Όταν ο Ραμί Αλ αλ-Χασάν προσπάθησε να εξηγήσει σε έναν γερμανό αξιωματούχο ότι ήταν Παλαιστίνιος από τη Συρία, ο αξιωματούχος μπερδεύτηκε. «Δεν καταλαβαίνουν ότι γεννήθηκα στη Συρία, αλλά δεν έχω συριακό διαβατήριο. Είναι πολύ ασυνήθιστο για αυτούς», λέει ο ίδιος.
της Kait Bolongaro
Ο 23χρονος φοιτητής έφτασε σε μια μικρή πόλη της Γερμανίας, το Siegburg, τον Δεκέμβριο του 2014.
Παρότι βρίσκεται στη Γερμανία για πάνω από ένα χρόνο, ο Χασάν ακόμη περιμένει τη συνέντευξη που αποτελεί μέρος της διαδικασίας χορήγησης ασύλου. Αρχικά τον συμβούλεψαν να κάνει αίτηση για πολιτικό άσυλο λόγω τη παλαιστινιακής του ιθαγένειας. Ωστόσο, καθώς γεννήθηκε στη Συρία, ο Χασάν ένιωσε ότι μπορεί να ακολουθήσει την ίδια διαδικασία με εκείνη που ακολουθούν οι πρόσφυγες που έχουν συριακό διαβατήριο.
Κάποιοι όμως αξιωματούχοι δεν γνωρίζουν το καθεστώς των Παλαιστινίων που γεννήθηκαν στη Συρία και όταν επεξεργάζονται τα αιτήματα ασύλου τους προκύπτουν περιπλοκές.
Μετά τις αντικρουόμενες ιστορίες που άκουσε από άλλους Παλαιστινίους της Συρίας, ο Χασάν συνειδητοποίησε πως οι διαφορετικές πόλεις εφαρμόζουν διαφορετικές διαδικασίες.
«Δεν καταλαβαίνουν τι σημαίνει να είσαι Παλαιστίνιος της Συρίας. Ορισμένα τοπικά γραφεία μετανάστευσης καταγράφουν τους Παλαιστίνιους της Συρίας ως Σύριους και άλλα απλώς περιμένουν έως ότου καθοριστεί το καθεστώς της υπηκοότητας».
Οι Παλαιστίνιοι της Συρίας
Πριν το ξέσπασμα του εμφυλίου πολέμου στη Συρία, περίπου 560.000 παλαιστίνιοι πρόσφυγες έμεναν στη χώρα. Μια σχεδόν αόρατη μειονότητα, οι Παλαιστίνιοι αφομοιώθηκαν, έκαναν γάμους με τους κατοίκους της περιοχής και ενσωματώθηκαν ομαλά στον κοινωνικό ιστό της χώρας, φτάνοντας στο σημείο να δικαιούνται να καταταγούν στον συριακό στρατό.
Από τότε που οι γειτονικές χώρες του Λιβάνου και της Ιορδανίας έκλεισαν τα σύνορά τους για τους Παλαιστίνιους της Συρίας, το 2015 (και αργότερα για όλους τους Σύριους), η Ευρώπη μετατράπηκε σε έναν όλο και πιο ελκυστικό προορισμό για αυτούς.
Σύμφωνα με την Υπηρεσία Αρωγής και Έργων του ΟΗΕ για τους παλαιστίνιους πρόσφυγες στην Εγγύς Ανατολή (UNRWA), πάνω από 110.000 Παλαιστίνιοι που γεννήθηκαν στη Συρία έφυγαν από τη χώρα από την αρχή της σύγκρουσης. Άλλοι 450.000 έχουν εκτοπιστεί στο εσωτερικό της χώρας.
«Η εκτίμησή μας είναι ότι τουλάχιστον 60.000 έχουν φύγει από την περιοχή [ευρισκόμενοι έξω από τη δικαιοδοσία του UNRWA στην Ιορδανία, τον Λίβανο και την Παλαιστίνη]» δήλωσε ο εκπρόσωπος της UNRWA Κρίστοφερ Γκίνες στο Al Jazzera. «Πιθανότατα, αρκετοί από αυτούς έφυγαν για την Ευρώπη».
