Με δημόσιες δηλώσεις τους, ολοένα και περισσότερα Πανεπιστήμια στις ΗΠΑ και τον Καναδά αρχίζουν να αναγνωρίζουν ότι η γη στην οποία βρίσκονται και λειτουργούν ανήκε σε ιθαγενικούς λαούς από τους οποίους κλάπηκε. «Οι αναγνωρίσεις γης δεν υφίστανται σε παρελθόντα χρόνο ή στο πλαίσιο μιας ιστορικής ανάγνωσης: η αποικιοκρατία είναι μια ενεργά εξελισσόμενη διαδικασία και χρειάζεται να χτίσουμε την επίγνωσή μας αναφορικά με τη δική μας συμμετοχή σε αυτή», αναφέρει το Πανεπιστήμιο του Τορόντο, στην επίσημη ιστοσελίδα του.
Της Βασιάννας Κωνσταντοπούλου
Στη διάρκεια της φετινής χρονιάς, μια σειρά από κοινωνικά ορόσημα πολλαπλασίασαν την ηχώ της απαίτησης για αναγνώριση της φυλετικής και αποικιοκρατικής καταπίεσης που βιώνουν μεγάλες ομάδες πληθυσμού στις σύγχρονες δυτικές κοινωνίες.
Από τους Black Lives Matter μέχρι τα κινήματα των αντί-μνημείων αλλά και τις πρωτοβουλίες προστασίας των ιθαγενικών κοινοτήτων –η περιθωριοποίηση των οποίων γίνεται δραματικά εμφανής στις συνθήκες της πανδημίας– η διεκδίκηση ορατότητας είναι πλέον επιτακτική. Σε αυτό το ευρύ φάσμα αγώνων, σημείο σύγκλισης αποτελεί η αποδόμηση των κυρίαρχων αφηγήσεων του παρελθόντος και της ιστορίας.
Το γεγονός ότι ένας αυξανόμενος αριθμός Πανεπιστημίων στις ΗΠΑ και τον Καναδά προβαίνουν σε επίσημες δηλώσεις αναγνώρισης των δικαιωμάτων των ιθαγενικών πληθυσμών στις εκτάσεις όπου αυτά λειτουργούν σηματοδοτεί ένα σημαντικό βήμα αποκατάστασης των απωθημένων πλευρών της δημόσιας ιστορίας.
Στην πιο πρόσφατη πράξη αυτής της τάσης, το Τμήμα Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου της Νότιας Φλόριντα εξέδωσε την Ημέρα των Ευχαριστιών την εξής δήλωση:
«Το Τμήμα Ανθρωπολογίας αναγνωρίζει ότι το Πανεπιστήμιο της Νότιας Φλόριντα είναι χτισμένο στην παραδοσιακή προγονική γη και τις εκτάσεις των Σεμινόλε, όπως και άλλων ιστορικών ομάδων, συμπεριλαμβανομένων των Καλούσα και Τοκομπάγκα. Σήμερα, η πολιτεία της Φλόριντα είναι πατρίδα των φυλών Σεμινόλε, Μικοσούκεε, Μουσκόγκεε και Τσοκτάου, καθώς και ατόμων που ανήκουν σε άλλες ιθαγενικές ομάδες».
«Ως Τμήμα, αναγνωρίζουμε τις ιστορικές και συνεχιζόμενες συνέπειες της αποικιοκρατίας εις βάρος ιθαγενικών κοινοτήτων, καθώς και την ανθεκτικότητά τους απέναντι στην αποικιοκρατική και κρατικά προερχόμενη βία, και υποστηρίζουμε πλήρως την ιθαγενική κυριαρχία. Θα συνεχίσουμε να εργαζόμαστε με μεγαλύτερη λογοδοσία προς τις ανάγκες των αμερικανο-ινδιάνικων και ιθαγενικών λαών», συνεχίζει η δήλωση.
Ο κατάλογος των αμερικανικών ιδρυμάτων που έχουν προβεί σε ανάλογες δηλώσεις περιλαμβάνει τα Πανεπιστήμια του Κονέκτικατ, του Ιλινόις και το Νορθγουέστερν. Παράλληλα, τα τρία δημόσια Πανεπιστήμια της Αϊόβα έχουν ξεκινήσει τη μακρόχρονη διαδικασία που απαιτείται για τη σύνταξη ανάλογων δηλώσεων.
Ο Tριστάν Ατόν και ο Ρόμπερτ Λι, σε ερευνητικό τους ρεπορτάζ για το συγκεκριμένο θέμα, στους New York Times, εξηγούν το ιστορικό πλαίσιο μέσα στο οποίο εμβληματικά αμερικανικά πανεπιστήμια βρέθηκαν να ιδρύονται σε γη που τους παραχώρησε το κράτος, έχοντας την υφαρπάξει από ιθαγενικές κοινότητες.
Όπως σημειώνουν οι ίδιοι, με τη νομοθετική πράξη Morrill Act του 1862, το αμερικανικό κράτος ιδιοποιήθηκε εκτάσεις γης για την κατασκευή αγροτικών και μηχανολογικών κολεγίων, τα οποία μετεξελίχθηκαν σε ακαδημαϊκά ιδρύματα, γνωστά ως Πανεπιστήμια επιχορηγούμενης γης. «Η Morrill Act ήταν μια μεταβίβαση πλούτου μεταμφιεσμένη σε δωρεά. Η κυβέρνηση πήρε τη γη από ιθαγενικούς λαούς, δίνοντας πολύ λίγα ή και τίποτε ως αντάλλαγμα», επισημαίνουν.
