Δώδεκα μήνες μετά το ξέσπασμα βίαιων διαδηλώσεων, ο λαός της Χιλής ετοιμάζεται για μια διαδικασία χωρίς ιστορικό προηγούμενο: θα ψηφίσει προκειμένου να αποφασιστεί κατά πόσο θα ξεκινήσει η διαδικασία σύνταξης νέου Συντάγματος, σε μια κατεύθυνση μεγαλύτερης κοινωνικής ισότητας και οικονομικής συμπερίληψης των πολιτών.
Democracia Abierta
Mετάφραση: Συντακτική ομάδα pass-world.gr
Το Σύνταγμα της Χιλής του 1980, που συντάχθηκε επί δικτατορίας του Αουγούστο Πινοσέτ, έχει αποτελέσει αντικείμενο αμφισβήτησης από τις απαρχές του. Η μεταρρύθμισή του, όμως, έμοιαζε αδύνατη, μέχρι τα μέσα Οκτωβρίου του 2019, όταν ο λαός της Χιλής κατέλαβε τους δρόμους σε ένα κύμα κοινωνικής διαμαρτυρίας που κλόνισε την κυβέρνηση και έφτασε σχεδόν σε κάθε γωνία της χώρας.
Χιλιάδες Χιλιανοί βγήκαν επί ένα μήνα στους δρόμους, απαιτώντας μεταρρυθμίσεις στο σύστημα υγείας και την εκπαίδευση, καθώς και μεγαλύτερη κοινωνική και οικονομική ισότητα.
Τελικά, στις 15 Νοεμβρίου 2019, η κυβέρνηση συμφώνησε στην προκήρυξη δημοψηφίσματος για τις 26 Απριλίου 2020, το οποίο θα έκρινε κατά πόσο θα ξεκινήσει μια συνταγματική διαδικασία σύνταξης νέου Συντάγματος, που είναι πιθανόν να απομακρύνει τη χώρα από το νεοφιλελεύθερο και αυταρχικό μοντέλο που κληρονομήθηκε από τη δικτατορία του Πινοσέτ, το οποίο θέτει σε προτεραιότητα την ανάπτυξη της αγοράς έναντι της κοινωνικής ευημερίας.
Ωστόσο, η ημερομηνία διεξαγωγής του δημοψηφίσματος μετατέθηκε εξαιτίας της πανδημίας και της έκρηξης των νέων κρουσμάτων Covid-19 τον Απρίλιο. Η κυβέρνηση της Χιλής, παραπέμποντας στα πορίσματα του Υπουργείου Υγείας, ανέβαλε το δημοψήφισμα για τον Οκτώβριο, περίοδο κατά την οποία υπήρχε η εκτίμηση ότι τα κρούσματα θα είχαν μειωθεί.
Σύμφωνα με τον ηγέτη της αντιπολίτευσης Άλβαρο Ελιζάλντε, με αυτή την απόφαση η κυβέρνηση κέρδισε χρόνο, στέλνοντας το κατανοητό σε όλους μήνυμα ότι «η υγεία των πολιτών είναι σε προτεραιότητα». Η μόνη κίνηση που δημιούργησε, ωστόσο, αντιπαράθεση ήταν ότι η τέχνη δρόμου και τα αγάλματα που είχαν κατασκευαστεί κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων στην Plaza Italia –την κεντρική πλατεία του Σαντιάγο– σβήστηκαν και απομακρύνθηκαν, εν μέσω της αυστηρής καραντίνας και ενόσω το δημοψήφισμα είχε αναβληθεί.
Η διαδικασία προσδιορισμού των νέων παραμέτρων που θα έπρεπε να ακολουθεί το καινούργιο Σύνταγμα εκκίνησε υπό τη σκιά της σκληρής καταστολής των διαδηλώσεων, όπου εκδηλώθηκε ακραία βία, πρωτόγνωρη για τα δεδομένα αυτής της χώρας του Νότου.
Παρόλα αυτά, αυτή η διαδικασία ήταν ανοικτή σε δημόσια διαβούλευση και στη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών, δημιουργώντας την ελπίδα για ουσιαστικές βελτιώσεις αναφορικά με τις κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές συνθήκες της Χιλής.
Παράθυρο για μια νέα Χιλή
Την Κυριακή 25 Οκτωβρίου, ο λαός της Χιλής θα ψηφίσει τελικά για το κατά πόσο επιθυμεί να ξεκινήσει η διαδικασία σύνταξης νέου Συντάγματος. Σύμφωνα με πρόσφατες δημοσκοπήσεις, το 60% των Χιλιανών υποστηρίζουν τη συνταγματική αλλαγή, δίνοντας προβάδισμα στη νίκη του «Ναι» στο δημοψήφισμα.
Εν τω μεταξύ, η Αστυνομική Υπηρεσία –οι καραμπινέρος– αντιμετωπίζει πάνω από 8.500 καταγγελίες για αστυνομική βία και παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, κατά το διάστημα από τον Οκτώβριο του 2019 έως τον Οκτώβριο του 2020.