«Αυτό που διαπιστώνουμε είναι η όλο και αυξανόμενη αδυναμία και ευπάθεια των Παλαιστινίων στην περιοχή. Δεν αισθάνονται πλέον ασφαλείς στην περιοχή, οπότε τολμούν να κάνουν το ταξίδι στην Ευρώπη με κίνδυνο τη ζωή τους» σημειώνει ο Γκίνες, αναφερόμενος στους επαναλαμβανόμενους εκτοπισμούς των Παλαιστινίων που άρχισαν με την απομάκρυνση ενός μεγάλου αριθμού από την Παλαιστίνη μετά την διχοτόμηση της χώρας το 1948 και συνεχίστηκαν από τότε μέσα από τις συγκρούσεις σε διάφορες χώρες της περιοχής τις τελευταίες δεκαετίες. «Είναι οι πιο ευάλωτοι από τους ευάλωτους», τονίζει ο Γκίνες.
Παλαιστίνιος, Σύρος ή και τα δύο;
Μεγαλωμένος στο Χαλέπι, ο Χασάν είχε την ανατροφή ενός τυπικού Σύριου, μαθαίνοντας την τοπική διάλεκτο και αποκτώντας την υπερηφάνεια της πόλης που θεωρεί γενέτειρά του. Τα αδέλφια του είναι επίσης παντρεμένα με Σύριους. Όπως λέει, καθώς μεγάλωνε, οι φίλοι του δεν γνώριζαν ότι ήταν διαφορετικός.
Τα παιδιά που έχουν πατέρα ή παππού Παλαιστίνιο θεωρούνται από τη συριακή κυβέρνηση ως Παλαιστίνιοι, ανεξάρτητα από την ιθαγένεια της μητέρας. Σε πολύ λίγες περιπτώσεις, όπως για παράδειγμα εάν ο πατέρας είναι απών ή ανιθαγενής, μπορεί η ιθαγένεια της μητέρας να οδηγήσει στην απόκτηση συριακής ιθαγένειας από το παιδί.
Αντί για διαβατήριο, οι Παλαιστίνιοι της Συρίας αποκτούν ταξιδιωτικά έγγραφα και τα δικαίωμα να ζουν και να εργάζονται στη Συρία. Η πρεσβεία της Συρίας στο Βερολίνο δεν απάντησε στο αίτημά μας να τοποθετηθεί αναφορικά με τους νόμους για την ιθαγένεια στη Συρία.
«Στη Συρία μου συμπεριφέρονταν σαν Σύρο, αλλά εκτός Συρίας τα πράγματα είναι διαφορετικά», αναφέρει ο Χασάν. Οι περισσότερες χώρες στον κόσμο ζητούν βίζες από τους Παλαιστίνιους και δεδομένου ότι ορισμένες χώρες δεν τους αναγνωρίζουν ως πολίτες της εμπόλεμης Συρίας, το καθεστώς τους ως προσφύγων ακόμη αμφισβητείται.
Ζητώντας άσυλο στη Γερμανία
Το 2015, η Γερμανία κατέγραψε 1,1 εκατομμύριο αιτήσεις ασύλου, αριθμός πέντε φορές μεγαλύτερος από εκείνον του 2014. Ανάμεσα σε αυτούς, περίπου 430.000 είναι οι Σύριοι που ζητούν την αναγνώριση του καθεστώτος τους ως πρόσφυγες στη μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης.
Εκπρόσωπος του Γερμανικού Ομοσπονδιακού Γραφείου για τη Μετανάστευση και τους Πρόσφυγες είπε στο Al Jazeera μέσω email πως υπό το γερμανικό δίκαιο οι Παλαιστίνιοι της Συρίας έχουν το ίδιο καθεστώς με τους Σύρους.
«Οι Παλαιστίνιοι της Συρίας, που δεν έχουν συριακή ιθαγένεια, αντιμετωπίζονται με τον ίδιο τρόπο όπως οι πρόσφυγες από τη Συρία που έχουν συριακή ιθαγένεια αναφορικά με τη διαδικασία ασύλου στη Γερμανία», ανέφερε ο εκπρόσωπος. «Για όλους τους πρόσφυγες από τη Συρία, υπάρχει η λεγόμενη ατομική αξιολόγηση με συνέντευξη, στην οποία οι αιτούντες άσυλο περιγράφουν τους προσωπικού λόγους που τους έκαναν να φύγουν»
Παρά το γεγονός ότι το γραφείο μετανάστευσης είναι υπεύθυνο για την επιλογή των αιτήσεων ασύλου, αυτό είναι διασπασμένο σε τοπικά γραφεία στους δήμους όλης της χώρας. Σύμφωνα με το γραφείο μετανάστευσης, το εθνικό δίκαιο εφαρμόζεται –υποτίθεται- με τον ίδιο τρόπο σε όλα τα τοπικά γραφεία.
