Κατά τη διάρκεια του τελευταίου προεδρικού debate, ο Ντόναλντ Τραμπ και ο Τζο Μπάιντεν αντιπαρατέθηκαν για τα πιεστικά εγχώρια προβλήματα του ρατσισμού, της υγειονομικής περίθαλψης, της κλιματικής αλλαγής, της οικονομίας και της πανδημίας, καθώς και για την υποτιθέμενη παρέμβαση της Κίνας, της Ρωσίας και του Ιράν στις εκλογές. Αλλά η ουσιαστική συζήτηση για την εξωτερική πολιτική και την απειλή πυρηνικού πολέμου δεν μπήκε στο τραπέζι. Το ίδιο ίσχυσε και σε προηγούμενα debate, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που έγιναν στη διάρκεια των προκριματικών. Οι συντονιστές των συζητήσεων δεν ρώτησαν και οι υποψήφιοι δεν αναφέρθηκαν.
Της Barbara Koeppel
Μετάφραση: Σάκης Στεργενάκης
Αυτό είναι κρίσιμο, δεδομένου ότι οι σχέσεις με τη Ρωσία, την Κίνα και το Ιράν είναι οι χειρότερες που υπήρξαν εδώ και δεκαετίες, υπό την κυβέρνηση Τραμπ. Και ο πυρηνικός πόλεμος προβάλλει πιο απειλητικός από την κρίση των πυραύλων της Κούβας του 1962.
Στον ιστότοπό του, ο Μπάιντεν περιγράφει την ατζέντα του για διάφορα εσωτερικά ζητήματα, αλλά αναφέρεται στην εξωτερική πολιτική μόνο όταν υπόσχεται υποστήριξη για τις χώρες της Κεντρικής Αμερικής, ώστε να βελτιώσουν τη ζωή των κατοίκων τους (πιθανώς μειώνοντας την ανάγκη τους να μεταναστεύσουν ή να ζητήσουν άσυλο). Ο ιστότοπος του Τραμπ δεν λέει τίποτα για αυτά τα ζητήματα. Αντίθετα, ζητά από τους υποστηρικτές του να συνεισφέρουν, προκειμένου «να στείλουν ένα μήνυμα ότι η Αμερική δεν θα γίνει ποτέ σοσιαλιστική χώρα».
Γιατί οι υποψήφιοι αγνοούν σε μεγάλο βαθμό τα ζητήματα εξωτερικής πολιτικής και των πυρηνικών όπλων; Σύμφωνα με τον νικητή του Βραβείου Πούλιτζερ, Μάρτιν Σέργουιν, καθηγητή Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο George Mason και συγγραφέα του νεοεκδοθέντος βιβλίου “Τζογάροντας με τον Αρμαγεδώνα: Πυρηνική Ρουλέτα από τη Χιροσίμα έως την Κρίση Πυραύλων της Κούβας”, η στρατηγική φαίνεται να είναι “Αν δεν χρειάζεται να πείτε κάτι, μην πείτε”. Ο καθηγητής Σέργουιν δήλωσε στο Truthout ότι «αφού ο Τραμπ δεν λέει τίποτα, ο Μπάιντεν σιωπά επίσης».
Ο Πίτερ Κούζνικ, καθηγητής Ιστορίας και διευθυντής του Ινστιτούτου Πυρηνικών Σπουδών στο Αμερικανικό Πανεπιστήμιο, λέει ότι οι ΗΠΑ δεν έχουν αναλάβει εποικοδομητικό ηγετικό ρόλο για την επίλυση των επικίνδυνων παγκόσμιων συγκρούσεων και της απειλής πυρηνικού πολέμου και του αφανισμού.
Ο Κούζνικ, που είναι συν-συγγραφέας με τον Όλιβερ Στόουν της τηλεοπτικής σειράς 12 επεισοδίων και του βιβλίου best seller των New York Times, “The Untold History of the United States”, περιγράφει τις πιο ανησυχητικές τρέχουσες παγκόσμιες συγκρούσεις και απειλές:
● Η σύγκρουση μεταξύ της Αρμενίας και του Αζερμπαϊτζάν για την περιοχή Ναγκόρνο-Καραμπάχ συνεχίζεται από τη δεκαετία του 1980. Όμως, στα τέλη Σεπτεμβρίου, εξελίχθηκε σε πόλεμο και οι εκεχειρίες που συμφωνήθηκαν δεν άντεξαν. Η Ρωσία και το Ιράν υποστηρίζουν την Αρμενία, ενώ το μέλος του ΝΑΤΟ Τουρκία υποστηρίζει το Αζερμπαϊτζάν, και το Ισραήλ το έχει προμηθεύσει με όπλα. Όμως, ο πόλεμος θα μπορούσε να λάβει μεγαλύτερες διαστάσεις, παρασύροντας το ΝΑΤΟ και τις ΗΠΑ. «Αυτό μυρίζει σαν το προοίμιο του Α Παγκοσμίου Πολέμου, όπου οι περιπλεγμένες συμμαχίες ξεκίνησαν την πλήρη διεθνή σύγκρουση», είπε ο Κούζνικ στο Truthout.
