Ο αντιδημοκρατικός διορισμός ενός πιστού του κυβερνώντος κόμματος στη θέση του Πρύτανη ενός από τα πιο εξέχοντα Πανεπιστήμια της Τουρκίας γίνεται αντικείμενο σφοδρής αντίστασης από το φοιτητικό σώμα και τα μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας.
Της Nazlı Konya
Μετάφραση: Συντακτική ομάδα pass-world.gr
Εδώ και αρκετές εβδομάδες, οι φοιτητές/ριες και τα μέλη του Πανεπιστημίου Μπογάζιτσι διαδηλώνουν ενάντια στην επιβολή ενός πιστού του κόμματος, του Καθηγητή Μελίχ Μπουλού, ως νέου Πρύτανη, διορισμένου από την κυβέρνηση του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Μη εκλεγμένος και καταφανώς χωρίς επαρκή προσόντα, ο Μπουλού είναι ένας αουτσάιντερ για την ακαδημαϊκή κοινότητα του Μπογάζιτσι, η οποία εδώ και χρόνια έχει αναπτύξει τους δικούς της διακριτούς μηχανισμούς αποκεντρωμένης αυτό-διοίκησης, την οποία συντονίζει ένα σύνθετο δίκτυο διοικητικών επιτροπών.
Αυτοί οι μηχανισμοί είναι ουσιώδεις όχι μόνο για τη διεθνώς αναγνωρισμένη ακαδημαϊκή επιτυχία του Πανεπιστημίου αλλά επιπλέον το καθιστούν ένα διακεκριμένο μοντέλο εργασίας για την «πολυκεντρική» και «οριζόντια» αυτό-διοίκηση, που είναι σπάνια στη γεωγραφία του.
Με τον από τα πάνω διορισμό του Πρύτανη, τον οποία σύντομα ακολούθησε η επίσης από τα πάνω δημιουργία δύο νέων σχολών στο Πανεπιστήμιο, η κυβέρνηση επιχειρεί να διευρύνει τον έλεγχό της στο πεδίο της παραγωγής και της διάχυσης της γνώσης, φέροντας τις κριτικές φωνές στην Ακαδημία σε ευθυγράμμιση, αν όχι στο δικαστήριο.
Μη μεμονωμένο συμβάν, ο διορισμός είναι το πιο πρόσφατο βήμα της μακρόχρονης επίθεσης που διεξάγει το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) στην ακαδημαϊκή ανεξαρτησία και αποτελεί μέρος της ευρύτερης καταστολής των ελάχιστων εναπομεινάντων αυτόνομων χώρων πολιτών στη χώρα, όπως των μέσων μαζικής ενημέρωσης, του δικηγορικού συλλόγου και των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών.
Αυτή η στρατηγική είναι γνωστή στα Τουρκικά με τον όρο kayyum, και συνίσταται στη σημερινή Τουρκία στη διαχείριση μεγάλων ζωνών της πολιτικής και της ζωής των πολιτών –από τους δήμους μέχρι τα Πανεπιστήμια, τις ΜΚΟ και τις επιχειρήσεις– από διορισμένους έμπιστους της κυβέρνησης.
Αυτή η πολιτική, ξεκίνησε με την απομάκρυνση των εκλεγμένων δημάρχων του Δημοκρατικού Κόμματος των Λαών (HDP), κατά τη διάρκεια του καθεστώτος έκτακτης ανάγκης που κηρύχθηκε μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016 και ανέκτησε τη δυναμική της μετά τις δημοτικές εκλογές του 2019.
Οι δήμοι διοικούνται αυτή τη στιγμή από δημάρχους της kayyum. Πολιτιστικές, επαγγελματικές και θρησκευτικές ενώσεις διοικούνται τώρα από ηγεσίες της kayyum. Πανεπιστήμια όπως το Μπογάζιτσι διοικούνται από Πρυτάνεις της kayyum.
Αποτελώντας μάλλον τον κανόνα παρά την εξαίρεση, ο διορισμός έμπιστων αποτελεί την παραδειγματική μορφή της διακυβέρνησης του ΑKP μέσω διαταγμάτων, με στόχο την υλοποίηση μιας μυθοποιημένης «λαϊκής βούλησης»: ένας όρος που επικαλείται πάρα πολύ συχνά ο Πρόεδρος Ερντογάν, χρησιμοποιώντας την εκλογική του εντολή ως άδεια για μια αχαλίνωτη υλοποίηση αυτού που υποτίθεται ότι θέλει ο λαός.
Ωστόσο γίνεται όλο και λιγότερο σημαντικό για το AKP του Ερντογάν να εμφανίζεται η διακυβέρνησή του ως δημοκρατικά νομιμοποιημένη.
Η επανάληψη των δημοτικών εκλογών του 2019 στην Κωνσταντινούπολη, που επιβλήθηκε από το ΑΚΡ –κατά τη διάρκεια των οποίων η ήττα του υποψηφίου του ΑΚΡ ήρθε ως δυσάρεστο σοκ στην εμπιστοσύνη που είχε το κόμμα στις δημοσκοπήσεις– αποκάλυψε τις ολοένα και μειούμενες απόπειρες του κόμματος να συνταχθεί με τις ελάχιστες προϋποθέσεις της «εκλογικής δημοκρατίας».
