H Σοσάνα Ζούμποφ, συγγραφέας του πολυσυζητημένου βιβλίου «Η εποχή του κατασκοπευτικού καπιταλισμού», σε μια συνέντευξή της στο Time, μιλά για τους κινδύνους που θέτει για τη δημοκρατία ο τεράστιος έλεγχος που συσσωρεύουν οι τεχνολογικοί κολοσσοί. Όπως εξηγεί η ίδια, η χειραγώγηση των προσωπικών μας δεδομένων από αυτό το νέο πλέγμα ψηφιακής εξουσίας υπονομεύει την ανθρώπινη αυτονομία και δημιουργεί τεράστιες κοινωνικές ασυμμετρίες. Ωστόσο, η Ζούμποφ παραμένει αισιόδοξη ότι ένα δημοκρατικό ψηφιακό μέλλον είναι εφικτό, με την προϋπόθεση μιας θεμελιακής επανεκκίνησης, μέσα από θεσμούς και πρακτικές που θα επιτρέψουν τον έλεγχο της πληροφορίας από τους πολίτες και προς όφελος των κοινωνιών.
Συνέντευξη στον Billy Perrigo
Απόδοση: Συντακτική ομάδα pass-world.gr
Μιλώντας για τη συσσωρευμένη εξουσία που αποκτούν οι τεχνολογικοί κολοσσοί μέσα στο νέο ψηφιακό σύμπαν, η Ζούμποφ επισημαίνει:
«Έχουμε στηρίξει τη ζωή μας σε ένα μη βιώσιμο κοινωνικό πλαίσιο, μέσα στο οποίο λίγες τεράστιες εταιρίες κατέχουν και λειτουργούν το Ίντερνετ. Αυτές οι εταιρίες είναι μαύρα κουτιά, εκτός κοινωνικής επιρροής και δημοκρατικού ελέγχου. Η επιτηρητική οικονομική τους λογική τις ωθεί να αποσπούν δεδομένα από τη ζωή μας σε μαζική κλίμακα. Διεκδικούν το δικαίωμα να μεταχειρίζονται την ιδιωτική μας ζωή ως πρώτη ύλη για την κερδοφορία τους. Τα δεδομένα προέρχονται από εμάς, αλλά δεν μας ανήκουν. Όσο περισσότερο μάς ανιχνεύουν και εξασφαλίζουν τη συμμετοχή μας, τόσο καλύτερα εντοπίζουν, χειραγωγούν, και προβλέπουν τη μελλοντική συμπεριφορά – γνώση την οποία πωλούν σε επικερδείς αγορές επιχειρηματικών πελατών. Οι αλγόριθμοι είναι έτσι κατασκευασμένοι ώστε να εντείνουν το πιο ακραίο, οργισμένο, τοξικό περιεχόμενο, ελκύοντας τους ανθρώπους με στόχο τη μεγιστοποίηση της εξαγωγής δεδομένων».
«Αυτές οι λειτουργίες υπονομεύουν την ανθρώπινη αυτονομία και δημιουργούν τεράστιες ασυμμετρίες γνώσης και εξουσίας – κάτι που αποτελεί μια εντελώς νέα διάσταση της ανισότητας», αναφέρει η Ζούμποφ.
«Αυτά τα συστήματα μπορούν να ρυθμιστούν, αλλά στην πραγματικότητα έχουμε προσπαθήσει ελάχιστα για κάτι τέτοιο», υποστηρίζει η ίδια. Για τη Ζούμποφ η διάσωση της δημοκρατίας μέσα στο νέο ψηφιακό σύμπαν πρέπει να ξεκινήσει με τη ρητή και ηχηρή παραδοχή ότι «η παρούσα κατάσταση πραγμάτων δεν είναι ανεκτή» και ότι «η μαζική εμπορική παρακολούθηση προς όφελος λίγων εταιρειών παραμορφώνει τις κοινωνίες μας».
«Ο δημόσιος λόγος μας καθοδηγείται από μια χούφτα ανθρώπων με σκοπό τα κέρδη τους. Δεν τους έχουμε ψηφίσει και δεν μπορούμε να τους επηρεάσουμε», σημειώνει.