● Ιράν. Ο Τραμπ απέσυρε τις ΗΠΑ από την πυρηνική συμφωνία με το Ιράν, γεγονός που εξόργισε την Ευρωπαϊκή Ένωση, τη Ρωσία, την Κίνα και το Ιράν. Ο Κούζνικ λέει ότι η συμφωνία λειτούργησε άψογα: το Ιράν έστειλε το 97% του εμπλουτισμένου ουρανίου του εκτός της χώρας και απενεργοποίησε τις εγκαταστάσεις φυγοκέντρησης.
Αλλά επειδή η συνθήκη γεννήθηκε επί θητείας Ομπάμα, με το Ισραήλ να προβάλλει την έντονη αντίθεσή του, ο Τραμπ έπρεπε να την εξαλείψει.
Επιπλέον, ο πρώην σύμβουλος του Τραμπ, Τζον Μπόλτον (μαζί με τον Στηβ Μπάννον), είχε χρόνια «φαγούρα» για να προχωρήσει κατά του Ιράν. «Στην πραγματικότητα, πολλοί από εμάς φοβόμασταν ότι ο Τραμπ θα προκαλούσε πόλεμο εκεί. Ευτυχώς, αυτό δεν έχει συμβεί, αλλά οι διαπραγματεύσεις δεν φαίνονται στον ορίζοντα. Ο Τραμπ λέει ότι θα πετύχει μια καλύτερη συμφωνία, αλλά όπως και με το σχέδιο υγειονομικής περίθαλψης, δεν βλέπουμε τίποτα», είπε ο Κούζνικ.
● Βόρεια Κορέα. Όλες οι χώρες, ειδικά στην Ασία, ανησυχούν για τα πυραυλικά της προγράμματα, αλλά και πάλι, οι διαπραγματεύσεις δεν είναι ορατές και δεν έχει σημειωθεί ουσιαστική πρόοδος στην επίτευξη μιας (προ πολλού καθυστερημένης) ειρηνευτικής συμφωνίας, μειώνοντας τη στρατιωτική παρουσία των ΗΠΑ στη χερσόνησο ή την αποπυρηνικοποίηση.
● Ένας νέος ψυχρός πόλεμος, αυτή τη φορά με την Κίνα. Η Κίνα προβάλλει εκτεταμένες διεκδικήσεις στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας και στα Στενά της Ταϊβάν, τις οποίες οι ΗΠΑ αμφισβητούν εκτελώντας «επιχειρήσεις ελευθερίας πλοήγησης» στα ύδατα που η Κίνα διεκδικεί ως δικά της. «Οι ΗΠΑ φαίνεται ότι προτίθενται να προκαλέσουν μια αντιπαράθεση, κάτι που είναι ένα πολύ επικίνδυνο παιχνίδι», λέει ο Κούζνικ.
● Και οι εννέα πυρηνικές δυνάμεις εκσυγχρονίζουν τα οπλοστάσια τους. Οι ΗΠΑ ξεκίνησαν ένα πρόγραμμα διάρκειας 30 ετών, 1 τρισεκατομμυρίου δολαρίων (τώρα 1,7 τρισεκατομμυρίων δολαρίων), υπό τον Ομπάμα, για τον εκσυγχρονισμό των πυρηνικών οπλοστασίων και των συστημάτων εκτόξευσής τους και να τα καταστήσουν πιο αποτελεσματικά και πιο θανατηφόρα.
Από την πλευρά του, ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν ανακοίνωσε τον Μάρτιο του 2018 ότι η Ρωσία είχε αναπτύξει πέντε νέα πυρηνικά όπλα που μπορούν να παρακάμψουν την πυραυλική άμυνα των ΗΠΑ.