Το όνομα που μπορούμε να δώσουμε στο τουρκικό καθεστώς εξαρτάται από το πού κανείς χαράσσει τη γραμμή ανάμεσα σε αυτό που οι ερευνητές της δημοκρατικής έκπτωσης ονομάζουν «ανταγωνιστικό αυταρχισμό» και στον απλό αυταρχισμό.
Αλλά ας είμαστε ξεκάθαροι ως προς τη διαδικασία που συντελείται εδώ: Η τουρκική πολιτική εξετράπη στον αυταρχισμό ακριβώς επειδή ήταν –ή θα μπορούσε να γίνει– ανταγωνιστική. Με την ηγεσία του HDP —του δεύτερου μεγαλύτερου κόμματος της αντιπολίτευσης— στη φυλακή για περισσότερα από τέσσερα χρόνια με κατασκευασμένες κατηγορίες, μπορούμε σήμερα έστω να μιλάμε για ανταγωνισμό;
Aν αποφεύγουμε να κατονομάσουμε τη διακυβέρνηση του Ερντογάν ως αυταρχισμό χωρίς επιθετικούς προσδιορισμούς, δεν είναι επειδή υπολείπεται σε κάτι σε σχέση με την πρωτοτυπική κατηγορία, αλλά επειδή δεν γνωρίζουμε ποια λέξη να χρησιμοποιήσουμε μετά την παραβίαση από το καθεστώς της δημοκρατικής νόρμας.
Κρατώντας όρθιο έναν κόσμο
Μετά τις διαδηλώσεις για τον διορισμένο Πρύτανη που ξεκίνησαν στις αρχές Ιανουαρίου, η κυβέρνηση του AKP κατέφυγε στη βία και τον εκφοβισμό, συλλαμβάνοντας εκατοντάδες φοιτητές/ριες στο Πανεπιστήμιο, σε πρωινές εφόδους στα σπίτια, σε στάσεις λεωφορείων και μετρό στον δρόμο για το Πανεπιστήμιο.
Επιτάχυνε επίσης τις δυσφημιστικές προσπάθειές της, περιγράφοντας τις διαδηλώτριες, τους φοιτητές και τα μέλη του Πανεπιστημίου ως «τρομοκράτες» που συμμετέχουν σε εγκληματικές ενέργειες.
O ορισμός της εγκληματικότητας, βέβαια, εξαρτάται από το πλαίσιο αναφοράς.
Στην Τουρκία, αντιφρονούντες ακαδημαϊκοί, φοιτητές, δημοσιογράφοι, δικηγόροι, αρχιτέκτονες, μέλη οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, πολιτικοί, διώκονται με διάφορους τρόπους από το AKP ως φορείς τρομοκρατικής προπαγάνδας: ως στόχοι της τουρκικής εκδοχής του «πολέμου ενάντια στην τρομοκρατία», που σημαίνει «πόλεμος ενάντια στη διαφωνία».
Η περιθωριοποίηση και ποινικοποίηση της πολιτικής διαφωνίας, τελικά, είναι πολύ οικείες στρατηγικές που θυμόμαστε από την αντίδραση του AKP στην εξέγερση του Γκεζί το 2013.
Παρά τη βία, τον εκφοβισμό και τη δυσφήμιση, οι φοιτητές/ριες στο Μπογάζιτσι και αλλού εξακολουθούν να αντιστέκονται με αποφασιστικότητα και δημιουργικότητα. Αμέτρητα βίντεο που κυκλοφορούν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δείχνουν τους φοιτητές να τραγουδούν, να χορεύουν, να ψάλλουν με κουράγιο, οργή, χαρά και αγάπη.
Το ίδιο κουράγιο, την ίδια οργή, χαρά και αγάπη, που θυμόμαστε από το Γκεζί.
«Ο κόσμος μας κρατιέται όρθιος από την αγάπη και το πάθος λίγων ανθρώπων», είπε κάποτε ο Τζέιμς Μπόλντουιν σε μια συνέντευξή του.
Οι φοιτητές του Μπογάζιτσι με πολλή αγάπη και πάθος κρατούν όρθιο έναν κόσμο στον οποίο εγώ χρωστώ περισσότερα από όσα θα μπορούσα να διατυπώσω με λόγια. Χρωστάω στο Μπογάζιτσι τη σκέψη, τις επιθυμίες, τις πολιτικές μου δεσμεύσεις.
Ένας τόπος πλουραλισμού και δέσμευσης
To Mπογάζιτσι ενσαρκώνει τον πλουραλισμό. Όχι μόνο επειδή το σώμα τον φοιτητών του είναι ποικίλο, αλλά επειδή αυτό το σώμα αρθρώνει τη φωνή του μέσα από τις διαφορετικές του γλώσσες.
