Η ετυμηγορία των Χιλιανών για το νέο Σύνταγμα, στο δημοψήφισμα της Κυριακής 4 Σεπτεμβρίου, είναι οριστική: απορρίπτουν, με ισχυρό ποσοστό 62%, το νέο Σύνταγμα. Το συνταγματικό κείμενο αντιπροσώπευε ένα από τα προοδευτικότερα στον κόσμο. Και μολονότι οι ελπίδες όσων εντός και εκτός της Χιλής πίστεψαν στην έγκρισή του διαψεύστηκαν, οι δημοκρατικές προοπτικές για τη χώρα, τις οποίες σηματοδότησε αυτή η διαδικασία, παραμένουν ακόμη ανοικτές.
Συντακτική ομάδα pass-world.gr
Με καταμετρημένο πλέον σχεδόν το σύνολο των ψήφων, το 61, 87% των ψηφισάντων στο δημοψήφισμα απέρριψε το νέο Σύνταγμα έναντι 38,13% που ψήφισαν υπέρ της αποδοχής του.
H κυβέρνηση του Γκαμπριέλ Μπόριτς, για την οποία η απόρριψη του Συντάγματος αποτελεί ένα ισχυρό πολιτικό πλήγμα, δήλωσε ότι αποδέχεται το αποτέλεσμα «με ταπεινότητα και εισακούγοντας αυτό που ο Χιλιανός λαός εξέφρασε».
Όπως ανακοίνωσε ο Πρόεδρος της Χιλής, το βράδυ της Κυριακής, θα επιδιώξει την επίτευξη συμφωνίας για τη διαμόρφωση μιας «νέας συνταγματικής διαδικασίας», με το Κογκρέσο της Χιλής, την κοινωνία των πολιτών και τις πολιτικές δυνάμεις.
Ήδη από τη στιγμή της δημοσιοποίησης του συνταγματικού κειμένου, το οποίο καταρτίστηκε από την εκλεγμένη Συντακτική Συνέλευση, η κυβέρνηση Μπόριτς είχε υποστηρίξει ότι υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης του κειμένου, που μπορούν να προκύψουν μέσα από δημοκρατικό διάλογο.
Μάλιστα, δύο εβδομάδες πριν από την ψηφοφορία, και με ορατό το φάσμα της απόρριψης του νέου Συντάγματος στο δημοψήφισμα, η κυβέρνηση της Χιλής είχε καταρτίσει έγγραφο με το οποίο παρείχε διευκρινίσεις και προτάσεις βελτίωσης για το συνταγματικό κείμενο, σε περίπτωση έγκρισής του.
Οι λόγοι της απόρριψης
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των διεθνών αναλυτών, η αναγνώριση της «πολυεθνικότητας» της Χιλής, που πρότεινε το νέο Σύνταγμα, με την οποία θα δίνονταν ορισμένες περιφερειακές αυτονομίες στα ιθαγενικά έθνη της Χιλής, αποτέλεσε ένα από τα ζητήματα που συσπείρωσαν το μπλοκ της απόρριψης.
Παρά το γεγονός ότι ο Πρόεδρος Μπόριτς είχε δώσει διευκρινίσεις ότι αυτή η πολυεθνικότητα δεν απειλεί τον ενιαίο και αδιαίρετο χαρακτήρα του Χιλιανού κράτους, οι ανησυχίες πολιτών για κατακερματισμό της Χιλής κυριάρχησαν.
Στο ίδιο πλαίσιο, εντάχθηκαν και οι ανησυχίες για το σύστημα απονομής Δικαιοσύνης και την αναγνώριση ενός συστήματος ιθαγενικής δικαιοσύνης, που θα μπορούσε να λαμβάνει αποφάσεις για υποθέσεις που δεν αφορούν τα θεμελιώδη δικαιώματα και τις διεθνείς συνθήκες που έχει υπογράψει η Χιλή.
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η Χιλή είναι μια χώρα με τουλάχιστον δέκα αυτόχθονα έθνη –εκ των οποίων το μεγαλύτερο είναι οι Μαπούτσε– που βρίσκονται σε μακροχρόνια διαμάχη με το χιλιανό κράτος για την αναγνώριση των δικαιωμάτων επί των εδαφών τους.
Η εκπροσώπηση των ιθαγενικών εθνών με 17 έδρες στη Συντακτική Συνέλευση για την κατάρτιση του νέου Συντάγματος ήταν μια εξέλιξη με πολύ μεγάλη συμβολική και ουσιαστική σημασία για τις προοπτικές εθνικής συμφιλίωσης εντός της Χιλής.
Η πολιτική της ταυτότητας
H αναγνώριση των δικαιωμάτων των ιθαγενικών κοινοτήτων, των γυναικών, των ΛΟΑΤ+ και η διασφάλιση της ισότητας όλων των ταυτοτήτων ήταν μια από τις προτεραιότητες του προτεινόμενου Συντάγματος, που χαρακτηρίστηκε διεθνώς ως ένα από τα πιο συμπεριληπτικά στον κόσμο.