Όλα αυτά συμβαίνουν παράλληλα με την μόλις επικυρωμένη Συνθήκη των Ηνωμένων Εθνών για την Απαγόρευση των Πυρηνικών Όπλων, η οποία καθιστά την κατοχή, την ανάπτυξη και την απειλή χρήσης πυρηνικών όπλων παράνομη σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο. Ο Κούζνικ λέει ότι οι ηγέτες των ΗΠΑ προσπάθησαν να εκφοβίσουν τα έθνη που την υπέγραψαν, ώστε να αποσύρουν την υποστήριξή τους. «Με αυτά τα δεδομένα ακόμα και η Ονδούρα, η “δημοκρατία της μπανάνας”, την οποία έχουν εκφοβίσει και εκμεταλλευτεί οι ΗΠΑ εδώ και δεκαετίες, έγινε η 50ή χώρα που επικύρωσε τη συνθήκη και την έθεσε σε ισχύ. Σε μεγάλο βαθμό, οι εννέα πυρηνικές δυνάμεις μποϊκοτάρισαν τις συνομιλίες».
● Μια νέα κούρσα εξοπλισμών αποτελεί απειλή πυρηνικού πολέμου. Ο Τραμπ σαμποτάρισε τις διαπραγματεύσεις για την ανανέωση της Νέας Συνθήκης για την Μείωση Στρατηγικών Όπλων του 2010 (Νέα START), στην οποία οι ΗΠΑ και η Ρωσία μείωσαν τις πυρηνικές κεφαλές τους σε 14.000 (από 70.000 προηγουμένως στη δεκαετία του 1980). Ο Πούτιν θέλει να ανανεώσει τη Νέα START που λήγει τον Φεβρουάριο του 2021, αλλά ο Τραμπ και ο επικεφαλής διαπραγματευτής του για τα πυρηνικά, Μάρσαλ Μπιλίνγκσλι, αρχικά αντιτάχθηκαν και μετά καιροσκόπησαν. Τον Μάιο, σύμφωνα με το Reuters, ο Μπιλίνκσλι δήλωσε ότι οι ΗΠΑ μπορούν να αγνοήσουν τη Ρωσία και την Κίνα για να κερδίσουν έναν νέο αγώνα πυρηνικών όπλων. Αυτό αντηχεί τη δήλωση του Τραμπ το 2018 όταν είπε: «Ας γίνει η κούρσα εξοπλισμών. Θα τους ξεπεράσουμε σε κάθε βήμα και θα αντέξουμε περισσότερο απ’ όλους”.
Ο Κούζνικ λέει ότι εάν ο Τραμπ «σκοτώσει» τη Νέα START, αυτό θα μπορούσε επίσης να καταστρέψει τη διεθνή Συνθήκη για τη Μη Διάδοση των Πυρηνικών Όπλων, η οποία εμποδίζει την εξάπλωση των πυρηνικών όπλων και σύμφωνα με την οποία υποτίθεται ότι οι υπάρχουσες πυρηνικές δυνάμεις θα εξαλείψουν, με τρόπο πιο ενεργητικό, τα οπλοστάσι’α τους. «Εάν η Ρωσία και οι ΗΠΑ δεν τηρούν τους όρους, γιατί να το κάνουν οι άλλες πυρηνικές δυνάμεις;», λέει ο ίδιος.
Ο Τραμπ απέσυρε επίσης τις ΗΠΑ από τη Συνθήκη για τις Πυρηνικές Δυνάμεις Ενδιάμεσου Βεληνεκούς και τη Συνθήκη για τους Ανοικτούς Ουρανούς, η οποία επέτρεψε στη Ρωσία και τις ΗΠΑ να επαληθεύσουν ο ένας τα όπλα του άλλου.
Ο Σέργουιν και ο Κούζνικ λένε ότι είναι τρομακτικό το ότι ο Τραμπ, ο οποίος έχει πάρει αλλοπρόσαλλες αποφάσεις και αποξένωσε τους συμμάχους του, έχει τη μοναδική δύναμη να πατήσει το κουμπί των πυρηνικών όπλων.
«Επιζήσαμε χωρίς πυρηνικό πόλεμο μέχρι τώρα επειδή οι Σοβιετικοί και οι Αμερικανοί δημιούργησαν συνθήκες που θέτουν κανόνες συμπεριφοράς, που έδωσαν στον άλλο κάποια εμπιστοσύνη. Αν και κάθε πλευρά υποπτευόταν ότι η άλλη εξαπατούσε, οι Συνθήκες καθιέρωσαν, παρ’ όλα αυτά ένα διεθνές σύστημα που εμπόδισε το χειρότερο να συμβεί», λέει ο Σέργουιν.
