Ανατολή και την ανθρωπότητα. Κάθε μέρα αυτό γίνεται πολύ πιο κατανοητό. Εφόσον τα στελέχη του κινήματος μας πράττουν ορθά και σωστά, τότε εμείς μπορούμε να πετύχουμε το βήμα της Αυτονομίας που ξεκινήσαμε στην Τουρκία. Μπορούμε να το πετύχουμε ως μία αντικειμενική πραγματικότητα στη Ροζαβά, στο Ροζχιλάτ (Ανατολικό Κουρδιστάν), στο Μπασούρ (Νότιο Κουρδιστάν) και όχι μόνο στο Μπακούρ (Βόρειο Κουρδιστάν)».
Η συγκεκριμένη προσέγγιση είναι εντελώς αντίθετη με τις προσεγγίσεις του άλλου άξονα της κουρδικής πολιτικής που δρα με de facto κρατική μορφή και απαιτεί μια πιο ενεργή πολιτική κινητοποίηση από τις φίλα προσκείμενες στο ΚCK/PKK οργανώσεις. Οι δεκάδες οργανώσεις αυτές, σε όποιο κομμάτι του Κουρδιστάν κι αν δρουν και ζουν, κινούνται για την πραγματοποίηση των Δημοκρατικών Αυτονομιών όπως έχουν αναλυθεί ξεκάθαρα εκ μέρους του Οτζαλάν.
Οι Δημοκρατικές Αυτονομίες θα επικοινωνούν μεταξύ τους με άλλη μια de facto «κρατική» μορφή που θα ονομάζεται Δημοκρατική Συνομοσπονδία Μέσης Ανατολής. Ο λαός κάθε Δημοκρατικής Αυτονομίας –για παράδειγμα οι Κούρδοι και οι Τούρκοι για την Τουρκία– θα «ενωθούν» με έναν διανοητικό και νομικό δεσμό (τύπου άνωθεν ταυτότητα), ο οποίος έχει περιγραφεί από τον Οτζαλάν ως Δημοκρατικό Έθνος. Με άλλα λόγια, ο πολιτικό-νομικός δεσμός των τουρκό-κουρδικών λαών θα αποκαλείται Δημοκρατικό Έθνος και θα καθιερωθεί νομικά μέσα από ένα καινούργιο Κοινωνικό Συμβόλαιο-Δημοκρατικό Σύνταγμα.
Η στάση των ΚCK/PKK οργανώσεων κατά των κούρδων εθνικιστών θεωρείται από ορισμένες κουρδικές οργανώσεις ως ριζοσπαστική ένοπλη δεξιά τάση, η οποία απομακρύνοντας τις κουρδικές κοινωνίες από τις εθνικιστικές διεκδικήσεις στηρίζει πολιτικές θέσεις του τουρκικού κράτους.
Σύμφωνα με αυτήν την ανάλυση, το ριζοσπαστικό κουρδικό κίνημα θα μπορούσε να είναι όργανο κατά του τουρκικού κράτους αντί να είναι σε θέση υποστηρικτικού μηχανήματός του με μετριοπαθείς πολιτικές διευκολύνσεις. Ακόμα και η συμμετοχή στις βουλευτικές εκλογές αντιμετωπίζεται ως νομιμοποίηση της τουρκικής Εθνοσυνέλευσης σε κομμάτια των κουρδικών κοινωνιών. Ή με ακόμη πιο ακραίο τρόπο, ορισμένες κουρδικές εθνικιστικές οργανώσεις χαρακτηρίζουν το ΚCK/PKK ως μακρύ χέρι των τούρκων, πέρσων, ιρακινών και συρίων αποικιοκρατών στο Κουρδιστάν.
Μολονότι αυτές οι τέτοιες οργανώσεις είναι μειοψηφικές, υπάρχουν σε κάθε κομμάτι του Κουρδιστάν και αναμφισβήτητα θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε ότι η ύπαρξή τους ενισχύ από την ύπαρξη των φίλο-PDK οργανώσεων. Τέτοιους είδους φραγμοί εμποδίζουν την πραγματοποίηση μίας ενωμένης κουρδικής πολιτικής στη Μέση Ανατολή, τύπου Εθνικού Κονγκρέσου.
Κατά το KCK/PKK, όμως, το θέμα είναι αλλού και το ποτάμι κυλά προς διαφορετική κατεύθυνση. Σύμφωνα και πάλι με τις δηλώσεις του Μπαγίκ:
«Δεν έχουμε την πολυτέλεια να απογοητεύσουμε τον λαό και τους λαούς μας. Σήμερα, η μοίρα των πολλών εξαρτάται από τις πράξεις του ΡΚΚ και τα στελέχη του κινήματος πρέπει να το συνειδητοποιήσουν καλά. Οι συγκυρίες που περνάμε θα καθορίσουν πολλές μοίρες. Ο αγώνας μας από όλα τα μέτωπα και επίπεδα θα αναπτυχθεί και θα μεγαλώσει.
Παντού πρέπει να ενισχύσουμε τους δεσμούς μας με τις αντιπολιτευτικές και δημοκρατικές δυνάμεις. Αυτή η πολιτική έχει στρατηγική σημασία. Κάναμε μερικά βήματα, αλλά είναι ελλιπή. Πρέπει να ενισχύσουμε πιο πολύ τη συσπείρωση που πραγματοποιήσαμε με τα αριστερά κινήματα της Τουρκίας. Μαζί με το Ενωμένο Επαναστατικό Κίνημα πρέπει να μεγαλώσουμε το Μέτωπο της Δημοκρατίας στην Τουρκία, έτσι ώστε να έχουμε άλλο ένα Μέτωπο Εκδημοκρατισμού της Τουρκίας και να πετύχουμε την ενότητα των επαναστατών και των δημοκρατών».
Κατά τον Μπαγίκ η πιθανή πραγματοποίηση της Επανάστασης της Μέσης Ανατολής είναι εφικτή και την ζούμε στις μέρες μας:
«Οι μέρες που περιμέναμε ήρθαν στα πόδια μας. Ο πρώτος στόχος του Κινήματός μας, από τότε που πρωτοεμφανίστηκε, ήταν να πραγματοποιήσει τη Δημοκρατική Επανάσταση της Μέσης Ανατολής. Σύμφωνα με αυτή την αρχή ξεκίνησε, προχώρησε, μεγάλωσε και έφτασε στις μέρες μας. Σήμερα εκείνη η ευκαιρία είναι πια γεγονός. Πρέπει να αναλύσουμε πολύ καλά τα γεγονότα. Όλα τα εκείνα που διεκδικούσαμε, που ονειρευόμασταν είναι δυνατόν να πραγματοποιηθούν».
Διαβάστε επίσης το πρώτο και το δεύτερο μέρος του άρθρου.
Για τον συγγραφέα
Ο Μουράτ Ισσί είναι Διδάκτορας Ιστορίας, ΚΕΝΙ/ Κέντρο Έρευνας Νεότερης Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου.