Ωστόσο, η έμφασή του σε αυτά τα ζητήματα φαίνεται ότι ανακίνησε σε μεγάλο βαθμό τις εντάσεις και τις δυναμικές απόρριψης που συνοδεύουν πάγια τις πολιτικές της ταυτότητας.
Φάνηκε ότι μια μεγάλη μερίδα πολιτών είτε απορρίπτει είτε διστάζει μπροστά στη διασφάλιση των προϋποθέσεων ταυτοτικής ισότητας.
Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, ότι πολλά διεθνή μέσα χαρακτήρισαν το Σύνταγμα της Χιλής ως σύμβολο της «κουλτούρας της αφύπνισης» [woke culture] – με όλες τις αμφιλεγόμενες συνηχήσεις που έχει αυτός ο όρος.
Επιπλέον, οι πρόνοιες μείωσης των ανισοτήτων και κρατικής παρέμβασης για τη διασφάλιση της ενεργειακής ασφάλειας των πολιτών αλλά και των δικαιωμάτων στη φύση, αποτελούσαν στοιχεία τα οποία έβρισκαν ξεκάθαρα αντίθετους τους Χιλιανούς πολίτες με νεοφιλελεύθερη πολιτική τοποθέτηση.
Ένα ακόμα στοιχείο που φαίνεται ότι συνέβαλε ουσιαστικά στην απόρριψη ήταν οι εκστρατείες παραπληροφόρησης γύρω από τις πρόνοιες του Συντάγματος. Το προτεινόμενο κείμενο ήταν μεγάλο σε έκταση, με 388 άρθρα, γεγονός το οποίο καθιστούσε δύσκολη τη μελέτη του από τους πολίτες.
«Όπως και άλλα δημοψηφίσματα, με μεγάλο διεθνές ενδιαφέρον –από την ειρηνευτική συμφωνία της Κολομβίας έως το Brexit– η συζήτηση αμαυρώθηκε από παραπληροφόρηση, αποπληροφόρηση και σύγχυση σχετικά με την ερμηνεία ενός τόσο εκτενούς εγγράφου», σημειώνει η Washington Post.
H επόμενη μέρα
Παρά το ισχυρό πολιτικό πλήγμα που δέχθηκε η κυβέρνηση Μπόριτς αλλά και συνολικά τα τμήματα της Χιλιανής κοινωνίας που επένδυσαν στο νέο Σύνταγμα, υπάρχουν εκτιμήσεις που επισημαίνουν ότι αυτό δεν σημαίνει το τέλος της δημοκρατικής προοπτικής που άνοιξε στη χώρα από τις διαδηλώσεις του 2019.
Σίγουρα, όμως, η αποτυχία στο δημοψήφισμα, θα δυσχεράνει τον Μπόριτς στην εφαρμογή της κυβερνητικής του ατζέντας. Σύμφωνα με τις απόψεις συνταγματολόγων, τώρα το ζήτημα του νέου Συντάγματος θα πρέπει να τεθεί στο Κογκρέσο και να προκηρυχθούν εκλογές για μια νέα Συντακτική Συνέλευση, η οποία θα ξεκινήσει εκ νέου τη διαδικασία σύνταξης.
«Πρέπει να ακούσουμε τη φωνή του λαού. Όχι μόνο σήμερα, αλλά τα τελευταία έντονα χρόνια που ζήσαμε», δήλωσε ο Μπόριτς, το βράδυ της Κυριακής, κάνοντας λόγο για μια λανθάνουσα οργή που δεν μπορεί κανείς να την αγνοεί.
Σε αυτό το πλαίσιο, κάλεσε τους νομοθέτες και τους φορείς της χώρας να ξεκινήσουν διάλογο με την ευρύτερη κοινωνία των πολιτών για να εργαστούν προς την κατεύθυνση ενός νέου χάρτη «που θα μας ενώνει ως χώρα».
«Αυτή την 4η Σεπτεμβρίου, η χιλιανή δημοκρατία βγαίνει πιο ισχυρή», δήλωσε ο Μπόριτς. «Μια χώρα που, στις πιο δύσκολες στιγμές της, επιλέγει τον διάλογο και τις συμφωνίες για να ξεπεράσει τα ρήγματα και τον πόνο της. Και γι’ αυτό, συμπατριώτες, πρέπει να είμαστε βαθιά υπερήφανοι», ανέφερε.
Διαβάστε επίσης:
Η Χιλή αντιμέτωπη με την πρόκληση να αφήσει πίσω της 30 χρόνια ανισότητας
Ένα σημαντικό φεμινιστικό μανιφέστο για το συνταγματικό δημοψήφισμα της Χιλής
Tι είναι η «κουλτούρα της αφύπνισης»;
Συνταγματικό δημοψήφισμα στη Χιλή: Τα Άρθρα που μπορούν να αλλάξουν το μέλλον της χώρας