«Γίνεται κάθε προσπάθεια από το γραφείο Μετανάστευσης για να διασφαλιστεί ότι κάθε Παλαιστίνιος αντιμετωπίζεται ισότιμα στην προσωπική συνέντευξη», ανέφερε ο εκπρόσωπος του γραφείου. «Για τον λόγο αυτό υπάρχουν προδιαγραφές και οδηγίες για συγκεκριμένες χώρες προέλευσης, που είναι διαθέσιμες σε εκείνους που λαμβάνουν τις αποφάσεις».
Οι δοκιμασίες που αντιμετωπίζουν οι Παλαιστίνιοι της Συρίας
Παρά το γεγονός ότι το γερμανικό δίκαιο για το άσυλο προσφέρει την ίδια προστασία στους Παλαιστίνιους της Συρίας με τους υπηκόους της Συρίας, σε τοπικό επίπεδο, η διαδικασία ασύλου παραμένει μια δοκιμασία για ορισμένους.
Στις αρχές του 2015, ο 37χρονος Ράμι Χάκι έφτασε στο Gunzburg. Η ζωή στην ήσυχη αυτή πόλη είναι διαφορετική από τη ζωή στη γενέτειρά του, τη Δαμασκό, αλλά αυτό δεν φαίνεται να τον πειράζει.
Ο Χακί ήρθε στη Γερμανία με τη γυναίκα του Χάνα και τα τρία τους παιδιά. Αφότου έφτασαν στη Γερμανία απέκτησαν και τέταρτο παιδί.
Ενώ η Χάνα έχει συριακή υπηκοότητα, ο Χακί και τα παιδιά τους θεωρούνται Παλαιστίνιοι γεννημένοι στη Συρία. Ο πατέρας του Χακί έφτασε ως πρόσφυγας στη Συρία, καθώς η οικογένειά του έφυγε από την Παλαιστίνη το 1948. «Είναι κάτι που δεν διαλέξαμε εγώ και τα παιδιά μου», εξηγεί. «Συμβαίνει για να προστατευτεί η παλαιστινιακή υπηκοότητα. Όταν οι Παλαιστίνιοι αποκτούν μια άλλη υπηκοότητα, δεν μπορούν να επιστρέψουν στην πατρίδα τους», υπογραμμίζει, προσθέτοντας ότι πρόκειται για ένα ζήτημα καθαρά πολιτικό.
Τα μέλη της οικογένειας επιχείρησαν να κάνουν αίτηση ασύλου όλοι μαζί. Παρόλα αυτά, στη συνέντευξη στο Μόναχο, οι αρμόδιοι υπάλληλοι χώρισαν τον Χακί από τη γυναίκα και τα παιδιά του. Η αίτηση των παιδιών προχώρησε και εγκρίθηκε γρήγορα, καθώς είναι υπό την κηδεμονία υπηκόου από τη Συρία. Το κουτάκι που αφορά την εθνικότητα των παιδιών έμεινε κενό.
Ο Χακί δεν αντιλήφθηκε ότι η αίτησή του εξετάστηκε ξεχωριστά, μέχρι τη στιγμή που έφτασε η έγκριση για την οικογένειά του και το όνομά του έλειπε από τα έγγραφα.
«Θεώρησα ότι ο υπάλληλος έκανε λάθος, καθώς δεν μας έβαλε μαζί με τη γυναίκα μου στον ίδιο φάκελο», περιγράφει. «Μου είπαν ότι έχουμε δυο ξεχωριστούς φακέλους γιατί είμαι Παλαιστίνιος, ενώ η γυναίκα μου Σύρια. Για μένα αυτό δεν είναι φυσιολογικό. Είμαι Παλαιστίνιος από τη Συρία. Έρχομαι από τη Συρία και άρα είμαι το ίδιο με τη γυναίκα μου».
Οι αιτήσεις ασύλου της οικογένειας Χακί εξετάστηκαν ξεχωριστά: ένας φάκελος για τον Ραμί Χακί, 37 χρονών, που θεωρήθηκε Παλαιστίνιος υπήκοος και ένας άλλος για τη γυναίκα του Χάνα και τα παιδιά τους.
Μίλησε με έναν εργαζόμενο από στο τοπικό γραφείο μετανάστευσης, ο οποίος του είπε ότι παραβλέφθηκαν τα ταξιδιωτικά του έγγραφα από τη Συρία και καταχωρήθηκε ως Παλαιστίνιος υπήκοος από την Παλαιστίνη. Τελικά, τα έγγραφα διορθώθηκαν και ο Χακί πήρε άσυλο τον Ιανουάριο.