Σύμφωνα με την έρευνα που διεξήγαγαν, η συγκεκριμένη νομοθετική πράξη αναδιένειμε στα εκπαιδευτικά ιδρύματα σχεδόν 44 εκατομμύρια στρέμματα –που αντιστοιχούν περίπου στο μέγεθος της Δανίας– τα οποία προήλθαν από 160 βίαιες μεταβιβάσεις γης από 250 ιθαγενικές κοινότητες.
Και σήμερα, ο αριθμός των αυτόχθονων φοιτητών που σπουδάζουν σε κάποια από αυτά τα ιδρύματα είναι εξαιρετικά περιορισμένος, αναφέρουν οι Ατόν και Λι.
Μέσα από τη διαδικασία των δηλώσεων αναγνώρισης γης, η συμφιλίωση και η δημιουργία κοινοτικών δεσμών με τους ιθαγενικούς λαούς αναδεικνύεται ως χρέος της ακαδημαϊκής κοινότητας και προϋπόθεση για την οικοδόμηση μιας ειλικρινούς ταυτότητας, ανοικτής στις προκλήσεις του μέλλοντος.
«Αν το ζητούμενο είναι να οικοδομήσουμε μια κοινότητα και να προωθήσουμε την πορεία του Πανεπιστημίου μας προς τα εμπρός, αυτό είναι το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνουμε σε αυτή τη διαδικασία από-αποικιοποίησης», επισήμανε στο Des Moines, ο Τρέισι Πέτερσον, μέλος της φυλής Ντινέ και πρώην διδάσκων στο Πανεπιστήμιο της Αϊόβα, ο οποίος συμμετείχε στην πρωτοβουλία για να ξεκινήσουν οι διαδικασίες δήλωσης αναγνώρισης γης από το συγκεκριμένο Πανεπιστήμιο.
Σε κάποιες περιπτώσεις, η διαδικασία της αποκατάστασης των δεσμών με τους ιθαγενικούς πληθυσμούς υπερβαίνει το ακαδημαϊκό πλαίσιο, μέσα από ευρύτερες θεσμικές προσπάθειες για την επούλωση του ιστορικού τραύματος, που περιλαμβάνουν τη δημόσια απολογία των ομοσπονδιακών δομών για τα εγκλήματα του παρελθόντος.
Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι το Συμβούλιο Αλήθειας και Επούλωσης [Truth and Healing Council], υπό την αιγίδα της πολιτείας της Καλιφόρνιας, το οποίο σε διαρκή διαβούλευση με τις ίδιες τις ιθαγενικές κοινότητες συγκεντρώνει ντοκουμέντα και αφηγήσεις των αυτόχθονων πληθυσμών για τη σχέση τους με τις κρατικές δομές και τη βία που υπέστησαν, καταγράφοντας επίσης την πολλαπλότητα των εμπειριών και της ιστορίας τους.
Ιδρύοντας το συγκεκριμένο Συμβούλιο, το 2019, ο κυβερνήτης της Καλιφόρνιας, Γκάβιν Νιούσομ, προέβη σε μια ιστορική αναγνώριση του «πολέμου αφανισμού» και της «εκμετάλλευσης, της αποστέρησης και της απόπειρας καταστροφής», που ο πρώτος κυβερνήτης της πολιτείας εξαπέλυσε εναντίον των αυτόχθονων πληθυσμών.
Στο εσωτερικό της ευρύτερης δημόσιας συζήτησης για την αποκατάσταση της αλήθειας αναφορικά με το αποικιοκρατικό παρελθόν της λευκής Αμερικής, υπάρχουν φωνές που επισημαίνουν ότι αυτός ο διάλογος δεν θα πρέπει να περιορίζεται σε ένα συμβολικό επίπεδο.
Ο Μπέντζαμιν Ντέιβις, μεταδιδακτορικός ερευνητής σε ζητήματα ηθικής στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο, υπογραμμίζει ότι το ζήτημα του επίκαιρου σεβασμού των κυριαρχικών δικαιωμάτων αυτών των κοινοτήτων είναι το πιο κρίσιμο διακύβευμα αυτού του δημόσιου διαλόγου.
Αναφερόμενος στις δηλώσεις αναγνώρισης γης των Πανεπιστημίων, ο Ντέιβις τονίζει, σε άρθρο του στο Public Seminar, ότι προκειμένου αυτές οι κινήσεις να έχουν ουσιώδη χαρακτήρα θα πρέπει να ενταχθούν σε ευρύτερες πρακτικές αναγνώρισης των δικαιωμάτων αυτών των κοινοτήτων, συμπεριλαμβανομένων των εκλογικών τους δικαιωμάτων αλλά και της υποχρέωσης των κυβερνήσεων να τηρήσουν τις Συνθήκες που έχουν συνάψει μαζί τους.
Η δημόσια συγγνώμη είναι σημαντική, αλλά επίσης σημαντική είναι η δράση στο παρόν, υπογραμμίζουν οι ίδιες οι κοινότητες στον διαρκή αγώνα τους για ισότητα.
Αυτό αναδεικνύουν και τα λόγια της Μόρνινγκ Σταρ Γκάλι, μέλους της φυλής Πιτ Ρίβερ της Καλιφόρνια, στον Guardian: «Είμαστε ακόμα εδώ. Ακόμα αγωνιζόμαστε για αναγνώριση. Αγωνιζόμαστε για την προστασία των ιερών τόπων μας. Αγωνιζόμαστε για ορατότητα».
Διαβάστε επίσης:
“Ο αγώνας για την αντιμετώπιση του κορωνοϊού στο έθνος Ναβάχο”