«Αυτές οι Συνθήκες δημιουργήθηκαν μετά την Κρίση των Πυραύλων της Κούβας, η οποία έστειλε ένα μήνυμα στις σοβιετικές και αμερικανικές διοικήσεις και στους εμπειρογνώμονες ασφαλείας τους ότι μία ανεξέλεγκτη κούρσα πυρηνικών όπλων θα οδηγούσε σε ατυχήματα και πυρηνικό πόλεμο. Αλλά ο Τραμπ έχει περιπαίξει τις Συνθήκες και δεν καταλαβαίνει τον κίνδυνο ενός ανεξέλεγκτου συστήματος», σημειώνει ο Σέργουιν.
Ο Κούζνικ σημειώνει ότι η απειλή του πυρηνικού πολέμου –που θα μπορούσε να συμβεί κατά λάθος– είναι τόσο υψηλή που στις αρχές του 2020, το Δελτίο των Ατομικών Επιστημόνων (Bulletin of Atomic Scientists) μετακίνησε τους δείκτες στο Ρολόι της Ημέρας της Καταστροφής (Doomsday Clock) στα 100 δευτερόλεπτα πριν από τα μεσάνυχτα. «Όταν οι ΗΠΑ και η Σοβιετική Ένωση δοκίμασαν βόμβες υδρογόνου το 1952 και το 1953, έβαλαν τους δείκτες στα δύο λεπτά. Ωστόσο, δεδομένης της τρέχουσας σύγκρουσης ΗΠΑ-Ρωσίας-Κίνας, ο κίνδυνος είναι ο χειρότερος που υπήρξε ποτέ. Ωστόσο, τίποτα από αυτά δεν συζητείται», λέει.
Και οι δύο μελετητές επισημαίνουν τις στιγμές στην ιστορία του Ψυχρού Πολέμου, όταν κάθε πλευρά πίστευε ότι η άλλη είχε ξεκινήσει μια πυρηνική επίθεση, λόγω μιας ανωμαλίας είτε στην ατμόσφαιρα (το 1983) είτε στον ωκεανό (1962), που πυροδότησαν πυρηνικούς συναγερμούς.
Και ήταν μόνο οι αξιοσημείωτες αποφάσεις της τελευταίας στιγμής από δύο διαφορετικούς άνδρες που εμπόδισαν την κάθε πλευρά να εξαπολύσει τους πυραύλους της.
Ωστόσο, οι Σέργουιν και Κούζνικ υποστηρίζουν ότι οι κίνδυνοι μπορούν να μειωθούν. Λένε ότι στη Ρωσία και σε άλλες χώρες με πυρηνικά όπλα, τρεις ή τέσσερις αξιωματούχοι πρέπει να αποφασίσουν για την εκτόξευσή τους. Στις ΗΠΑ, προς το παρόν, ο πρόεδρος έχει την αποκλειστική εξουσία να ξεκινήσει έναν πυρηνικό πόλεμο. Ωστόσο, αυτό το σύστημα θα μπορούσε να αλλάξει για να απαιτήσει τη σύμφωνη γνώμη άλλων, όπως ο αρχηγός του Γενικού Επιτελείου, ο Υπουργός Άμυνας, ο Υφπουργός Εξωτερικών, ο επικεφαλής της Επιτροπής Εξωτερικών Σχέσεων της Γερουσίας ή το Κογκρέσο.
● Πυρηνικός χειμώνας. Μελέτες δείχνουν ότι ακόμη και ένας περιορισμένος πυρηνικός πόλεμος, όπως μεταξύ της Ινδίας και του Πακιστάν (που είναι υπαρκτή πιθανότητα), θα μπορούσε να προκαλέσει μερικό πυρηνικό χειμώνα. Εάν χρησιμοποιούνταν ακόμη και 100 πυρηνικά όπλα μεγέθους Χιροσίμα, προειδοποιεί ο Κούζνικ, οι εκρήξεις θα εκπέμψουν 5 εκατομμύρια τόνους καπνού, αιθάλης και συντριμμιών στη στρατόσφαιρα που θα περιέβαλλαν τον πλανήτη, θα εμπόδιζαν τις ακτίνες του ήλιου, θα μείωναν τις θερμοκρασίες κάτω από μηδέν, θα κατέστρεφαν σε μεγάλο βαθμό τη γεωργία και θα προκαλούσαν έναν παγκόσμιο λιμό που θα μπορούσε να σκοτώσει έως και 2 δισεκατομμύρια ανθρώπους. Τι θα προκαλούσε η χρήση χιλιάδων όπλων δεκάδες φορές πιο ισχυρών από τη βόμβα της Χιροσίμα; Ίσως να μην υπάρχουν επιζώντες για να μας ενημερώσουν.