Δεύτερης κατηγορίας άνθρωποι
Ο εικοσάχρονος Μοχάμεντ Τζαμπέτι είχε μόλις ξεκινήσει το Πανεπιστήμιο, όταν αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την πόλη του, τη Δαμασκό. Ο Τζαμπέτι είναι εγγονός παλαιστίνιου πρόσφυγα που έφυγε από την Παλαιστίνη επίσης το 1948.
Από τον Σεπτέμβριο του 2015, ζούσε στο Μάνχαϊμ, μια από τις μεγαλύτερες πόλεις της Γερμανίας. Παρά τη γενικά θετική του εμπειρία από αυτήν την πόλη, ο Τζαμπέτι δυσκολεύτηκε πολύ να εξηγήσει στις γερμανικές αρχές το γεγονός ότι δεν είχε συριακό διαβατήριο.
«Οι Σύριοι δεν αντιμετωπίζουν πρόβλημα με το άσυλο, αλλά με τους Παλαιστίνιους [η γερμανική κυβέρνηση] κάνει τα πράγματα πολύ δύσκολα», λέει. «Νιώθω σαν άνθρωπος δεύτερης κατηγορίας».
Αισθάνεται μεγάλη απογοήτευση για τον εαυτό του, όταν συναντά Σύριους και Ιρακινούς των οποίων η αίτηση ασύλου προχωράει γρήγορα. Αρκετοί από αυτούς έχουν μεταφερθεί από χώρους φιλοξενίας προσφύγων και έχουν τη δυνατότητα να σπουδάσουν ή να δουλέψουν, ενώ ο ίδιος εξακολουθεί να περιμένει μια ειδοποίηση από το γραφείο μετανάστευσης.
«Είναι σαν να μην έχω τα ίδια δικαιώματα με τους υπόλοιπους», περιγράφει. «Θα ήθελα να καταλάβει η γερμανική κυβέρνηση ότι είμαι στην ίδια θέση με τους υπόλοιπους Σύριους».
Αυτή η συνθήκη ενδυνάμωσε τους δεσμούς του με τις παλαιστινιακές ρίζες του. Όπως λέει: «Είμαι Παλαιστίνιος. Είναι πολύ δύσκολο να πω ότι δεν είμαι. Αλλά νιώθω σαν να μην έχω χώρα, σαν να μην έχω υπηκοότητα».
Ειδικοί κανόνες
Τον Ιανουάριο του 2016, η Σουηδία επέβαλε συνοριακούς ελέγχους για να αποτρέψει τη ροή προσφύγων από τη Δανία. Όσον αφορά τους Παλαιστίνιους που γεννήθηκαν στη Συρία, εκπρόσωπος του Υπουργείου Δικαιοσύνης και Μετανάστευσης δήλωσε στο Al Jazeera ότι οι συγκεκριμένες περιπτώσεις αντιμετωπίζονται ως Σύριοι και ότι προβλέπονται ειδικοί κανόνες για όσους βρίσκονται υπό την προστασία της Υπηρεσίας Αρωγής και Έργων του ΟΗΕ για τους Παλαιστίνιους (UNRWA).
Η σουηδική νομοθεσία για τη μετανάστευση που ορίζει το καθεστώς του πρόσφυγα και προσδιορίζει αυτούς που χρειάζονται διεθνή προστασία εμπεριέχει άρθρα που αφορούν συγκεκριμένα «ανθρώπους χωρίς υπηκοότητα (stateless), οι οποίοι βρίσκονται εκτός της χώρας στην οποία ζούσαν τα τελευταία χρόνια», εξηγεί ο εκπρόσωπος του Υπουργείου.
«Έτσι, η αίτηση ασύλου ενός Παλαιστίνιου που έμενε μόνιμα στη Συρία θα εξεταστεί με τον ίδιο τρόπο που εξετάζονται και οι αιτήσεις των άλλων Σύριων».
Οι γειτονικές χώρες της Γερμανίας δεν είναι όλες τόσο ανοικτές ως προς τη στρατηγική τους για τις αιτήσεις των Παλαιστίνιων που γεννήθηκαν στη Συρία. Η Μεγάλη Βρετανία δεσμεύτηκε ότι θα υποδεχτεί 20.000 σύριους πρόσφυγες έως το 2020. Οι περιπτώσεις που θα γίνουν δεκτές πρέπει να αναφέρονται από την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR). Όταν οι αρμόδιοι της βρετανικής Υπηρεσίας Μετανάστευσης ρωτήθηκαν αν οι γεννημένοι στη Συρία Παλαιστίνιοι θα περιλαμβάνονται στις νέες αφίξεις, εκείνοι αρνήθηκαν να απαντήσουν.