Πέρα από τις πολλές κατηγορίες για αστυνομική βία και παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων μεταξύ του Οκτωβρίου 2019 και του Οκτωβρίου του 2020. Εκτός από τους 31 νεκρούς, 12.000 κρατούμενους και 468 διαδηλωτές με οφθαλμικές βλάβες κατά τη διάρκεια των διαμαρτυριών, υπάρχει και η περίπτωση του 16χρονου αγοριού που πέταξε από μια γέφυρα ένας καραμπίνερο, εν μέσω νέων διαδηλώσεων για την επέτειο της κοινωνικής έκρηξης πριν από ένα χρόνο.
Στο κύμα των διαδηλώσεων αυτής της περιόδου, οι διαδηλωτές/τριες υπερασπίζονται και διεκδικούν «το δικαίωμα να ζουν σε ειρήνη». Τις τελευταίες δύο εβδομάδες, οι διαδηλωτές ήρθαν επανειλημμένα αντιμέτωποι με την αστυνομία που πετούσε δακρυγόνα και πλαστικές σφαίρες στο πλήθος. Στις παρυφές της Plaza Italia –το επίκεντρο των διαδηλώσεων– δύο εκκλησίες κάηκαν, υπό την κραυγή «Χιλή ξύπνα», γεγονός που δείχνει την κοινωνική ένταση στην οποία ζει η χώρα, λίγες μέρες πριν από την ιστορική ψήφο.
Όλα ξεκίνησαν με ένα εισιτήριο του μετρό
Το 2019, οι διαδηλώσεις πυροδοτήθηκαν από τη συμβολική αύξηση της τιμής του εισιτηρίου του μετρό. Νέοι διαδηλωτές/τριες οργανώθηκαν στα social media, και κάποιοι από αυτούς, όταν ρωτήθηκαν σε συνέντευξη, δήλωσαν ότι διαδήλωναν για τους γονείς τους που ήδη πλήρωναν πολλά στις μετακινήσεις. Το κάλεσμα ήταν να αρνηθούν όλοι να πληρώσουν εισιτήριο, πηδώντας τις μπάρες του μετρό στους σταθμούς του Σαντιάγο.
Σήμερα, πολλοί Χιλιανοί είναι ξανά στους δρόμους, διαδηλώνοντας ότι η λεγόμενη «κοινωνική έκρηξη» ήρθε για να μείνει.
Το δημοψήφισμα θα μπορούσε να αλλάξει την πορεία της χώρας, οι πολίτες της οποίας δείχνουν να έχουν εξαντλήσει όλη την υπομονή τους με την τεράστια ανισότητα και έλλειψη δικαιοσύνης, που έχει εμπεδώσει ο νεοφιλελευθερισμός στην κοινωνία της Χιλής.
Θα μπορούσε να αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο οι νομοθέτες είχαν φανταστεί τη χώρα, επί τέσσερις δεκαετίες, από το τότε που η στρατιωτική δικτατορία του Πινοσέτ προώθησε και ενέκρινε το ισχύον Σύνταγμα.
Η κοινωνική πίεση κατάφερε επίσης πλήγμα στη θέση των συντηρητικών πολιτικών κομμάτων. Κάποια εξέχοντα μέλη της νέας γενιάς και κάποιοι νέοι επιχειρηματίες στρατεύτηκαν στο αίτημα για αλλαγή του Συντάγματος. Αντίθετα, άλλοι υποστήριξαν ότι αυτό που χρειάζεται είναι να γίνουν αναθεωρήσεις στο ισχύον Σύνταγμα.
Αν το δημοψήφισμα εγκρίνει τη σύνταξη νέου Συντάγματος, θα ακολουθήσει η κατάρτιση ενός προσχεδίου το οποίο θα τεθεί εκ νέου σε δημοψήφισμα για την έγκρισή του.
Την Κυριακή 25 Οκτωβρίου, η Χιλή βρίσκεται ενώπιον μιας απόφασης που αναμφίβολα θα ανοίξει έναν νέο δρόμο προς ένα Σύνταγμα, ικανό να εκπροσωπήσει όλους τους πολίτες και να περιορίσει το τεράστιο χάσμα που η νεοφιλελεύθερη συνταγή επέβαλε στη χώρα, επιφυλάσσοντας ανισότητα και φτώχεια για τη μια μεριά της ψαλίδας, και ευημερία μόνο για όσους μπορούν να την πληρώσουν.
Η κοινωνική έκρηξη που παρακολουθήσαμε τον τελευταίο χρόνο υπήρξε μια προειδοποίηση. Η ανοχή απέναντι στην ανισότητα τελείωσε στη Χιλή και μόνο ένα δημοκρατικό και συμπεριληπτικό Σύνταγμα μπορεί να γιατρέψει αυτή την ανοιχτή πληγή.
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο Democracia Abierta, στις 20 Οκτωβρίου 2020.