Γιατί οι υποψήφιοι, τα κύρια μέσα ενημέρωσης και οι ειδικοί αγνοούν σε μεγάλο βαθμό αυτά τα ζητήματα ζωής και θανάτου; Ο Σέργουιν λέει ότι όταν τελείωσε ο Ψυχρός Πόλεμος, πολλοί άνθρωποι υπέθεσαν ότι τα πυρηνικά όπλα δεν αποτελούσαν πλέον απειλή. Και τόσο η Ρωσία όσο και οι ΗΠΑ μείωσαν τα αποθέματά τους. Ωστόσο, ο ίδιος επισημαίνει ότι [οι δύο χώρες] “έχουν ακόμα χιλιάδες από αυτά και είναι πιθανώς πιο επικίνδυνο τώρα από ό, τι κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, γιατί κανείς δεν προσέχει την απειλή”.
Επιπλέον, ο Κούζνικ σημειώνει ότι τα θέματα αυτά μπορεί να είναι verboten (απαγορευμένα), επειδή τα mainstream μέσα μαζικής ενημέρωσης ελέγχονται από εταιρείες που έχουν δεσμούς, κατέχουν ή λαμβάνουν διαφημίσεις από αυτούς που επωφελούνται από την κούρσα πυρηνικών εξοπλισμών. Επιπλέον, οι πολιτικοί ηγέτες και το εκπαιδευτικό σύστημα δεν μπορούν να τα αντιμετωπίσουν.
«Οι συνάδελφοί μου και εγώ μελετάμε αυτά τα ζητήματα, αλλά σπάνια καλούμαστε να μιλήσουμε για αυτά στα δίκτυα, επειδή το θέμα είναι πολύ ραδιενεργό. Δεν είναι καν στο πλαίσιο αναφοράς τους», λέει.
Ο Koύζνικ βλέπει μια αχτίδα ελπίδας, λέγοντας ότι πλησιάσαμε στην απαγόρευση των πυρηνικών όπλων στη Σύνοδο Κορυφής του Ρέικιαβικ του 1986 μεταξύ του Προέδρου Ρόναλντ Ρέιγκαν και του Γενικού Γραμματέα του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης Μιχαήλ Γκορμπατσόφ. «Ο Γκορμπατσόφ προσφέρθηκε να καταστρέψει τα πυρηνικά όπλα της Ρωσίας εάν ο Ρέιγκαν περιόριζε τις δοκιμές του Πολέμου των Άστρων μόνο σε εργαστήρια. Ο Ρέιγκαν ενδιαφερόταν, αλλά ο σύμβουλός του, Ρίτσαρντ Περλ, του είπε να μην υπογράψει, καθώς θα υπονόμευε τις δοκιμές. Έτσι, ο Ρέιγκαν αρνήθηκε», λέει.
Ο Σέργουιν και ο Κούζνικ προβληματίζονται για τον λόγο που ο Μπάιντεν δεν θέτει συνεχώς αυτά τα ζητήματα. «Είναι μια συνολική νίκη. Θα μπορούσε να δείξει στο κοινό ότι ο Τραμπ υπονομεύει τα τελευταία κομμάτια του ελέγχου των πυρηνικών όπλων», λέει ο Kούζνικ.
Ο Σέργουιν υποστηρίζει ότι ο Μπάιντεν κατανοεί ότι οι Συνθήκες αφορούν τη σταθερότητα και την ανάγκη συμμετοχής στις διεθνείς υποθέσεις. Και ο Κούζνικ σημειώνει ότι ο Μπάιντεν έχει δεσμευτεί να επεκτείνει τη συμφωνία Νέα START και να μειώσει τις δαπάνες για τα πυρηνικά, εάν κερδίσει. «Αυτό θα συμβάλει πολύ στην επέκταση του προσδόκιμου ζωής του είδους μας», λέει ο Κούζνικ.
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο Truthout, στις 29 Οκτωβρίου 2020.
Για τη συγγραφέα
Η Barbara Koeppel είναι ερευνητική δημοσιογράφος, με έδρα τη Ουάσιγκτον.