Ο Μοχάμεντ Τζαμπέτι λέει ότι η διαδικασία αίτησης ασύλου για τους Παλαιστίνιους τη Συρία τον κάνει να αισθάνεται ως δεύτερης κατηγορίας άνθρωπος
Άλλες χώρες υιοθετούν ειδικά μέτρα για να προσφέρουν άσυλο στους Παλαιστίνιους της Συρίας.
Από την εκλογή του, τον Οκτώβριο του 2015, ο Καναδός πρωθυπουργός Τζάστιν Τριντό έχει αλλάξει την πολιτική του Καναδά απέναντι στους σύριους πρόσφυγες. Η χώρα κατόρθωσε να επιτύχει τον στόχο της εγκατάστασης 25.000 προσφύγων από τη Συρία μέχρι το τέλος Φεβρουαρίου του 2016. Και τώρα, έχουν φτάσει πάνω από 26.000 πρόσφυγες.
«Οι πρόσφυγες από τη Συρία, που μπορεί όμως να έχουν διαφορετική υπηκοότητα ή να είναι χωρίς υπηκοότητα είναι επιλέξιμοι για την αίτηση παραμονής στη χώρα, όταν αυτό αναφέρεται από την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες», δήλωσε στο Al Jazeera εκπρόσωπος του Υπουργείου Μετανάστευσης, Προσφύγων και Ιδιότητας του Πολίτη του Καναδά.
Σύμφωνα με τον Κρίστοφερ Γκάνες, εκπρόσωπο της Υπηρεσίας Αρωγής και Έργου του ΟΗΕ για τους Παλαιστίνιους, οι χώρες υποδοχής πρέπει να διασφαλίσουν ότι τα προγράμματα εγκατάστασης δεν εμπεριέχουν διακρίσεις εις βάρος των Παλαιστινίων της Συρίας.
Όπως λέει, «Χρειάζεται άμεσα να διασφαλιστεί ότι οι Παλαιστίνιοι της Συρίας δεν θα βρεθούν στο περιθώριο. Οι χώρες υποδοχής πρέπει να είναι ξεκάθαρες στο ότι αντιμετωπίζουν τους Παλαιστίνιους της Συρίας ακριβώς όπως και τους Σύριους, καθώς και οι δύο ομάδες φεύγουν από τις ίδιες φρικτές συνθήκες».
Το όνειρο για ένα διαβατήριο
Σε έναν κόσμο όπου το να ταξιδεύεις διεθνώς προϋποθέτει διαβατήριο, ο Χασάν ονειρεύεται να έχει το δικό του. Αισθάνεται το βάρος της παρούσας συνθήκης του.
«Θα ήθελα να έχω οποιοδήποτε διαβατήριο», λέει. «Δεν θα ήθελα, όμως, να το κουβεντιάσω περισσότερο γιατί μου προκαλεί θλίψη».
Προς το παρόν, δεν θεωρεί πιθανό να επιστρέψει στη Συρία. Σκοπεύει να εγγραφεί σε κάποιο πανεπιστήμιο στην Κολωνία ή τη Βόννη για να σπουδάσει υπολογιστές. Χειρίζεται ήδη πολύ καλά τη γερμανική γλώσσα και ζει με μια οικογένεια ντόπιων. «Μου αρέσει να ζω στη Γερμανία. Είναι ιδανικά αν είσαι φοιτητής», περιγράφει. Παρόλα αυτά θα ήθελε να γνωρίσει τον κόσμο και ίσως να ταξιδέψει στην Ιταλία και σε ολόκληρη την Ευρώπη. Θα ήθελε κάποια μέρα να καταφέρει να πάει στις ΗΠΑ ή τον Καναδά. Έχει ακούσει στις ειδήσεις ότι είναι υπέροχες χώρες και όλα όσα λένε για το αμερικάνικο όνειρο.
«Ίσως κάποια μέρα, όταν θα έχω το δικό μου διαβατήριο».
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο Al Jazeera, στις 23 Μαρτίου 2016.
Για τη συγγραφέα
Η Kait Bolongaro είναι δημοσιογράφος, φωτογράφος και μεταπτυχιακή φοιτήτρια Δημοσιογραφίας και Πολιτικών Επιστημών.