Πολύ περισσότερο από μια παρουσία διαφορετικών ταυτοτήτων, αποσυνδεδεμένων και ουδέτερων, το Μπογάζιτσι αντιπροσωπεύει ένα «μαζί», μια δεσμευμένη κοινότητα, έναν τρόπο σύνδεσης μέσα από τις διαφορές.
Ακριβώς επειδή είναι ένας τόπος πολλαπλότητας, το Μπογάζιτσι ήταν πάντοτε στην πραγματικότητα ένας τόπος διαμαρτυρίας. Η διαμαρτυρία δεν μια εξωθεσμική δραστηριότητα, αλλά συνιστά τη «θεσμική» κουλτούρα του Πανεπιστημίου.
Οποιαδήποτε Τρίτη, κατά τη διάρκεια της φοίτησής μου εκεί, περνούσα ανάμεσα από φοιτητές που διαμαρτύρονταν για την αύξηση των τιμών στις καφετέριες της σχολής, την ιδιωτική περίφραξη σε δημόσιους χώρους του Πανεπιστημίου, τον επόμενο πόλεμο στη Μέση Ανατολή, τις πρόσφατες επιθέσεις του τουρκικού στρατού σε πληθυσμούς Κούρδων αμάχων, τη σεξουαλική βία, την κρατική βία, την κρατικά εγκεκριμένη έμφυλη βία – και η λίστα είναι ακόμα μακρά.
Αυτές οι πανεπιστημιακές διαμαρτυρίες μεταφέρονταν στις σεμιναριακές συζητήσεις και οι σεμιναριακές συζητήσεις μπορεί να μεταφέρονταν στις διαμαρτυρίες.
Οι καθηγητές μου, εδώ και καιρό δαιμονοποιημένοι από το καθεστώς του AKP και τα πιστά σε αυτό μέσα ενημέρωσης, σταματούσαν τη συνηθισμένη εργασία τους και αφιέρωναν τον χρόνο των παραδόσεων σε αυτό που ήταν επείγον, ηθικά και πολιτικά. Η δημοκρατική θεωρία –την οποία σπουδάζω και διδάσκω– ποτέ δεν υπήρξε διαχωρισμένη από τη δημοκρατική εμπειρία στο Μπογάζιτσι.
Την ημέρα της αεροπειρατείας Ρομπόσκι το 2011, όπου 34 Κούρδοι πολίτες πέθαναν από την τουρκική αεροπορική δύναμη, 34 φοιτητές του Πανεπιστημίου ξάπλωσαν στην κεντρική πλατεία της πανεπιστημιούπολης. Το περίγραμμα των σωμάτων τους τους σχεδιάστηκε με λευκή κιμωλία, για να αφήσει πίσω μια «σκηνή εγκλήματος» μετά το τέλος της διαμαρτυρίας.
Ο άσχημος εμφύλιος πόλεμος, χωρίς όνομα και άρρητος, συνεχίζεται στην Τουρκία παράγοντας αυτό που η Ρουθ Γουίλσον Γκίλμορ ονομάζει «την ευαλωτότητα της διαφοροποίησης των ομάδων σε έναν πρόωρο θάνατο».
Κάθε χρόνο την επέτειο του «μεταμοντέρνου πραξικοπήματος» του 1997 (που οδήγησε στην παραίτηση ενός πρώην πρωθυπουργού ενός κόμματος που θα μπορούσαμε να αποκαλέσουμε πρώιμο AKP όσον αφορά τον ισλαμικό συντηρητισμό του) οι φοιτητές του Μπογάζιτσι κάνουν μια «προσευχή κηδείας» και ψάλλουν μια προσευχή για τη δημοκρατία.
Ένα δημόσιο Πανεπιστήμιο που ήταν από τα ελάχιστα που στάθηκε ενάντια στη διαβόητη «απαγόρευση της μαντήλας» από το προ-ΑΚΡ κοσμικό καθεστώς, το Μπογάζιτσι συνεχίζει να αντιστέκεται σε κάθε απόπειρα παραβίασης του ελεύθερου, συμπεριληπτικού και εξισωτικού του περιβάλλοντος. Σήμερα, αντιστέκεται στην κυβερνητική δαιμονοποίηση της LGBTQ+ κοινότητάς του.
Η διαμαρτυρία –η «θεσμική» κουλτούρα του Μπογάζιτσι– υπήρξε πάντοτε ουσιώδης για τη δημιουργία χώρων συζήτησης, όπου φοιτητές/ριες με διαφορετικές πολλές απόψεις μπορούσαν να διαφωνούν και να αντιπαρατίθενται με επιχειρήματα, να ακούν και να μαθαίνουν, να θέτουν προκλήσεις και να συνεργάζονται μεταξύ τους.
[…]
Απόσπασμα από το άρθρο που δημοσιεύτηκε στο Roarmag, στις 22 Φεβρουαρίου 2022.
Για τη συγγραφέα
Η Nazlı Konya είναι υποψήφια διδάκτορας στη Διακυβέρνηση στο Πανεπιστήμιο Cornell. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντά αφορούν τη δημοκρατική πολιτική και θεωρία, τα κινήματα διαμαρτυρίας και τον αυταρχισμό.