«Ως πολίτες ξεκινάμε πια να συναντιόμαστε στις κοινότητές μας, στις οργανώσεις, τις ενώσεις και τα πολιτικά μας δίκτυα για να απαιτήσουμε το τέλος της εμπορικής επιτήρησης. Οι νομοθέτες μας έρχονται σε επαφή με τους λομπίστες του ψηφιακού πεδίου κάθε μέρα. Αντί αυτού, χρειάζεται να νιώσουν τη δική μας πίεση», λέει η Ζούμποφ, εκτιμώντας ότι αν μια τέτοια κοινωνική ενεργοποίηση επιτύχει «το 2030 θα είναι πολύ διαφορετικό από τα δεινά που βιώνουμε σήμερα».
Ερωτηθείσα για την κατάργηση των συνόρων ως πιθανό όφελος αυτών των τεχνολογιών, η Ζούμποφ τονίζει ότι το όραμα της διασύνδεσης ήταν πράγματι η αρχική υπόσχεση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.
«Στη συνέχεια, επινοήθηκε ο κατασκοπευτικός καπιταλισμός και το όλο εγχείρημα έγινε αρπακτικό και ανταγωνιστικό. Δεν έχει να κάνει πλέον με τη διασύνδεση, αλλά με τον έλεγχο των προσωπικών πληροφοριών με στόχο την κερδοφορία. Αυτό ακριβώς είναι που καθοδηγεί και την ενίσχυση του εξτρεμισμού και ανάλογα φαινόμενα», υποστηρίζει.
Διατυπώνοντας το επιχείρημα ότι οι νόμοι και τα δικαιώματα που ισχύουν στην πραγματική ζωή πρέπει να εφαρμόζονται και στην εικονική, τονίζει: «Οι άνθρωποι πρέπει να έχουν το δικαίωμα να αποφασίζουν τι μετατρέπεται σε δεδομένο και τι παραμένει ιδιωτικό. Πρέπει να έχουμε το δικαίωμα να αποφασίσουμε πώς χρησιμοποιούνται αυτά τα δεδομένα και για ποιο σκοπό. Xρειαζόμαστε νέους θεσμούς και δρόμους, ώστε τα δεδομένα να χρησιμοποιούνται για τη βελτίωση της ζωής, των κοινοτήτων και των κοινωνιών μας. Αυτή ήταν η αρχική υπόσχεση της ψηφιακής εποχής, και παραμένει εφικτή. Βρεθήκαμε όμηροι, αλλά μπορούμε να αλλάξουμε την πορεία των πραγμάτων».
Η Ζούμποφ υποστηρίζει ότι μια θεμελιακή επανεκκίνηση, βασισμένη στη δημιουργία κατάλληλων θεσμών και νομοθετικών ρυθμίσεων ελέγχου και λογοδοσίας, μπορεί να υπηρετήσει το όραμα της αξιοποίησης των δεδομένων για την κοινωνική ευημερία.
«Η αίσθησή μας για το τι είναι εφικτό έχει ακρωτηριαστεί από τις δύο δεκαετίες μέσα στις οποίες αισθανόμαστε ανήμποροι και παραιτημένοι κάτω από το δάκτυλο των τεχνολογικών κολοσσών. Αλλά και αυτό αλλάζει, καθώς αρχίζουμε να καταλαβαίνουμε ποιος είναι ο μάγος πίσω από την κουρτίνα. Αυτή τη στιγμή, επιθυμούμε την αλλαγή και ο δρόμος προς τα μπροστά προϋποθέτει ένα κοινό όραμα για ένα δημοκρατικό ψηφιακό μέλλον», καταλήγει.
Η συνέντευξη δημοσιεύτηκε στο Time, στις 22 Ιανουαρίου 2021. Στο παρόν κείμενο αναδημοσιεύονται αποσπάσματά της.
H Σοσάνα Ζούμποφ είναι ομότιμη καθηγήτρια της Σχολής Διοίκησης Επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ και έχει διατελέσει ακαδημαϊκή συνεργάτρια του Berkman Klein Center for Internet and Society της Νομικής Σχολής του Χάρβαρντ.To βιβλίο της Ζούμποφ κυκλοφορεί στα Ελληνικά, με τίτλο Η εποχή του κατασκοπευτικού καπιταλισμού: Ο αγώνας για ένα ανθρώπινο μέλλον στο μεταίχμιο της νέας εξουσίας, μτφ. Γ. Μπέτσος, Αθήνα: Εκδόσεις Καστανιώτη, 2020.
Διαβάστε επίσης:
Σωματείο εργαζομένων Google: «Έχουμε ευθύνη για την τεχνολογία που φέρνουμε στον κόσμο»
